trang thông tin điện tử

Đề tài "Đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài-Đột phá chính sách phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước", mã số KX.04.28/21-25 do GS.TS Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã bảo vệ thành công xuất sắc. Dưới đây là một số kết quả nghiên cứu của đề tài

Về quan điểm, phương hướng đột phá chính sách đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước và một số kiến nghị

1. Quan điểm đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045

Thành tựu của gần 40 năm đổi mới, tình hình chính trị - xã hội ổn định, niềm tin của nhân dân được củng cố đã tạo ra thế và lực cho đất nước ngày càng lớn mạnh. Tuy nhiên, nền kinh tế Việt Nam vẫn còn những hạn chế, bất cập và tiếp tục gặp nhiều khó khăn, thách thức; tác động tiêu cực từ bên ngoài đến tình hình KT-XH trong nước ngày càng nhanh và mạnh hơn. Những áp lực cạnh tranh chiến lược, cạnh tranh kinh tế, cạnh tranh KH-CN và đổi mới sáng tạo giữa các quốc gia ngày càng lớn. Trong khi nhiều thách thức nội tại của nền KT-XH chưa được xử lý một cách hiệu quả. Trong bối cảnh Việt Nam thực hiện mục tiêu chiến lược phát triển đến năm 2030, tầm nhìn 2045, đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài sẽ đóng vai trò là một trong những đột phá chính sách để phát triển đất nước nhanh, bền vững. Để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh, bền vững phải đổi mới tư duy, thay đổi cách làm, nâng cao năng lực, tận dụng thời cơ, tổ chức lại và kiến tạo mô hình mới trong đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài với những quan điểm sau:

Thứ nhất: Tiếp tục khẳng định nhất quán nhân tài là sức mạnh, nguồn lực nội sinh đặc biệt quan trọng để phát triển đất nước nhanh và bền vững đến năm 2030, tầm nhìn 2045

Đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài được coi là một chiến lược nhằm phát huy mạnh mẽ động lực, tạo nên sức mạnh tổng hợp và sức bật đột phá cho sự phát triển đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Nhân tài là sức mạnh, là nguồn lực của đất nước. Một quốc gia sẽ phát triển khi tạo ra (đào tạo) hoặc thu hút một khối lượng lớn những người tài năng và cung cấp cho họ các công cụ và môi trường để sáng tạo (sử dụng), về lâu dài sẽ bứt phá. Nhân tài phải là lực lượng lao động tiên phong tham gia tư vấn, hoạch định chính sách, chiến lược phát triển, là lực lượng nòng cốt thúc đẩy phát triển khoa học và công nghệ (KH-CN), đổi mới sáng tạo nhằm đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Thứ hai: Tạo sự sự đồng thuận, phát huy dân chủ trong đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045

Tiếp tục quán triệt và thực hiện đầy đủ chủ trương, định hướng của Đảng về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài với phương châm “Trọng dụng người có đức, có tài” và “Tạo đột phá trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, KH-CN, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút và trọng dụng nhân tài, ứng dụng mạnh mẽ thành tựu của cuộc Cách mạng lần thứ tư”; tiếp tục thực hiện nghiêm và có trách nhiệm chính sách, pháp luật của Nhà nước về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài. Thống nhất quan điểm và đổi mới tư duy trong nhận thức và tổ chức thực hiện về chính sách đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài, với trọng tâm là xây dựng cơ chế, chính sách đột phá trong đào tạo, chính sách sử dụng và chính sách thu hút nhân tài.

Phát huy dân chủ, đề cao trách nhiệm của người đứng đầu trong đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài; chú trọng nguyên tắc công khai, minh bạch trong đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài. Bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ, thống nhất giữa các cơ quan, tổ chức, đơn vị trong phát hiện, tiến cử và thực hiện chính sách đối với nhân tài; có chính sách khen thưởng, tôn vinh và xử lý nghiêm các vi phạm chính sách nhân tài.

Thứ ba: Đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài phải đảm bảo đồng bộ, thống nhất, hài hòa với chính sách kinh tế - xã hội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045

Đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài phải đặt trong tổng thể chiến lược con người Việt Nam mà nền móng của nó là chiến lược xây dựng gia đình Việt Nam, gắn với chiến lược phát triển nguồn nhân lực thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nhằm tạo lập, bồi dưỡng đội ngũ nhân tài đích thực. Đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài phải xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ và phải phù hợp với đặc điểm và vị trí việc làm của từng cơ quan, đơn vị.

Chính sách phải bảo đảm thống nhất, đồng bộ và khả thi từ khâu phát hiện, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, đãi ngộ và tôn vinh. Có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng giữa các cơ quan, đơn vị trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của pháp luật; Có lộ trình triển khai, đánh giá tổng kết, rút kinh nghiệm trong từng giai đoạn cụ thể.

Tăng cường thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, xác lập khung khổ làm nền tảng cho việc hoàn thiện chính sách, pháp luật về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài; xác định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan bảo đảm đồng bộ, thống nhất với các quy định về công tác cán bộ, chiến lược phát triển nguồn nhân lực của Đảng và Nhà nước.

Công tác đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài cần xác lập quan điểm “Đa dạng hóa”, “Hiện đại hóa” và “Ưu tiên hóa” để phù hợp với tình hình, mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045. Mỗi lĩnh vực, nhóm ngành, ngành, chuyên ngành lại có những tiêu chí chuyên biệt khác nhau đối với “nhân tài”. Vì vậy, đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài cần có tính hướng đích rất cao.

Thứ tư: Kết hợp chặt chẽ giữa vai trò của Nhà nước và thị trường trong đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững

Nhà nước đóng vai trò xây dựng cơ chế, chính sách cho đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài. Cân đối ngân sách nhà nước hằng năm cho hoạt động thu hút, trọng dụng nhân tài theo quy định của pháp luật. Nghiên cứu, đề xuất việc thành lập Quỹ phát triển nhân tài quốc gia để thu hút nguồn lực xã hội hoá cho đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài.

Các doanh nghiệp, các tổ chức đóng vai trò đầu tư các nguồn lực cùng với nhà nước cho công tác đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài. Nhà nước khuyến khích huy động các nguồn lực xã hội trong và ngoài nước tham gia đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài theo quy định của pháp luật.

Coi trọng sự chia sẻ, liên kết, phối hợp chặt chẽ giữa khu vực công với khu vực tư trong đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài.

Thứ năm: Đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đặc biệt đề cao sự chủ động và chất lượng

Chủ động đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài để thực hiện mục tiêu phát triển đất nước nhanh và bền vững. Theo đó, Đảng, Nhà nước và các tổ chức trong hệ thống chính trị, các cơ quan đơn vị, doanh nghiệp trong khuôn khổ chức năng, nhiệm vụ của mình chủ động tìm kiếm, thiết kế mục tiêu, nội dung đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài một cách phù hợp, khả thi. Đặc biệt ưu tiên giáo dục đào tạo tài năng từ sớm để chủ động xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.

Đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài không phân biệt là đảng viên hay người ngoài Đảng, người Việt Nam ở trong nước hay ở nước ngoài, tạo cơ hội bình đẳng cho nhân tài được cống hiến và đãi ngộ xứng đáng với kết quả thực hiện nhiệm vụ.

Đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài phải lấy hiệu quả ứng dụng KH-CN vào phát triển kinh tế - xã hội làm tiêu chuẩn, thước đo chất lượng và không xa rời thực tiễn phát triển của đất nước. Ngoài trình độ, năng lực chuyên môn, nhân tài phải có phẩm chất đạo đức tốt đẹp, ý thức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, phục Đảng và Nhà nước.

2. Giải pháp đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài -đột phá chính sách phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước

2.1. Nhóm các giải pháp chung

2.1.1. Thực hiện cách mạng trong nhận thức về vị trí, vai trò của đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước

Cần nhận thức nhân tài là tài nguyên quý giá nhất, lực lượng đầu tàu, đảm bảo sự phát triển nhanh và bền vững đất nước. Trong đó, phải coi chính sách trong việc phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng nhân tài là nền tảng, chính sách thu hút và chính sách trọng dụng nhân tài là đột phá chính sách để xây dựng lực lượng nhân tài quốc gia hùng mạnh, phục vụ phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.  Trong đột phá chính sách về đào tạo, sử dụng và thu hút, phải đặc biệt coi trọng xây dựng được thể chế trọng dụng nhân tài, ưu tiên phát triển nhân tài trong lĩnh vực lãnh đạo quản lý, nhân tài khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo. Đây chính là những "đầu tàu của đội ngũ đầu tàu", đóng vai trò quyết định đối với đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài từ nhận thức đến chủ trương, chính sách và hiệu quả trong triển khai thực tiễn. Nắm vững quan điểm cán bộ là nhân tố then chốt, quyết định sự thành bại của cách mạng Việt Nam, của công cuộc đổi mới, hội nhập quốc tế.

Cần đổi mới tư duy trong đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài trên cơ sở năng lực, hiệu quả công việc. Tránh tình trạng cứ gắn mác nhân tài đương nhiên được coi là chất lượng cao, được hưởng các chế độ dành cho nhân lực chất lượng cao trong khi hiệu quả công việc thấp.

2.1.2. Đổi mới, xây dựng hệ thống chính sách, pháp luật đột phá về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài

Để đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài hiệu quả cần có chính sách vượt trội. Chính sách đối với nhân tài bao gồm hệ thống các quy định vượt trội của nhà nước về phát hiện, thu hút, trọng dụng và đãi ngộ xứng đáng đối với nhân tài, nó có quan hệ chặt chẽ với nhau, hỗ trợ nhau, được xây dựng một cách đồng bộ, khoa học, phản ánh đầy đủ tâm tư, nguyện vọng chính đáng của nhân tài cả về vật chất lẫn tinh thần, được tổ chức thực hiện nghiêm túc, đúng mục tiêu và thường xuyên rà soát, đánh giá, điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn.

Bám sát những định hướng mục tiêu đó, thời gian tới, để nâng cao hiệu quả của công tác đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài cần tập trung thực hiện đồng bộ, hiệu quả một số giải pháp chủ yếu sau:

Một là, tiếp tục xem xét, nghiên cứu, bổ sung quy định, hướng dẫn chi tiết về nhân tài, cần thống nhất khái niệm nhân tài và tiêu chí xác định nhân tài.

Hai là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật, hoàn thiện hệ thống pháp luật, chế tài đủ mạnh để xử lý cán bộ vi phạm trong triển khai thực hiện chính sách phát hiện, đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài.

Ba là, tập trung xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên; đặc biệt, lựa chọn, bố trí người đứng đầu cấp ủy, thủ trưởng cơ quan, đơn vị có trình độ, năng lực, thực sự là tấm gương tiêu biểu về bản lĩnh chính trị, đạo đức, lối sống ở cơ quan, đơn vị.

Bốn là, nâng cao năng lực cơ quan tham mưu về công tác cán bộ nói chung và đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài nói riêng.

Năm là, khơi dậy truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, tinh thần trách nhiệm với đất nước của nhân tài Việt Nam ở trong và ngoài nước.

2.1.3. Thực hiện đột phá chính sách về giáo dục - đào tạo, đặc biệt là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao

Cần nhanh chóng hoàn thiện hệ thống giáo dục theo hướng mở, hội nhập, thúc đẩy phân tầng, phân luồng, tổ chức, sắp xếp lại hệ thống giáo dục, nhất là giáo dục đại học. Khắc phục các bất hợp lý về quy mô đào tạo, cơ cấu trình độ ngành, nghề và cơ cấu vùng, miền; gắn đào tạo với nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ. Chú trọng hơn nữa phát triển ngành tự động hóa, đầu tư cho các nhóm nghiên cứu sâu về các lĩnh vực kỹ thuật số, công nghệ thông tin, công nghệ phần mềm, thông tin vệ tinh, số hóa, năng lượng mới, vật liệu mới, công nghệ sinh học và sự tích hợp giữa chúng. 

2.1.4. Thực hiện đột phá chính sách đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài trong khu vực công

Một là, cần xây dựng chính sách theo hướng cởi mở hơn trong việc nới lỏng quy định pháp lý về tuyển dụng đối với chức danh lãnh đạo đối với nhân tài là người ngoài Đảng.

Hai là, tạo điều kiện thuận lợi về tổ chức, pháp lý và các điều kiện vật chất, tinh thần để người ngoài Đảng tham gia nắm giữ các vị trí quan trọng trong cơ quan nhà nước có thể bộc lộ và phát huy cao nhất tài năng của mình, thể hiện qua sự tin dùng, trao quyền và sự chủ động cho người tài phát triển, đồng thời bảo vệ nhân tài, phòng tránh tình trạng chảy máu chất xám.  

Ba là, việc đổi mới chính sách tiền lương và chế độ phúc lợi cần có sự phù hợp trên tinh thần đảm bảo cuộc sống ở mức vượt trội của xã hội, đảm bảo các khoản lương, thưởng tương xứng với người có năng lực, kinh nghiệm và trình độ chuyên môn, nhất là nhân tài trong khu vực công.

Bốn là, thay đổi tư duy chức danh quản lý, lãnh đạo không nhất thiết phải là người tham gia Đảng.

2.2. Một số đột phá chính sách trong từng lĩnh vực đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước

2.2.1 Đột phá chính sách trong lĩnh vực đào tạo nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước

Trên cơ sở bài học kinh nghiệm trong đào tạo nhân tài ở các quốc gia trên thế giới và những tồn tại trong đào tạo nhân tài trong nước đang diễn ra thời gian qua, để nâng cao hiệu quả đào tạo nhân tài trong thời gian tới cần thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp như:

Thứ nhất: Đổi mới công tác phát hiện, bồi dưỡng nhân tài

Phát huy vai trò của hệ thống trường phổ thông chuyên trong phát hiện và bồi dưỡng, đào tạo nhân tài.

Đối với các trường phổ thông trung học chuyên cần quan tâm thực hiện giải pháp như sau:

+ Thực hiện phát hiện, tuyển chọn đúng đối tượng, đúng học sinh vào các trường trung học phổ thông chuyên.

+ Xây dựng đội ngũ giáo viên chuyên, độ tuổi thích hợp đối với đội ngũ giáo viên chuyên.

+ Về phương thức và chương trình giáo dục cho các lớp chuyên, trường chuyên. Trước hết, phải bảo đảm nền tảng cơ bản của giáo dục phổ thông và quan tâm đến giáo dục định hướng nghề nghiệp.

+ Cần chú ý đúng mức đến phát triển năng lực chuyển đổi số để khai thác tài nguyên giáo dục mở phục vụ giáo dục và giáo dục chuyên.

+ Đẩy mạnh liên kết, giao lưu quốc tế theo các nhóm giáo viên và học sinh có điều kiện với phương thức trực tuyến, và khi có điều kiện thì giao lưu trực tiếp.

+ Thực hiện chủ động xây dựng, chiến lược, chính sách và giải pháp hoạt động tự chủ, tăng trách nhiệm giải trình.

Đối với giáo dục đại học, Nhà nước cũng cần phải có những chiến lược đầu tư thích đáng hơn nữa cho giáo dục nói chung, đặc biệt là giáo dục đại học, giáo dục nhân tài, cụ thể:  Xây dựng chính sách học bổng đặc biệt, toàn diện và cạnh tranh; Tạo môi trường học thuật xuất sắc;  Đổi mới chương trình đào tạo; Chính sách ưu đãi sau tốt nghiệp; Phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo;

Thứ hai: Tập trung xây dựng một số trường đại học đẳng cấp quốc tế về đào tạo, nghiên cứu khoa học

Trong bối cảnh hiện nay, cần phải đầu tư xây dựng những trường đại học có khả năng thu hút sinh viên trong nước và quốc tế có nhiều tố chất của một nhân tài.

Thực hiện Dự án hỗ trợ một số trường đại học xuất sắc nhất của Việt Nam đạt đẳng cấp quốc tế trong vòng 20-30 năm tới. Để đáp ứng được mục tiêu, những trường đại học này phải hết sức nỗ lực để thu hút những nhân tài cao cấp đã học tập ở nước ngoài, kể cả những nhân tài ở quốc tế.

Thứ ba: Khuyến khích phát hiện và tiến cử nhân tài

Cần có cơ chế phát hiện những người có khả năng để đào tạo nhân tài. Phát huy vai trò và trách nhiệm phát hiện, giới thiệu, tiến cử nhân tài của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, chính trị - xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, xã hội - nghề nghiệp. Các cơ quan chuyên môn và địa phương chủ động, tích cực phối hợp với các cơ sở giáo dục - đào tạo để phát hiện sớm tài năng trẻ là học sinh, sinh viên. Để làm tốt công tác này cần xác lập cơ chế khuyến khích, đề cao vai trò trách nhiệm phát hiện, giới thiệu, tiến cử nhân tài trên cơ sở công khai minh bạch, dân chủ trong giới thiệu, tiến cử, công nhận nhân tài. Theo tinh thần văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII nhấn mạnh: “Có cơ chế lựa chọn, đào tạo, thu hút, trọng dụng nhân tài, khuyến khích bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách và quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung”. ^[1]

Thứ tư: Xây dựng hệ thống trải nghiệm thông qua bồi dưỡng, đào tạo và phát triển nhân tài

Các tổ chức cần nâng cao trải nghiệm tích cực thông qua công tác đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nhân tài bằng những giải pháp cụ thể:

 + Lãnh đạo tổ chức cần quan tâm thực sự đến nhu cầu được không ngừng tự hoàn thiện, nâng cao năng lực của nhân tài; tôn trọng cơ hội, tạo điều kiện tốt nhất để họ được tham gia các chương trình đào tạo, bồi dưỡng phù hợp hoặc được học tập thông qua thực tiễn, được tham gia vào những vấn đề quan trọng của tổ chức.

+ Đa dạng hoá hình thức đào tạo, bồi dưỡng cả trong và ngoài công việc, như: kèm cặp, chỉ dẫn; mở các lớp đào tạo trong nội bộ tổ chức; luân chuyển, thuyên chuyển nhân sự; hội nghị, hội thảo; làm việc nhóm, làm việc thông qua dự án hoặc cử đi học tập tại các cơ sở giáo dục, đào tạo uy tín trong và ngoài nước;

+ Tiếp tục hoàn thiện các chương trình đào tạo, bồi dưỡng theo vị trí việc làm, theo khung năng lực.

+ Tạo thuận lợi để nhân tài có cơ hội và môi trường tốt nhất để phát triển điểm mạnh của cá nhân dựa trên 02 thiên hướng: phát triển theo con đường chuyên môn và phát triển theo lộ trình công danh.

+ Xây dựng văn hoá học tập suốt đời của nhân tài.

Thứ năm: Đảm bảo ngân sách nhà nước cho đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài ở nước ngoài

Việc đào tạo nhân tài ở nước ngoài bằng ngân sách nhà nước đã mang lại nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý của đội ngũ cán bộ Việt Nam và thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao nhất, cần có những cải thiện trong việc lựa chọn chương trình đào tạo, chuẩn bị trước khi đi đào tạo, theo dõi và hỗ trợ sau đào tạo, cũng như tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, cụ thể: Lựa chọn chương trình đào tạo phù hợp; Chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi đi đào tạo;  Thiết lập cơ chế theo dõi và hỗ trợ sau đào tạo; Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức; Đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách;

2.2.2. Đột phá chính sách về sử dụng nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước

Thứ nhất: Hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về bố trí, sử dụng nhân tài

Cần bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ, thống nhất giữa các cơ quan, tổ chức, đơn vị trong phát hiện, tiến cử và thực hiện chính sách đối với nhân tài; có chính sách khen thưởng, tôn vinh và xử lý nghiêm các vi phạm chính sách nhân tài. Pháp luật về nội dung này phải đảm bảo việc phân bổ và sử dụng nhân tài hợp lý, phù hợp với tính chất công việc và khả năng của nhân tài đó. Sớm hoàn thiện quy định, hệ thống chính sách về tiền lương và các chế độ đãi ngộ với người có tài năng. Những người tài năng được tuyển dụng theo dạng cán bộ, công chức nhưng phải có chế độ lương riêng. Hoàn thiện quy định pháp luật về tôn vinh, khen thưởng cho những nhân tài có đóng góp thành tựu to lớn cho sự phát triển của địa phương, đất nước.

Cần chú trọng và cụ thể hóa chính sách sử dụng và trọng dụng nhân tài, đặc biệt là quy hoạch nhân tài. Về lâu dài, cần đánh giá khách quan, toàn diện công tác này để hoàn thiện hệ thống thể chế, pháp luật đồng bộ để tạo cơ sở hình thành nên môi trường công tác hấp dẫn như mô hình tại các nước phát triển nhằm thu hút, trọng dụng nhân tài.

Nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định của Đảng về quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bổ nhiệm, bầu cử đối với nhân tài làm việc trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị của Nhà nước, không phụ thuộc vào thâm niên, thời gian công tác, bằng cấp, vùng miền, độ tuổi, cụ thể:

- Trao quyền tự chủ và trách nhiệm cao

 Trao quyền chủ trì các dự án lớn, nhiệm vụ trọng điểm quốc gia cho những nhân tài xuất sắc. Cho phép nhân tài tự lựa chọn các lĩnh vực, dự án phù hợp với thế mạnh và đam mê cá nhân. Khuyến khích họ đề xuất các hướng nghiên cứu hoặc giải pháp mới mà họ cho là có giá trị. Đảm bảo họ có toàn quyền quyết định trong phạm vi công việc, từ quản lý ngân sách, nhân sự đến phương pháp triển khai. Hạn chế can thiệp từ bên trên, tạo không gian để họ thể hiện năng lực lãnh đạo và tổ chức.

- Định vị nhân tài ở các vị trí chiến lược

Đưa nhân tài vào các vị trí lãnh đạo trong các cơ quan nhà nước, tổ chức nghiên cứu, và doanh nghiệp trọng điểm. Ưu tiên bổ nhiệm các chuyên gia đầu ngành làm cố vấn chiến lược hoặc trưởng nhóm nghiên cứu trong các dự án công nghệ cao. Tạo cơ hội để nhân tài tham gia vào việc hoạch định chính sách lớn về kinh tế, khoa học, công nghệ và giáo dục. Đảm bảo ý kiến và đóng góp của họ được lắng nghe và thực hiện. Đưa nhân tài vào các vai trò cố vấn cấp cao trong chính phủ, tổ chức, hoặc doanh nghiệp, đảm bảo họ có tiếng nói trong việc định hướng chiến lược. Khuyến khích nhân tài dẫn dắt và đào tạo thế hệ kế cận thông qua các chương trình cố vấn và hướng dẫn trực tiếp. Tạo cơ hội để họ chia sẻ kinh nghiệm và kỹ năng lãnh đạo trong các diễn đàn hoặc chương trình phát triển nhân tài. Định vị nhân tài trong các vị trí kết nối quốc tế, như đại diện Việt Nam trong các tổ chức khoa học, công nghệ hoặc kinh tế toàn cầu. Tạo điều kiện để nhân tài tham gia vào các dự án hợp tác quốc tế, từ đó mở rộng tầm nhìn và nâng cao giá trị của họ.

- Hỗ trợ phát triển sự nghiệp và cá nhân

Thiết kế lộ trình phát triển sự nghiệp minh bạch, với các cột mốc thăng tiến dựa trên năng lực và đóng góp. Cung cấp cơ hội để nhân tài chuyển đổi sang các lĩnh vực mới nếu họ mong muốn mở rộng kỹ năng. Chương trình cố vấn và hỗ trợ: Tạo cơ chế để nhân tài nhận được sự hướng dẫn từ các cố vấn giàu kinh nghiệm. Đảm bảo họ có đội ngũ hỗ trợ trong quá trình thực hiện công việc, giảm thiểu các gánh nặng hành chính.

- Thúc đẩy quốc tế hóa trong trọng dụng nhân tài

Tạo điều kiện để nhân tài trong nước làm việc, nghiên cứu và hợp tác với các chuyên gia, tổ chức quốc tế. Xây dựng các chương trình trao đổi, hợp tác nghiên cứu liên ngành với các trung tâm khoa học, công nghệ lớn trên thế giới. Định vị Việt Nam là điểm đến của nhân tài: Đưa ra các chính sách đặc thù để thu hút nhân tài quốc tế đến làm việc và cống hiến tại Việt Nam.

- Cơ chế tôn vinh và công nhận

Tổ chức các giải thưởng, danh hiệu dành riêng cho nhân tài có đóng góp lớn, ví dụ: “Nhà khoa học xuất sắc quốc gia” hoặc “Nhà sáng tạo của năm”. Ghi nhận công lao của nhân tài trong các báo cáo chính thức, hội nghị lớn, và trên các phương tiện truyền thông. Khuyến khích sự cống hiến: Đưa ra các cơ chế khen thưởng định kỳ, bao gồm cả tài chính và hình thức công nhận danh dự. Công khai các thành tựu để tạo động lực và cảm giác tự hào cho nhân tài.

- Cam kết lâu dài

Xây dựng các hợp đồng làm việc dài hạn, linh hoạt nhưng ràng buộc trách nhiệm và đảm bảo quyền lợi cho nhân tài. Hỗ trợ tài chính hoặc các điều kiện thuận lợi để nhân tài ổn định cuộc sống lâu dài. Đảm bảo gia đình của nhân tài, đặc biệt là con em, được hưởng các dịch vụ giáo dục, y tế, và đời sống tốt nhất tại Việt Nam. Tạo cơ hội để nhân tài tham gia các hoạt động cộng đồng, văn hóa, giúp họ hòa nhập và gắn bó hơn.

Thứ hai: Nâng cao vai trò quản lý nhà nước đối với công tác tuyển chọn, sử dụng nhân tài

Căn cứ quy định của pháp luật, hướng dẫn của Trung ương để rà soát, nghiên cứu, xây dựng các quy định về thu hút, trọng dụng nhân tài; về tuyển dụng, sử dụng và quản lý cán bộ, công chức, viên chức và các chính sách đãi ngộ đối với nhân tài của đất nước đảm bảo đúng quy định pháp luật hiện hành và phù hợp với tình hình thực tiễn địa phương. Bảo đảm cơ chế thăng tiến đối với nhân tài, góp phần tạo môi trường làm việc dân chủ, thân thiện, có sự tôn trọng. 

Thứ ba: Thực hiện chính sách đột phá để huy động các nguồn lực đầu tư cho đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài

Tiếp tục nghiên cứu, ban hành chính sách hỗ trợ, thực hiện thù lao vượt trội đối với nhân tài theo đúng tinh thần xem nhân tài là một nguồn lực, “vốn liếng quý báu” trong xây dựng, phát triển đất nước. Bên cạnh hoạt động cải cách, xây dựng lại hệ thống thang bảng lương theo vị trí việc làm đang tiến hành, cần chú ý nghiên cứu chính sách tiền lương vượt trội cho đối tượng được xác định là nhân tài, tạo cơ hội để họ được thụ hưởng mức lương riêng với nhiều chế độ ưu đãi xứng đáng, giúp họ yên tâm cống hiến hết mình và thấy được đề cao và tôn trọng đúng với giá trị.

Thứ ba: Kiến tạo môi trường tích cực để nhân tài phát huy năng lực trong công tác: Cần có chính sách nhà ở, chế độ thu nhập đủ hấp dẫn và môi trường làm việc phù hợp.

2.2.3. Đột phá chính sách về thu hút nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước

Thứ nhất: Xây dựng hệ thống chính sách, pháp luật đột phá về thu hút nhân tài

- Chính sách tài chính và đãi ngộ đặc biệt: Cơ chế lương thưởng cạnh tranh toàn cầu; Quỹ nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, v.v.

- Chính sách về môi trường làm việc và phát triển: Xây dựng môi trường làm việc tiên tiến; Đảm bảo cơ hội thăng tiến, cung cấp lộ trình thăng tiến rõ ràng, các vị trí lãnh đạo tại các tổ chức, viện nghiên cứu, doanh nghiệp cho người Việt Nam ở nước ngoài và người nước ngoài có năng lực; Tạo cơ hội để họ hợp tác với các tổ chức, chuyên gia quốc tế, qua đó nâng cao giá trị của công việc tại Việt Nam.

- Chính sách nhập cư và cư trú linh hoạt:  Visa dài hạn và đơn giản hóa thủ tục; Thẻ cư trú đặc biệt: Xây dựng chương trình "Thẻ nhân tài Việt Nam" cho người Việt Nam ở nước ngoài và người nước ngoài, với các ưu đãi như: Quyền cư trú dài hạn hoặc vĩnh viễn; miễn phí hoặc giảm phí làm việc, gia hạn visa; quyền sở hữu bất động sản và đầu tư tại Việt Nam; Cấp quốc tịch dễ dàng: Cho phép người Việt Nam ở nước ngoài giữ quốc tịch gốc, hoặc đơn giản hóa thủ tục nhập quốc tịch Việt Nam cho các chuyên gia và gia đình họ, v.v.

- Chính sách hỗ trợ gia đình và cuộc sống: Giáo dục và chăm sóc sức khỏe: Đảm bảo con em của nhân tài người Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia quốc tế được học tại các trường quốc tế hoặc trường công lập với chính sách hỗ trợ học phí. Cung cấp gói bảo hiểm y tế toàn diện cho chuyên gia và gia đình họ khi làm việc tại Việt Nam. Nhà ở và cơ sở hạ tầng: Ưu tiên cung cấp nhà ở tại các khu đô thị hiện đại, tiện ích đồng bộ; hỗ trợ mua hoặc thuê nhà với giá ưu đãi. Hỗ trợ văn hóa và hòa nhập: Tổ chức các khóa học ngôn ngữ, văn hóa Việt Nam dành cho gia đình chuyên gia nước ngoài. Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia quốc tế được tham gia các sự kiện văn hóa, xã hội để nhanh chóng hòa nhập.

- Khuyến khích tham gia các dự án quốc gia: Chương trình "Trí tuệ Việt toàn cầu": để nhân tài người Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia nước ngoài tham gia các dự án khoa học, công nghệ và kinh tế chiến lược; Cơ chế ưu tiên trong các dự án chiến lược: Nhân tài người Việt Nam ở nước ngoài và người nước ngoài có trình độ cao được ưu tiên đảm nhận các vị trí lãnh đạo trong các chương trình lớn như Khu công nghệ cao, Vườn ươm doanh nghiệp hoặc dự án Quốc gia về Chuyển đổi số.

- Xây dựng mạng lưới liên kết toàn cầu: Mạng lưới chuyên gia Việt Nam toàn cầu: Thành lập nền tảng kết nối giữa nhân tài người Việt Nam ở nước ngoài và các tổ chức trong nước, thúc đẩy hợp tác nghiên cứu, giảng dạy, và phát triển. Đối tác quốc tế: Liên kết với các trường đại học, viện nghiên cứu, và doanh nghiệp quốc tế để tạo ra môi trường làm việc đa văn hóa, hấp dẫn các chuyên gia nước ngoài. Hội nghị và sự kiện quốc tế: Tổ chức các hội nghị khoa học, diễn đàn đầu tư quốc tế tại Việt Nam để thu hút sự chú ý của các chuyên gia và doanh nghiệp lớn.

Những cơ chế, chính sách thu hút nhân tài cần kịp thời, minh bạch, dân chủ; phát huy được năng lực, sở trường, thế mạnh của các đối tượng. 

+ Trước hết, cần phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu mỗi cơ quan, đơn vị, địa phương trong thu hút, trọng dụng nhân tài, phù hợp với từng ngành, lĩnh vực, địa phương.

+Khuyến khích, phát hiện, tiến cử nhân tài

Việc phát hiện, tìm kiếm nhân tài nhằm phát hiện người có phẩm chất đạo đức, lối sống chuẩn mực, có khát vọng cống hiến vì sự phát triển chung, hết lòng phụng sự Nhân dân, có trình độ, năng lực sáng tạo vượt trội, trong đó tập trung vào các nhóm đối tượng sau:

- Học sinh, sinh viên có thành tích học tập, tốt nghiệp loại giỏi, loại xuất sắc, có tố chất, năng khiếu nổi trội từ các cơ sở giáo dục, đào tạo;

- Những người có học vị, học hàm thạc sĩ, tiến sĩ, giáo sư, phó giáo sư, có các công trình nghiên cứu được công nhận và ứng dụng hiệu quả cao vào đời sống thực tiễn;

- Cán bộ, công chức, viên chức và người lao động đang công tác tại cơ quan, tổ chức, đơn vị có năng lực nổi trội, luôn hoàn thành tốt hoặc xuất sắc nhiệm vụ, công vụ;

- Những người có trình độ, năng lực vượt trội và kinh nghiệm thực tiễn đang làm việc ở các lĩnh vực, khu vực, địa bàn khác kể cả trong và ngoài nước.

+ Đề cao trách nhiệm của người giới thiệu, tiến cử nhân tài

Nâng cao chất lượng đội ngũ lãnh đạo, quản lý các cấp để thực hiện hiệu quả việc phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài trong từng cơ quan, tổ chức, đơn vị.

Thứ hai: Đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền về thu hút, trọng dụng nhân tài

Đổi mới nội dung, hình thức và phương pháp đa dạng, linh hoạt, phù hợp để thông tin, tuyên truyền về thu hút, trọng dụng nhân tài. Tổ chức và duy trì chuyên mục thu hút, trọng dụng nhân tài trên các báo, đài, Cổng thông tin điện tử, trang tin điện tử của các cơ quan, đơn vị; nêu gương điển hình thành công về thu hút, trọng dụng nhân tài.

Phát huy vai trò của  Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên trong việc tập hợp, vận động nhân tài ở ở trong và ngoài tham gia xây dựng Việt Nam; Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động, khơi dậy tinh thần yêu nước, ý thức tự hào dân tộc để khuyến khích nhân tài là người Việt Nam ở trong và ngoài nước hướng về làm việc, cống hiến.

Thứ ba: Xây dựng cơ sở dữ liệu, thông tin, số liệu phục vụ công tác giám sát, đánh giá tình hình thu hút nhân tài

Trong đó nhấn mạnh tới việc xây dựng cơ sở dữ liệu về nhân tài một cách khoa học, bài bản từ cấp trung ương tới địa phương, trong nước và ngoài nước và nghiên cứu xây dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê, đo lường số lượng và chất lượng nhân tài một cách khoa học để làm căn cứ cho việc hoạch định Chiến lược đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài cho sự phát triển đất nước nhanh, bền vững trong giai đoạn tới.

3. Kiến nghị chính sách đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045

3.1. Đối với Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Ban chấp hành Trung ương

- Trong văn kiện Đại hội XIV của Đảng cần tiếp tục khẳng định:“Nhân tài là sức mạnh và là nguồn lực tạo đột phá cho phát triển đất nước. Ưu tiên đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài, đặc biệt là nhân tài lãnh đạo, quản lý và ở các lĩnh vực then chốt trên cơ sở nâng cao, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện, cơ bản về chất lượng giáo dục, đào tạo gắn với cơ chế tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ nhân tài...”.

- Nghiên cứu ban hành 01 Nghị quyết Trung ương "Về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045" để tạo cơ sở áp dụng, triển khai đồng bộ và thống nhất các chính sách. Nghị quyết thể hiện sự đổi mới tư duy trong xây dựng chính sách, mở cửa, tạo điều kiện để nhân tài phát huy được năng lực, trình độ. Trong nghị quyết của Đảng cần phải cụ thể hóa một số nội dung: Thế nào là nhân tài? Đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045, Đất nước cần đào tạo, sử dụng và thu hút bao nhiêu nhân tài? Cần đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài nào cho Đảng và các cơ quan Nhà nước? Mục tiêu, nguyên tắc, nội dung, kế hoạch và phương thức, nguồn lực đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài? Cơ quan, tổ chức nào là đầu mối chính thực hiện nhiệm vụ đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài? Những điều này cần phải được Trung ương nghiên cứu, có nghị quyết cụ thể để lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan Nhà nước triển khai.

- Tổ chức rà soát và đánh giá việc ban hành và thực thi chính sách của Nhà nước và các địa phương, làm cơ sở để đề xuất giải pháp đột phá khi hoàn thiện chính sách, pháp luật về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài.

- Tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về quan điểm, nhận thức ở các cấp ủy Đảng, chính quyền từ Trung ương đến cơ sở, sự đồng thuận của xã hội về chính sách đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài.

3.2. Đối với các cơ quan Nhà nước

- Tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài thành chính sách, pháp luật. Hiện nay cơ chế, chính sách về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài còn tản mạn, được thể hiện trong nhiều văn bản có giá trị pháp lý khác nhau và được nhiều cơ quan, tổ chức cùng thực hiện. Do đó, việc thể chế hoá hiệu quả sẽ thống nhất, bình đẳng, minh bạch trong chính sách đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài.

- Triển khai 01 Chương trình nghiên cứu khoa học cơ bản và triển khai Chương trình "Điều tra cơ bản toàn diện (trong nước - nước ngoài, trong đảng - ngoài đảng) về cơ cấu xã hội và tiềm năng nhân tài Việt Nam", hệ thống – thực tiễn về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài để cung cấp luận cứ khoa học cho Đảng thực hiện vai trò lãnh đạo, chỉ đạo toàn quốc đúng đắn – hiệu quả - đúng định hướng xã hội chủ nghĩa về công tác nhân tài. Không có sự thống nhất, sự đồng thuận về nhận thức và quan điểm, cấp Trung ương không thể có nghị quyết, chính sách, pháp luật, quy hoạch, chương trình hành động, kế hoạch, giải pháp cụ thể và đúng đắn cho cả nước.

- Để thu hút nhân tài từ bên ngoài về nước, các cơ quan nhà nước liên quan nghiên cứu xây dựng và thực hiện: “Kế hoạch kết nối nhân tài”, “Kế hoạch thu hút 100⁺ nhân tài kiệt xuất từ nước ngoài” (Thu hút từ một trăm nhân tài kiệt xuất trở lên trong nhiệm kỳ 2025 - 2030 ở tất cả các lĩnh vực để hướng tới kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng, và hướng tới 100 năm lập nước vào năm 2045).

- Nghiên cứu quy định để thành lập Quỹ phát triển nhân tài quốc gia hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, có chức năng tài trợ, cho vay, bảo lãnh vốn vay, cấp kinh phí để thực hiện nhiệm vụ đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài. Kinh phí bước đầu do Ngân sách nhà nước hỗ trợ, khuyến khích các tổ chức và cá nhân tham gia hỗ trợ bằng các nguồn vốn hợp pháp cho Quỹ.

33. Đối với các địa phương, tổ chức, đơn vị

Trên cơ sở các mục tiêu, các địa phương, cơ quan, tổ chức, đơn vị quán triệt đầy đủ đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài. Tạo sự đồng thuận cả trong nhận thức, chính sách, quy định và được cụ thể hóa trong thực tiễn tổ chức thực hiện chính sách nhân tài.

Nghiên cứu, ban hành quy định cụ thể hóa khái niệm nhân tài và tiêu chí xác định nhân tài theo ngành, lĩnh vực; chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhân tài thuộc ngành, lĩnh vực; các chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài theo ngành, lĩnh vực hoặc theo địa phương.

Kết luận

Trải qua gần 95 năm xây dựng và phát triển, Đảng Cộng sản Việt Nam đã đúc rút được những kinh nghiệm quý báu về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài. Trước những thời cơ và vận hội mới, sát cánh, nâng niu, trân quý từng đóng góp của nhân tài là “chìa khóa” để làm nên kỳ tích vẻ vang, rạng danh non sông Việt Nam.

Thực tiễn cho thấy, công tác đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài trước yêu cầu phải thực hiện đột phá để phát triển đất nước nhanh, bền vững, bao quát cả một hệ vấn đề rộng lớn và phức tạp. Trong đó tiếp tục mạnh mẽ đổi mới nhận thức, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật, kiến tạo môi trường, tăng cường đầu tư nguồn lực, đổi mới phương thức lãnh đạo – quản lý, tăng cường hợp tác quốc tế được xem là những đột phá chính sách nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao để Việt Nam trong thế kỷ XXI xuất hiện nhiều tài năng lớn, kiệt xuất, tầm cỡ thời đại, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh, bền vững.