Trên cơ sở đề nghị của Bộ Khoa học và Công nghệ góp ý đối với dự thảo "Chiến lược quốc gia phát triển đội ngũ trí thức đến năm 2030", sáng 14/9, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) tổ chức hội thảo góp ý dự thảo "Chiến lược quốc gia phát triển đội ngũ trí thức đến năm 2030” tại Hà Nội.
Phát biểu khai mạc hội thảo, Tiến sỹ khoa học Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cho rằng, trước thực trạng phát triển của đội ngũ trí thức và yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới, với nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của đội ngũ trí thức đối với phát triển kinh tế- xã hội, Đảng và Nhà nước đã chỉ đạo các cơ quan hữu quan xây dựng Chiến lược quốc gia phát triển đội ngũ trí thức đến năm 2030. Đây là nhiệm vụ quan trọng của đội ngũ trí thức góp phần thực hiện Kết luận số 52/KL-TW ngày 30/5/2019 của Ban Bí thư về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa X về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cụ thể là được đóng góp ý kiến góp phần hoàn thiện dự thảo Chiến lược quốc gia phát triển đội ngũ trí thức đến năm 2030.
Theo đó, dự thảo Chiến lược đặt ra 5 quan điểm chỉ đạo mang tính xuyên suốt, định hướng cho sự phát triển của phát triển đội ngũ trí thức Việt Nam trong giai đoạn tới; 2 mục tiêu tổng quát và 3 nhóm chỉ tiêu cụ thể về phát triển đội ngũ trí thức, về đóng góp của đội ngũ trí thức và về đầu tư để phát triển đội ngũ trí thức. Chiến lược cũng đã đề ra 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp chung áp dụng cho tất cả các nhóm trí thức và 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp riêng áp dụng riêng cho một số nhóm trí thức đặc thù. Do đó, hội thảo là dịp các nhà khoa học cùng thảo luận, đóng góp ý kiến cho dự thảo Chiến lược một cách cụ thể, thẳng thắn, khách quan nhằm góp phần giúp cơ quan chủ quản xây dựng Chiến lược tiếp thu, sửa đổi và hoàn thiện dự thảo Chiến lược.
Nhận xét chung về dự thảo Đề án Chiến lược quốc gia phát triển đội ngũ trí thức giai đoạn 2021 2030, Tiến sỹ Phạm Văn Tân, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Liên hiệp Các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cho rằng, dự thảo là công trình nghiên cứu công phu, sản phẩm có chất lượng cao gồm 117 trang cùng với các phụ lục về bảng biểu, số liệu minh họa kèm theo và phần tài liệu tham khảo rất phong phú. Bố cục của Đề án Chiến lược hợp lý, nội dung đầy đủ, tập trung vào đánh giá tình hình và hiện trạng đội ngũ trí thức sau hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết số 27 −NQ/TW, nêu rõ những thành quả đã đạt được, những hạn chế, khó khăn và nguyên nhân trong quá trình phát triển đội ngũ trí thức. Đề án cũng đã đánh giá cụ thể bối cảnh tình hình quốc tế và trong nước trong giai đoạn vừa qua và trong tương lai ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của đội ngũ trí thức nước ta. Nội dung Đề án cũng tham khảo kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới về các chính sách liên quan đến trí thức và đội ngũ trí thức. Trên cơ sở xác định nhu cầu và yêu cầu phát triển đội ngũ trí thức ở nước ta đến 2030, Đề án đã tập trung xác định rõ các quan điểm, phương châm, định hướng, mục tiêu và các giải pháp phát triển đội ngũ trí thức nước ta giai đoạn 2021-2030.
Góp ý vào dự thảo chiến lược, một số chuyên gia cho rằng, sau hơn 30 năm đổi mới, mặc dù đất nước đã đạt được nhiều thành tựu to lớn song sự phát triển kinh tế- xã hội chưa được như kỳ vọng. Một trong những nguyên nhân là chưa có nhiều cơ chế, chính sách mang tính đột phá để khai thác hết tiềm năng sáng tạo của đội ngũ trí thức. Nhìn chung các chính sách mới chỉ tập trung quan tâm nhiều tới đội ngũ trí thức trong khu vực Nhà nước (trí thức công chức, viên chức, trong lực lượng vũ trang). Trí thức trong khu vực doanh nghiệp, nhất là khu vực doanh nghiệp ngoài Nhà nước và trí thức trong các tổ chức xã hội chưa được quan tâm đúng mức, mặc dù lực lượng này chiếm tỉ lệ rất cao trong xã hội và là lực lượng chính tham gia vào quá trình đổi mới sáng tạo ở nước ta.
Theo TSKH. Nghiêm Vũ Khải, có ba yếu tố chính để khuyến khích, thu hút nguồn nhân lực KH&CN, đó là đãi ngộ về thu nhập, môi trường hoạt động sáng tạo và sự tôn vinh. Ở nước ta, cả ba yếu tố này đều còn rất nhiều bất cập. Người làm khoa học chủ yếu hưởng lương hành chính mà thường là quá thấp, chưa có thu nhập từ kết quả hoạt động KH&CN. Điều kiện, môi trường và văn hóa làm khoa học chưa khuyến khích đổi mới sáng tạo. Với nhiều lý do, nhà khoa học chưa được tôn trọng, phai nhạt dần lòng đam mê nghiên cứu, mất dần sự tự tin và hoài bão cống hiến.
Nhiều đại biểu cho rằng, dự thảo Chiến lược cần thể hiện rõ quan điểm về đầu tư cho phát triển đội ngũ trí thức là phải tập trung đầu tư cho phát triển KH&CN và đổi mới sáng tạo mới là vấn đề cốt lõi, trong đó có đầu tư cải thiện thể chế, cơ sở hạ tầng và nghiên cứu ứng dụng. Từ đó nhà khoa học mới có công trình nghiên cứu, thành tựu và sự tôn vinh, cũng như tăng thu nhập để yên tâm lao động sáng tạo.
Đa số đại biểu góp ý, trong dự thảo Chiến lược việc phân loại các nhóm trí thức nhiều chỗ chưa thống nhất. Do đó, các đại biểu đề nghị Ban soạn thảo (Bộ Khoa học và Công nghệ) quan tâm nghiên cứu phương án phân loại trí thức theo 3 khu vực: trí thức trong khu vực nhà nước, trí thức trong khu vực thị trường (trong doanh nghiệp và các đơn vị sự nghiệp) và trí thức trong khu vực xã hội dân sự (trí trong các tổ chức xã hội, nghề nghiệp và ngoài xã hội). Phân loại theo hướng này, khi xây dựng cơ chế, chính sách sẽ có nhiều thuận lợi tránh bất cập về sự chồng chéo và không rõ ràng nếu phân loại theo 7 hoặc 8 nhóm như trong dự thảo Chiến lược.
Ngoài ra, việc đầu tư tài chính cho khoa học và công nghệ còn thấp chưa đạt 0,5% tổng chi ngân sách và chưa đạt 0,7% tổng sản phẩm nội địa đã làm cho nền khoa học và công nghệ chưa thực sự trở thành động lực để phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy, các đại biểu mong muốn Nhà nước quan tâm đầu tư cho khoa học và công nghệ để sớm tạo sự đột phá trong phát triển theo hướng hiện đại, phù hợp với xu thế của thời đại./.
TH theo TTXVN