Nhằm đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức và chuyển đổi hành vi để can thiệp hiệu quả, góp phần kiểm soát và giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, Ngày Quốc tế trẻ em gái năm 2018 có chủ đề “Không phân biệt giới, không lựa chọn giới tính thai nhi”.
* Tốc độ mất cân bằng giới tính khi sinh gia tăng nhanh chóng
Tại Việt Nam, mất cân bằng giới tính khi sinh tuy diễn ra muộn hơn các nước châu Á khác nhưng tốc độ gia tăng nhanh chóng.
Theo quy luật tự nhiên, trung bình cứ sinh 100 bé gái thì tương ứng sinh được khoảng từ 104 đến 106 bé trai. Trước đây, nói chung hằng năm, trẻ em được sinh ra ở nước ta đều theo quy luật này. Tuy nhiên, năm 2006, trung bình cứ 100 bé gái thì tương ứng có tới 110 bé trai được sinh ra, chính thức được xác định là mất cân bằng giới tính khi sinh và từ đó con số này cứ tăng dần, đến năm 2016 đã là 112,2 bé trai, thậm chí tại Thanh Hóa, tỷ số giới tính khi sinh đã tăng từ 111 (năm 2009) lên 114 (năm 2017), cao hơn mức bình chung của cả nước. Nếu không có những can thiệp kịp thời, dự báo đến năm 2050, Việt Nam sẽ đối mặt với tình trạng thiếu từ 2,3 - 4,3 triệu phụ nữ.
Nguyên nhân của việc mất cân bằng giới tính khi sinh bắt nguồn sâu xa từ việc các gia đình mong muốn sinh con trai. Bên cạnh đó, các quan niệm xã hội và tôn giáo đòi hỏi con trai phải gánh vác việc thờ cúng tổ tiên, con trai giúp củng cố địa vị của cha mẹ trong xã hội. Ngoài ra, theo phong tục truyền thống ở nhiều địa phương, chỉ có con trai được kế thừa tài sản của cha mẹ, vị thế của người phụ nữ không được coi trọng... Những điều đó đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi cá nhân, các cặp vợ chồng, gia đình và dòng họ. Cùng với đó là sự lạm dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật giúp khả năng nhận biết giới tính sớm của thai nhi trong điều kiện khả năng phá thai dễ dàng, chi phí không cao.
Vì thế, giải quyết mất cân bằng giới tính khi sinh ở Việt Nam gặp nhiều khó khăn. Mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới cấu trúc dân số Việt Nam trong tương lai, dẫn tới việc dư thừa nam giới trong xã hội. Mất cân bằng giới tính khi sinh có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng đối với phát triển kinh tế-xã hội của đất nước và ảnh hưởng tới cuộc sống của phụ nữ, nam giới, gia đình và cộng đồng. Ngoài ra, mất cân bằng giới tính sẽ gây ra những hậu quả lâu dài về mặt xã hội và nhân khẩu học như: gia tăng áp lực buộc các em gái phải kết hôn sớm, làm tăng tệ nạn mại dâm, HIV/AIDS, buôn bán phụ nữ và trẻ em gái, gây bất bình đẳng giới, ly hôn, bất ổn xã hội, sức khỏe sinh sản...
* Đẩy mạnh truyền thông thay đổi hành vi
Vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh đã được Đảng và Nhà nước chỉ đạo cụ thể trong Chiến lược quốc gia về Dân số và Sức khỏe sinh sản giai đoạn 2011-2020; Chương trình hành động quốc gia về Bình đẳng giới giai đoạn 2011-2020 và các văn bản chính sách, hướng dẫn triển khai thực hiện khác. Mặc dù, đã được chú trọng chỉ đạo, tăng cường về truyền thông, vận động và can thiệp, song tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn có dấu hiệu gia tăng cả về tỷ số cũng như địa bàn, khu vực... Chính vì vậy, Nghị quyết T.Ư 6, khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới đã đặt ra mục tiêu: đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên, trước hết đến năm 2030, tỷ số giới tính khi sinh dưới 109 bé trai/100 bé gái sinh ra sống.
Thực tế thời gian vừa qua, những biện pháp nhằm giảm tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh chưa đáp ứng được yêu cầu, bởi phần lớn mới chú trọng về kỹ thuật, cấm siêu âm, chẩn đoán giới tính, cấm phá thai lựa chọn giới tính... Trong khi đó, biện pháp căn bản, cốt lõi cần tiếp tục kiên trì thực hiện là thay đổi tư duy người dân. Đưa tỷ số giới tính khi sinh trở về mức sinh học bình thường là một việc khó và không thể đạt được trong ngày một, ngày hai. Hơn lúc nào hết, cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó đẩy mạnh truyền thông thay đổi hành vi, tập trung tuyên truyền, vận động, giáo dục, thuyết phục người dân nhận thức nguy cơ của mất cân bằng giới tính khi sinh để mọi người tự giác thực hiện, không tham gia vào quá trình lựa chọn giới tính trước sinh. Đặc biệt chú trọng các địa phương có tỷ số giới tính cao và chú trọng hơn đến đối tượng vận động là nam giới và người cao tuổi. Đồng thời, tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, kiểm soát các trung tâm y tế công lập, các phòng khám y tế tư nhân nhằm phát hiện ngăn chặn kịp thời những hành vi vi phạm lựa chọn giới tính thai nhi, có các chế tài đủ mạnh để xử lý các vi phạm theo quy định của pháp luật...
Trình độ phát triển kinh tế - xã hội còn thấp cũng là nguyên nhân của “lựa chọn con trai” dẫn đến mất cân bằng giới tính khi sinh. Vì vậy, đẩy nhanh phát triển kinh tế-xã hội, hoàn thiện chính sách an sinh xã hội, là giải pháp vừa cơ bản, vừa lâu dài nhằm giải quyết tận gốc tình trạng trọng nam hơn nữ. Tiếp tục thúc đẩy tiến bộ xã hội, nhất là thúc đẩy bình đẳng giới, nâng cao quyền năng của phụ nữ, tạo điều kiện và cơ hội cho phụ nữ và bé gái được tiếp cận các cơ hội, nguồn lực để có thể không chỉ thụ hưởng một cuộc sống khỏe mạnh mà còn có cơ hội phát triển, đóng góp cho gia đình và xã hội… ./.
Nguồn: TTXVN,