Nếu không có hiện tượng ấm lên toàn cầu, một đợt hạn hán tàn khốc đã không xảy ra ở vùng Sừng châu Phi. Đây là kết luận được đưa ra trong báo cáo của Tổ chức hợp tác quốc tế chuyên nghiên cứu về ảnh hưởng của biến đổi khí hậu World Weather Attribution (WWA) công bố ngày 27/4.
Người dân chờ lấy nước sinh hoạt tại một trại tị nạn ở Baidoa, Somalia. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN
Kể từ cuối năm 2020, các quốc gia ở vùng Sừng châu Phi, gồm Djibouti, Ethiopia, Eritrea, Kenya, Somalia, Nam Sudan và Sudan, đã phải hứng chịu đợt hạn hán tồi tệ nhất trong 40 năm qua. Báo cáo của WWA khẳng định biến đổi khí hậu do con người gây ra đã khiến xác suất xảy ra hạn hán nông nghiệp ở vùng Sừng châu Phi tăng gấp 100 lần. Tình trạng hạn hán tàn khốc ở khu vực này đã không xảy ra nếu không chịu tác động từ khí thải gây hiệu ứng nhà kính.
Nghiên cứu của WWA có sự tham gia của 19 nhà khoa học, tập trung vào 3 khu vực ở vùng Sừng châu Phi bị ảnh hưởng nặng nề nhất do hạn hán gồm miền Nam Ethiopia, Somalia và miền Đông Kenya. Qua phân tích lượng mưa ở 3 khu vực hạn hán nhất ở vùng Sừng châu Phi này trong các năm 2021 và 2022, các nhà khoa học phát hiện ra rằng biến đổi khí hậu đang đảo lộn chu kỳ lượng mưa. Mùa mưa dài (từ tháng 3 đến cuối tháng 5) đang ngày càng thu hẹp với lượng mưa giảm một nửa, trong khi những mùa mưa ngắn (từ tháng 11 đến cuối tháng 12) đang trở nên ẩm ướt hơn do biến đổi khí hậu.
Các nhà khoa học trên giải thích mặc dù biến đổi khí hậu ít ảnh hưởng đến tổng lượng mưa hằng năm trong khu vực, song nhiệt độ cao hơn đã làm tăng đáng kể lượng nước bốc hơi từ đất và thực vật, khiến đất ngày càng khô hạn. Nếu không xảy ra hiệu ứng tăng nhiệt, vùng Sừng châu Phi sẽ không phải hứng chịu hạn hán nông nghiệp - khi cây trồng và đồng cỏ bị ảnh hưởng do thời tiết khô hạn - trong 2 năm qua. Tình trạng thời tiết trên gây mất mùa trên diện rộng và gia súc chết hàng loạt, đồng thời khiến hơn 20 triệu người đứng trước nguy cơ mất an ninh lương thực nghiêm trọng.
Nhà khí hậu học người Kenya Joyce Kimutai, thành viên nhóm soạn thảo báo cáo trên, khuyến cáo các nước cần hành động ngay lập tức, tập trung vào việc chuyển đổi và nâng cao năng lực ứng phó. Bà nêu bật sự cần thiết phải đổi mới một cách xuyên suốt và toàn diện các hệ thống lương thực, nâng cao sự hợp tác, vận động sự tham gia của các nhóm dễ bị tổn thương, tận dụng tốt nhất dữ liệu và thông tin, cũng như kết hợp các công nghệ mới và kiến thức truyền thống.
Được các nhà khoa học về khí hậu hàng đầu thành lập, trong những năm gần đây, mạng lưới WWA đã tạo dựng được uy tín về khả năng đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đối với hiện tượng thời tiết cực đoan. Các báo cáo cũng như nghiên cứu của tổ chức này được coi như các cảnh báo khẩn cấp, không cần trải qua quá trình bình duyệt mất nhiều thời gian như yêu cầu của các tạp chí khoa học. Tuy nhiên, các ấn phẩm đều được dựa trên các phương pháp tiếp cận đã được phê duyệt trước đó.
Đức Trung (TTXVN)