Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng tiếp tục khẳng định: “Tham nhũng vẫn là một trong những nguy cơ đe doạ sự tồn vong của Đảng và chế độ ta”[1] và đặt ra yêu cầu: “Tăng cường công tác ... thi hành án, phát hiện sớm, xử lý nghiêm minh các vụ việc, vụ án tham nhũng; kiên quyết thu hồi tài sản tham nhũng...”. “Tiếp tục đổi mới tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động và uy tín của ... cơ quan thi hành án dân sự ...”[2].
Để thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, trong phạm vi bài viết này, chúng tôi làm rõ: 1. Thực trạng công tác thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế; 2. Nguyên nhân của thực trạng công tác thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế; 3. Yêu cầu nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế; 4. Nhiệm vụ và giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế; 5. Đề xuất, kiến nghị nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế.
1. Thực trạng công tác thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế
Năm 2021 là năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ XIII và cũng là năm đầu tiên nhiệm kỳ của Quốc hội khóa XV, để hoàn thành các chỉ tiêu, nhiệm vụ thi hành án dân sự được Quốc hội giao, với phương châm hành động “Đoàn kết, kỷ cương, đổi mới, sáng tạo, khát vọng phát triển”, Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo các bộ, ngành và địa phương triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, toàn diện, thực hiện công tác thi hành án dân sự dân sự, tổ chức thực hiện các giải pháp đã đề ra. Kết thúc công tác năm 2021, công tác thi hành án dân sự dân sự tiếp tục có những chuyển biến tích cực, qua đó góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, quyền con người, quyền công dân và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Chính phủ, Bộ Tư pháp đã tích cực, chủ động triển khai nhiều giải pháp tổng thể, linh hoạt, phù hợp để chỉ đạo Hệ thống thi hành án dân sự cố gắng đạt các chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao theo các nghị quyết của Quốc hội, trong đó chú trọng việc thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng. Các cơ quan thi hành án dân sự đã chủ động xác minh, áp dụng các biện pháp theo luật định để thu hồi tài sản cho ngân sách nhà nước, thu hồi nợ của các tổ chức tín dụng, các vụ việc phức tạp, kéo dài, có giá trị lớn được tập trung chỉ đạo giải quyết. Nhờ đó, toàn Hệ thống thi hành án dân sự đạt được kết quả đáng ghi nhận.
Xác định công tác thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế là một nhiệm vụ quan trọng nên trong năm 2021, Chính phủ đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác này. Bộ Tư pháp chủ động phối hợp với các Bộ, ngành liên quan (Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ngân hàng Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước) để cung cấp thông tin về hiện trạng, tình trạng pháp lý về đất đai, tài sản, thống nhất phương án xử lý, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thu hồi tài sản; tổ chức các buổi làm việc trực tiếp với Ban chỉ đạo thi hành án dân sự các tỉnh, thành phố, nhất là các địa bàn trọng điểm như Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và Hà Nội để kịp thời phối hợp chỉ đạo, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc.
Bộ Công an đã chỉ đạo các cơ quan điều tra phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có liên quan áp dụng các biện pháp xác minh, truy tìm, tạm giữ, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản... tạo tiền đề thuận lợi cho công tác thu hồi tài sản ở giai đoạn THADS. Bộ Tư pháp đã thành lập các đoàn kiểm tra, thanh tra để rà soát, kịp thời phát hiện, chấn chỉnh những thiếu sót trong việc tổ chức thi hành án; tiếp tục duy trì hoạt động của các Tổ công tác chỉ đạo giải quyết đối với những vụ án trọng điểm; thường xuyên trực tiếp chỉ đạo, đôn đốc các cơ quan THADS tổ chức thi hành hiệu quả đối với các loại việc này.
Các cơ quan THADS trong toàn quốc đã luôn nhận thức, xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, quan trọng, đã tập trung tích cực tổ chức thi hành án, tranh thủ sự lãnh đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương, kịp thời phối hợp với các cơ quan chức năng địa phương để không ngừng nâng cao hiệu quả công tác thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế.
Về kết quả đạt được: (i) Về việc: Số có điều kiện là 3.047 việc. Đã thi hành xong 1.745 việc. (ii) Về tiền: Số tiền, giá trị tài sản có điều kiện là 33.234 tỷ 888 triệu 490 nghìn đồng. Đã thu được 2.008 tỷ 157 triệu 181 nghìn đồng.
Hiện nay, các cơ quan THADS đang tập trung xử lý tài sản, giải quyết thi hành dứt điểm đối với một số vụ việc có giá trị tài sản lớn như: vụ Phan Văn Anh Vũ, vụ Phạm Công Danh[1]...Theo Kế hoạch, những công việc này được thi hành trong những tháng giữa năm 2021, nhưng do ảnh hưởng của đợt bùng phát dịch Covid-19 nên chưa thực hiện được theo tiến độ. Bên cạnh đó, các cơ quan THADS, đặc biệt là tại Thành phố Hồ Chí Minh và Thành phố Đà Nẵng đang tiếp tục tập trung cao độ xử lý các tài sản kê biên trong các vụ án để nâng cao kết quả thu hồi từ nay đến cuối năm[3].
Bên cạnh những mặt đã đạt được, thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục. Kết quả công tác thi hành án dân sự năm 2021 về tiền của toàn Hệ thống đạt thấp hơn cùng kỳ năm 2020 (giảm 0,75% so với cùng kỳ); kết quả thu hồi các khoản nợ của các tổ chức tín dụng, kết quả thu hồi tiền, tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế vẫn còn thấp hơn so với yêu cầu. Vẫn còn trường hợp ra quyết định thi hành án dân sự thiếu chính xác phải thu hồi, hủy bỏ (356/508.488 quyết định, chiếm tỷ lệ 0,07%); tình trạng vi phạm trong quá trình tổ chức thi hành vẫn chưa được khắc phục triệt để[4].
2. Nguyên nhân của thực trạng công tác thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế
Nguyên nhân của thực trạng công tác thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế có cả nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan.
2.1. Nguyên nhân khách quan
Một là, những tháng gần đây do đại dịch Covid-19 bùng phát, diễn biến phức tạp trong toàn quốc, trong đó nhiều địa phương có lượng việc, tiền lớn là TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Long An, Đồng Nai..., hầu hết các địa phương khu vực phía Nam phải thực hiện giãn cách xã hội theo quy định về phòng, chống dịch trong thời gian dài. Trong bối cảnh đó, hoạt động thi hành án dân sự (chủ yếu tác nghiệp tại cơ sở, thực địa như xác minh điều kiện thi hành án, làm việc trực tiếp với các đương sự để xác minh, kê biên, xử lý tài sản...) bị gián đoạn đã ảnh hưởng rất lớn đến kết quả thực hiện chỉ tiêu, nhiệm vụ của Hệ thống thi hành án dân sự.
Hai là, một số vấn đề phát sinh từ thực tiễn thi hành án dân sự chưa được quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật, dẫn đến vướng mắc, chậm tiến độ (chưa có cơ chế ủy thác xử lý tài sản để xử lý đồng thời các tài sản ở nhiều địa phương khác nhau; về thủ tục xử lý tài sản là quyền sử dụng đất nông nghiệp đã hết thời hạn sử dụng theo Luật Đất đai, tài sản là quyền sử dụng đất chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất...).
Ba là, số tiền phải thi hành theo các bản án, quyết định trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế là rất lớn (chiếm 24,5% về tiền so với tổng số phải thi hành). Nhiều bản án mới có hiệu lực thi hành, có giá trị tiền, số lượng tài sản kê biên phải xử lý nhiều, cơ quan thi hành án dân sự đang tập trung xác minh, xử lý tài sản để thi hành án, đồng thời nhiều vụ việc người phải thi hành án dân sự không có tài sản hoặc có tài sản nhưng giá trị nhỏ hơn nhiều so với nghĩa vụ thi hành án, làm tăng tỷ lệ về tiền chuyển kỳ sau.
Bốn là, ý thức chấp hành pháp luật của người phải thi hành án dân sự còn nhiều hạn chế; nhiều đương sự dùng mọi cách, nhất là lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để kéo dài, cản trở việc thi hành án; chống đối quyết liệt, xúc phạm danh dự, uy tín, xâm hại sức khỏe của Chấp hành viên, công chức thi hành án. Trong khi đó, việc xử lý hành chính, kể cả xử lý về hình sự chưa đủ mạnh để răn đe đối với các trường hợp cố tình không chấp hành việc thi hành án.
Năm là, khoản 1 Điều 57 Luật Thi hành án dân sự dân sự hiện nay mới chỉ có quy định cơ chế ủy thác thi hành án dân sự (ủy thác toàn bộ hoặc một phần nghĩa vụ thi hành án) mà chưa có cơ chế ủy thác xử lý tài sản để xử lý đồng thời tại các địa phương khác nhau. Theo quy định trên, để thực hiện việc ủy thác thi hành án dân sự thì cơ quan thi hành án dân sự dân sự bắt buộc phải xử lý xong tài sản tạm giữ, thu giữ, tài sản kê biên tại địa bàn có liên quan đến khoản ủy thác rồi mới thực hiện việc ủy thác đến cơ quan thi hành án dân sự dân sự nơi có tài sản tại địa phương khác tiếp tục tổ chức thi hành. Quy định này dẫn đến thời gian tổ chức một việc thi hành kéo dài (thời gian xử lý một tài sản bằng tổng thời gian xử lý tài sản ở tất cả các địa phương). Trong khi đó, nếu xử lý tài sản ở các nơi cùng thời điểm có thể rút ngắn thời gian, giảm chi phí tổ chức thi hành án dân sự xuống mức tối thiểu[5], [6].
2.2. Nguyên nhân chủ quan
Một là, công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo một số đơn vị chưa thực sự quyết liệt; chất lượng, hiệu quả công tác kiểm tra tại một số cơ quan thi hành án dân sự chưa cao nên chưa kịp thời phát hiện và khắc phục những hạn chế, sai sót. Năng lực, trình độ của đội ngũ công chức, Chấp hành viên một số cơ quan thi hành án dân sự chưa đồng đều, chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ trong khi tính chất vụ việc thi hành án dân sự ngày càng phức tạp.
Hai là, hiệu quả công tác phối hợp giữa cơ quan thi hành án dân sự với các cơ quan có liên quan trong một số trường hợp chưa cao; có lúc, có việc còn chậm, chưa tích cực, nhất là trong các khâu xác minh tài sản thi hành án, đo vẽ, xác định hiện trạng ranh giới tài sản, đất đai[7]...
3. Yêu cầu nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế
3.1. Yêu cầu về chính trị, pháp lý
Thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách về xây dựng, hoàn thiện pháp luật nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh và đời sống xã hội, nhất là trong điều kiện phòng, chống dịch Covid-19.
Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng tiếp tục khẳng định: “Việc ... xử lý tham nhũng, kinh tế ... vẫn còn hạn chế... Tham nhũng, kinh tế vẫn là một trong những nguy cơ đe doạ sự tồn vong của Đảng và chế độ ta”[8] và đặt ra yêu cầu: “Tăng cường công tác ... thi hành án, phát hiện sớm, xử lý nghiêm minh các vụ việc, vụ án tham nhũng; kiên quyết thu hồi tài sản tham nhũng...”. “Tiếp tục đổi mới tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động và uy tín của ... cơ quan thi hành án dân sự ...”[9].
Gần đây, Chỉ thị số 04-CT/TW ngày 02/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế đã đề ra nhiệm vụ, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, tích cực góp phần vào công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, kinh tế theo Nghị quyết Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.
Trước đó, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 96/2019/QH14 ngày 27/11/2019 về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác của Viện kiểm sát nhân dân, của Tòa án nhân dân và công tác thi hành án dân sự đã giao nhiệm vụ cho Chính phủ là: “Nâng tỷ lệ thi hành án dân sự dân sự xong trên tổng số án có điều kiện thi hành năm sau cao hơn năm trước”[10].
3.2. Yêu cầu về thực tiễn
Luật Thi hành án dân sự dân sự được ban hành năm 2008, đã tạo hành lang pháp lý cho hoạt động công tác thi hành án dân sự dân sự, đưa kết quả công tác thi hành án dân sự dân sự năm sau cao hơn năm trước, đạt và vượt chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, so với yêu cầu, kết quả công tác thi hành án dân sự dân sự vẫn còn hạn chế, trong đó tỷ lệ tiền, tài sản thu được trên tổng số có điều kiện thi hành vẫn còn thấp[11], nhất là ở việc thu hồi tài sản tham nhũng, bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế và các khoản thu cho tổ chức tín dụng. Theo thống kê, hai nhóm việc này chỉ chiếm khoảng 4 - 5% lượng việc, nhưng chiếm trên 85% lượng tiền phải thi hành. Kết quả công tác thi hành án dân sự của hai nhóm vụ việc này còn thấp (dưới 30% số có điều kiện).
Tình trạng trên, xuất phát từ đặc thù của các vụ việc về thi hành án dân sự liên quan đến thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế và vụ việc thi hành án dân sự về tín dụng ngân hàng đó là các nghĩa vụ thường gắn với việc phải xử lý rất nhiều tài sản (có vụ việc bản án, quyết định đã tuyên kê biên, phong tỏa hàng trăm tài sản để bảo đảm thi hành án; tài sản phải xử lý thi hành án dân sự nằm ở nhiều tỉnh, thành phố khác nhau trên địa bàn cả nước; nguồn gốc liên quan đến quyền sở hữu, sử dụng phức tạp, thậm chí có tranh chấp với người thứ ba...); số lượng tài sản kê biên, phong tỏa, bảo đảm thi hành án dân sự chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ so với nghĩa vụ mà người phải thi hành án dân sự phải thực hiện. Về nguyên tắc trong trường hợp này, cơ quan thi hành án dân sự dân sự phải thực hiện xử lý đồng thời toàn bộ tài sản đã được tuyên trong bản án, quyết định (nhất là những vụ việc thu hồi tiền, tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng) hoặc tài sản bảo đảm để thu hồi nhanh nhất tiền, tài sản cho Nhà nước, cho các tổ chức tín dụng, người được thi hành án. Tuy nhiên, hiện nay cơ quan thi hành án dân sự dân sự không được quyền xử lý đồng thời tài sản đã được tuyên trong bản án, quyết định (kể cả việc thu hồi tiền, tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng) và cũng không thể ủy thác cho cơ quan thi hành án dân sự nơi có tài sản xử lý mà phải thực hiện theo thứ tự (phải xử lý xong tài sản tạm giữ, thu giữ, tài sản kê biên tại địa bàn có liên quan đến khoản ủy thác rồi mới được ủy thác đến nơi có tài sản xử lý tiếp). Hệ quả, gây ách tắc, kéo dài quá trình tổ chức thi hành án, chậm thu hồi tiền, tài sản (nhất là khoản thu rất lớn cho ngân sách nhà nước, tổ chức tín dụng); quyền và lợi ích hợp pháp của người được thi hành án dân sự không được bảo đảm kịp thời; giảm giá trị tài sản; nhiều trường hợp mất mát, hư hỏng; đương sự tẩu tán tài sản; tốn kém thời gian; phát sinh chi phí tổ chức thi hành án, phát sinh thêm khoản tiền lãi chậm thi hành án dân sự mà người phải thi hành án dân sự sẽ phải chịu, chưa kể làm tăng thủ tục, chậm cải cách hành chính trong công tác thi hành án dân sự dân sự[12].
4. Nhiệm vụ và giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế
Một là, tiếp tục cụ thể hóa các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Đảng, Nhà nước, đặc biệt là Nghị quyết đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết đại hội XIII; Chỉ thị số 04-CT/TW ngày 02/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng; Kết luận số 05-KL/TW ngày 03/6/2021 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 50-CT/TW ngày 07/12/2015 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát hiện, xử lý vụ việc, vụ án tham nhũng; Nghị quyết số 16/2021/QH15 ngày 27/7/2021 của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021- 2025 vào lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác thi hành án dân sự. Tổ chức quán triệt và triển khai toàn diện các văn bản trên xuống các cấp cơ sở.
Hai là, tiếp tục tổ chức triển khai đồng bộ các giải pháp để hoàn thành chỉ tiêu, nhiệm vụ thi hành án dân sự theo Nghị quyết số 96/2019/QH14 và Nghị quyết số 16/2021/QH15 ngày 27/7/2021 của Quốc hội về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025. Trong đó, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao hiệu quả công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, đặc biệt là các vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, kinh tế theo dõi, chỉ đạo; thu hồi nợ cho các tổ chức tín dụng. Tiếp tục chỉ đạo tổ chức thi hành án dân sự theo hướng đơn giản hóa quy trình, thủ tục, rút ngắn thời gian, đúng quy định của pháp luật.
Ba là, tiếp tục hoàn thiện pháp luật về thi hành án dân sự và các quy định của pháp luật có liên quan để giải quyết các vướng mắc, bất cập trong thực tiễn, nhất là các quy định liên quan đến việc thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế theo yêu cầu tại Chỉ thị số 04-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng. Bổ sung vào Luật Thi hành án dân sự cơ chế để các cơ quan thi hành án dân sự dân sự có thể xử lý đồng thời tài sản ở các địa phương khác nhau (cơ chế ủy thác xử lý tài sản). Việc bổ sung cơ chế này là cần thiết, phù hợp với yêu cầu tại Chỉ thị số 04-CT ngày 02/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng: “Rà soát, sửa đổi, bổ sung, xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, nhất là các quy định về trình tự, thủ tục thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt,...” và chủ trương: “Trong xử lý tham nhũng, kinh tế phải xác minh rõ, chính xác tài sản của người có hành vi tham nhũng; áp dụng kịp thời các biện pháp thu hồi tối đa tài sản do tham nhũng, kinh tế mà có trong quá trình thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án...”[13] và tình hình thực tiễn hiện nay. Nghiên cứu, đề xuất các nội dung liên quan đến thi hành án dân sự lại theo yêu cầu của Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045”[14].
Bốn là, tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy, đội ngũ Chấp hành viên, công chức làm công tác thi hành án dân sự, bảo đảm đủ về số lượng, vững về chuyên môn nghiệp vụ, có phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị vững vàng, thực sự liêm chính, hoạt động hiệu quả. Tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện có hiệu quả quy định các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, kinh tế và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan về công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực đến toàn thể công chức của Hệ thống thi hành án dân sự; tổ chức thực hiện các giải pháp phòng ngừa tiêu cực, tham nhũng, sai phạm, trong đó đặt trọng tâm xây dựng và thực hiện “Chương trình hành động đẩy mạnh phòng ngừa tiêu cực, tham nhũng, sai phạm trong thi hành án dân sự ” đến từng cơ quan, từng công chức của Hệ thống thi hành án dân sự.
Năm là, lãnh đạo, chỉ đạo tăng cường kiểm tra, thanh tra đối với công tác thi hành án dân sự, trong đó trọng tâm là kiểm tra, giám sát đối với công tác thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng; thu hồi nợ cho các tổ chức tín dụng; công tác xác minh, phân loại án; thẩm định giá, bán đấu giá tài sản thi hành án. Kiểm soát chặt chẽ, phòng ngừa vi phạm đối với tất cả các khâu của quá trình thi hành án dân sự; phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm minh các sai phạm theo tinh thần “Không có vùng cấm, không có đặc quyền, không có ngoại lệ”; chủ động phòng ngừa, ngăn chặn có hiệu quả tình trạng “Tham nhũng, kinh tế vặt” trong thi hành án dân sự. Tiếp tục đẩy mạnh công tác phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân các cấp trong việc kiểm sát công tác thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế và những khâu nhạy cảm, dễ xảy ra tiêu cực, sai phạm.
Sáu là, tổ chức triển khai kịp thời, hiệu quả, đúng tiến độ các đề án, dự án đầu tư công liên quan đến thi hành án dân sự theo kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021 - 2025 nhằm đáp ứng nhu cầu cần thiết về cơ sở vật chất cho các cơ quan thi hành án dân sự, nhất là trụ sở làm việc và kho vật chứng; kinh phí hoạt động; đầu tư xây dựng bảo đảm chất lượng, đúng tiến độ và đúng quy định pháp luật.
Bảy là, củng cố, tăng cường hơn nữa công tác phối hợp liên ngành từ trung ương đến địa phương, bảo đảm nâng cao trách nhiệm và hiệu quả phối hợp giữa các cơ quan chức năng; chủ động tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương và các ban, bộ, ngành liên quan đối với công tác thi hành án dân sự. Kiện toàn, nâng cao chất lượng hoạt động của Ban chỉ đạo thi hành án dân sự các cấp, nhất là chỉ đạo tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong công tác phối hợp; chỉ đạo các cơ quan chuyên môn, các tổ chức tín dụng và các cơ quan liên quan cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin về tài khoản, tài sản, kịp thời, phối hợp áp dụng các biện pháp tạm giữ, kê biên, phong toả, xử lý tài sản theo đề nghị của cơ quan thi hành án dân sự.
Tám là, chỉ đạo tăng cường công tác truyền thông, kịp thời thông tin đầy đủ, khách quan về hoạt động thi hành án dân sự tạo sự ủng hộ của cán bộ, công chức và nhân dân đối với công tác thi hành án dân sự. Tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin đi đôi với đầu tư các nguồn lực tương xứng cho hoạt động thi hành án dân sự[15].
5. Đề xuất, kiến nghị nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thi hành án dân sự đối với các khoản bị chiếm đoạt trong vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế
Một là, đề nghị các cơ quan của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, Đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc các cấp tiếp tục quan tâm, tăng cường giám sát theo thẩm quyền đối với công tác thi hành án dân sự.
Hai là, đề nghị Quốc hội xem xét, bổ sung vào Luật Thi hành án dân sự quy định mới về trường hợp ủy thác xử lý tài sản trong trường hợp người phải thi hành án dân sự có tài sản ở nhiều địa phương khác nhau để tạo điều kiện rút ngắn thời gian và xử lý có hiệu quả tài sản thi hành án, đặc biệt trong trường hợp thu hồi tiền, tài sản cho ngân sách nhà nước trong các vụ án tham nhũng.
Ba là, đề nghị Tòa án nhân dân tối cao chỉ đạo Tòa án nhân dân các cấp tiếp tục phối hợp có hiệu quả với cơ quan thi hành án dân sự thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về chuyển giao bản án, tài liệu liên quan; kịp thời giải quyết các yêu cầu đính chính, giải thích bản án và các kiến nghị của cơ quan thi hành án dân sự theo quy định.
Bốn là, đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tối cao tăng cường kiểm sát thi hành án dân sự ngay từ giai đoạn thụ lý thi hành án, nhất là công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng; kịp thời phát hiện, khắc phục những tồn tại, hạn chế, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, xử lý nghiêm sai phạm. Phối hợp với cơ quan chức năng kiên quyết lập hồ sơ xử lý nghiêm các đối tượng trốn tránh, chây ỳ, chống đối việc thực hiện nghĩa vụ thi hành án[16].
TS. Đỗ Đức Hồng Hà
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội
TS. Nguyễn Hồng Sơn
Chánh Văn phòng, Thư ký khoa học Hội đồng lý luận Trung ương
Tài liệu tham khảo
[1]. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.
[2]. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.
[3]. Chính phủ (2021), Báo cáo số 300/BC-CP ngày 23 tháng 8 năm 2021 của Chính phủ về công tác thi hành án năm 2021.
[4]. Chính phủ (2021), Báo cáo số 300/BC-CP ngày 23 tháng 8 năm 2021 của Chính phủ về công tác thi hành án năm 2021.
[5]. Nếu như trong một vụ việc có 05 tài sản ở 05 địa phương khác nhau; thời gian thông thường để xử lý xong 01 tài sản là khoảng 180 ngày và theo quy định tại Điều 57 Luật Thi hành án dân sự thì sẽ phải xử lý lần lượt các tài sản mà không được xử lý đồng thời để rút ngắn thời gian thi hành án.
[6]. Bộ Tư pháp (2021), Dự thảo Tờ trình ngày 30 tháng 8 năm 2021 của Bộ Tư pháp về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật điện lực, Luật Doanh nghiệp, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật Hải quan, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Thi hành án dân sự (Tài liệu phục vụ cuộc họp của Thường trực Chính phủ ngày 31/8/2021).
[7]. Chính phủ (2021), Báo cáo số 300/BC-CP ngày 23 tháng 8 năm 2021 của Chính phủ về công tác thi hành án năm 2021.
[8]. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.
[9]. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.
[10]. Bộ Tư pháp (2021), Dự thảo Tờ trình ngày 30 tháng 8 năm 2021 của Bộ Tư pháp về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật điện lực, Luật Doanh nghiệp, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật Hải quan, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Thi hành án dân sự (Tài liệu phục vụ cuộc họp của Thường trực Chính phủ ngày 31/8/2021).
[11]. Chỉ đạt từ 33 - 43% trên tổng số có điều kiện thi hành.
[12]. Bộ Tư pháp (2021), Dự thảo Tờ trình ngày 30 tháng 8 năm 2021 của Bộ Tư pháp về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật điện lực, Luật Doanh nghiệp, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật Hải quan, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Thi hành án dân sự (Tài liệu phục vụ cuộc họp của Thường trực Chính phủ ngày 31/8/2021).
[13]. Chỉ thị số 50-CT/TW ngày 07/12/2015 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát hiện, xử lý vụ việc, vụ án tham nhũng xác định.
[14]. Bộ Tư pháp (2021), Dự thảo Tờ trình ngày 30 tháng 8 năm 2021 của Bộ Tư pháp về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật điện lực, Luật Doanh nghiệp, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật Hải quan, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Thi hành án dân sự (Tài liệu phục vụ cuộc họp của Thường trực Chính phủ ngày 31/8/2021).
[15]. Chính phủ (2021), Báo cáo số 300/BC-CP ngày 23 tháng 8 năm 2021 của Chính phủ về công tác thi hành án năm 2021.
[16]. Chính phủ (2021), Báo cáo số 300/BC-CP ngày 23 tháng 8 năm 2021 của Chính phủ về công tác thi hành án năm 2021.
[1](i) Vụ Phan Văn Anh Vũ: 03 tài sản trên địa bàn là nhà đất tại TP. Hồ Chí Minh với giá trị ước đạt trên 6.000 tỷ đồng; các khu đất tại TP. Đà Nẵng có giá trị ước đạt 1.100 tỷ đồng. (ii) vụ Phạm Công Danh giai đoạn 1 và giai đoạn 2 với tài sản tại TP. Đà Nẵng có giá trị ước đạt 7.500 tỷ đồng.