trang thông tin điện tử

Nhật báo Le Figaro của Pháp đã đăng bài viết cảnh báo về ảnh hưởng của tốc độ già hóa dân số đối với nền kinh tế toàn cầu, cho rằng nhận thức của người dân hiện nay về tác động của tỷ lệ sinh thấp hơn và tuổi thọ cao hơn là chưa đầy đủ. 

Người cao tuổi tập thể dục tại Tokyo, Nhật Bản. Ảnh: AFP/TTXVN

Liên hợp quốc (LHQ) dự báo với tỷ lệ sinh như hiện nay, từ năm 2050, số trẻ em ra đời trên thế giới có thể sẽ thấp hơn số người qua đời. Vào thời điểm đó, số người từ 65 tuổi trở lên sẽ tăng gấp đôi, đạt 1,6 tỷ người, tức là hơn 16% dân số. 

Trong 50 năm qua, tuổi thọ trung bình đã tăng thêm 10 năm và thế hệ sinh ra trong giai đoạn bùng nổ dân số đã đến tuổi nghỉ hưu. Xu hướng này đang đẩy nhanh tốc độ già hóa dân số, dẫn đến chi phí lương hưu và chăm sóc y tế tăng lên, đặc biệt là các vấn đề sức khỏe trở nên tồi tệ hơn khi tuổi thọ của người về hưu kéo dài. 

Sự gia tăng dân số già trong khi dân số trẻ lại giảm tiềm ẩn nguy cơ tạo ra một cú sốc mạnh mẽ hơn. Ở mọi nơi trên thế giới, đặc biệt là ở các nước phát triển và mới nổi, tỷ lệ sinh đang giảm rõ rệt. Đỉnh điểm là ở châu Á, tại Hàn Quốc, nơi tỷ lệ sinh đã giảm xuống dưới 0,8, trong khi mỗi phụ nữ phải sinh ít nhất 2,1 con để duy trì dân số ổn định. Theo những dự báo bi quan nhất, tại Trung Quốc, dân số có thể giảm một nửa vào năm 2100. Châu Âu cũng không phải là ngoại lệ. Tỷ lệ người từ 15-29 tuổi đã thay đổi, từ chiếm 18,1% dân số vào năm 2011 xuống còn 16,3% vào năm 2021 tại Liên minh châu Âu (EU). Dự kiến, đến năm 2050, khoảng 30% dân số châu Âu sẽ thuộc lớp người được gọi là "thế hệ cũ". Trong đó, tại Pháp, số ca sinh nở vào năm 2022 là 723.000, thấp nhất kể từ năm 1946 đến nay.

Dự báo, dân số ở Pháp sẽ vẫn tăng cho đến năm 2040, song cứ 3 người dân sẽ có 1 người trên 60 tuổi, so với tỷ lệ 1/4 hiện nay. Ở Tây Ban Nha, dân số được dự báo sẽ giảm hơn 30% vào năm 2100, trong khi tỷ lệ người cao tuổi sẽ tăng từ 20% lên 39%. Dân số Italy có khả năng giảm một nửa.

Bên cạnh đó, tỷ lệ người dân trong độ tuổi lao động từ 15-64 tuổi cũng đang giảm. Theo một báo cáo của Ủy ban châu Âu (EC), đến năm 2050, tỷ lệ người trưởng thành trong độ tuổi lao động trên mỗi người già ở châu Âu sẽ là dưới 2. Do đó, tỷ lệ phụ thuộc của dân số người cao tuổi so với dân số trong độ tuổi lao động sẽ tăng lên 57, gần gấp đôi mức hiện tại.

Trước những thách thức lớn này, vấn đề nhận thức được cho là rất quan trọng nhưng hiện đang bị xem nhẹ. Các chuyên gia phân tích của ngân hàng HSBC James Pomeroy và Herald van der Linde, tác giả của một nghiên cứu về tác động của nhân khẩu học đối với tăng trưởng kinh tế, cho rằng: "Tỷ lệ sinh không nhận được sự chú ý của các nhà kinh tế hoặc thị trường, như dữ liệu tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hoặc lạm phát, nhưng hiếm có biến số nào có tác động quan trọng như vậy đến nền kinh tế trong trung hạn".

Dân số trong độ tuổi lao động suy giảm gây áp lực lên thị trường lao động và phúc lợi của nhà nước. Ngoài chi phí lương hưu tăng lên, dân số già hơn sẽ cần nhiều hơn nhu cầu về y tế, điều này đòi hỏi phải đầu tư, nâng cấp trang thiết bị và cơ sở hạ tầng. Tình trạng thiếu lao động sẽ ngày càng trầm trọng. Theo Bộ Lao động Pháp, đến năm 2030, trung bình mỗi năm nước này chỉ có 640.000 thanh niên gia nhập thị trường lao động, trong khi có đến 760.000 vị trí tuyển dụng. Ngân hàng Thế giới (WB) dự đoán vào năm 2030, EU sẽ thiếu trên 4 triệu nhân viên y tế.

Các chính phủ đang đưa ra nhiều kế hoạch để hỗ trợ và khuyến khích các cặp vợ chồng sinh con. Nhưng lực cản đối với tỷ lệ sinh là rất đa dạng, từ những lo ngại về môi trường, khuynh hướng trì hoãn sinh con của phụ nữ, đến những cản trở liên quan đến tài chính như giá bất động sản, tiền thuê nhà, dịch vụ chăm sóc trẻ em, chi phí cuộc sống… Theo các nghiên cứu, những thách thức này đã khiến từ 13-33% thanh niên không muốn lập gia đình.