Hà Nội với bề dày truyền thống ngàn năm văn hiến, anh hùng, hòa bình, hữu nghị và sáng tạo, Đảng bộ Thành phố luôn nhận thức sâu sắc trách nhiệm gương mẫu đi đầu trên các lĩnh vực, trong đó có nhiệm vụ phát triển văn hóa, con người Thủ đô tiêu biểu cho văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ mới. Đảng bộ Hà Nội luôn xác định phát triển văn hóa là nền tảng, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là nhiệm vụ trọng tâm chủ yếu trong quá trình hội nhập, phát triển nhanh và bền vững của Thủ đô.
Trải qua gần 40 năm xây dựng và phát triển, Hà Nội đã trải qua nhiều cột mốc quan trọng trở thành trung tâm văn hóa lớn, là một trong 2 trung tâm kinh tế trọng điểm của cả nước, đặc biệt Hà Nội - trung tâm kết nối quan trọng của Vùng Đồng bằng Sông Hồng, là địa phương có vai trò quan trọng tạo nên động lực chính trong phát triển của vùng kinh tế trọng điểm phía bắc, là Thành phố phát triển năng động, đầu mối giao thương quốc gia, có khả năng thích ứng cao, hướng tới phát triển cân bằng và bền vững. Đặc biệt, để thực hiện thắng lợi các mục tiêu kinh tế, chính trị, văn hóa và nâng cao đời sống cho người dân Thủ đô, Hà Nội xác định mục tiêu không chỉ phát triển nhanh về kinh tế mà còn trở thành trung tâm về liên kết phát triển văn hóa, coi trong phát triển văn hóa như là động lực phát triển Hà Nội và cả vùng, trong đó Thủ đô Hà Nội là hạt nhân, trung tâm hội tụ, lan tỏa...không chỉ của vùng mà còn trong cả nước. Với truyền thống người Hà Nội hào hoa, xây dựng con người Thành phố với lịch sử nghìn năm tiếp tục giữ gìn và phát huy phẩm giá “Thủ đô của lương tri và phẩm giá con người”, giữ vững danh hiệu “Thành phố vì Hoà bình”, …
Trong những năm qua, Đảng bộ Thành phố đã quán triệt, vận dụng sáng tạo đường lối đổi mới của Đảng trên lĩnh vực văn hóa vào thực tiễn của Thủ đô để đề ra các chủ trương, quyết sách lãnh đạo toàn diện, đúng đắn. Việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc kể từ Đề cương Văn hóa năm 1943 đến nay có nhiều chuyển biến tích cực, điểm nhấn trọng tâm chính là sự chuyển biến mạnh mẽ về tư duy và nhận thức của các ngành các cấp, các ngành, địa phương, đơn vị và quần chúng Nhân dân trong trên địa bàn Thủ đô về vai trò của phát triển văn hóa trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Văn hóa trở thành một nội dung quan trọng trong hoạt động của cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp, từng bước gắn kết tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, thu hẹp khoảng cách về văn hóa và đời sống tinh thần cho nhân dân Thủ đô. Việc phát triển văn hóa, xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh được triển khai trên cơ sở kế thừa, bổ sung và hoàn thiện liên tục qua từng giai đoạn, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay Thủ đô ngày càng được quan tâm, coi đây là nhiệm vụ căn bản, nền tảng quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững của Thủ đô.
Trải qua 8 kỳ Đại hội, kể từ khi bắt đầu công cuộc Đổi mới (từ Đại hội X đến Đại hội XVII), tư duy lý luận về phát triển văn hóa, con người Thủ đô có bước phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt, Đại hội lần thứ XVII Đảng bộ thành phố Hà Nội nhiệm kỳ 2020-2025 một lần nữa khẳng định tư duy và nhận thức về phát triển văn hóa, xây dựng con người Hà Nội một cách toàn diện hơn, được nâng lên tầm cao mới, xác định đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm và khâu đột phá trong chiến lược xây dựng và phát triển Thủ đô theo hướng nhanh và bền vững. Nghị quyết đại hội Đảng bộ Thành phố khẳng định quyết tâm: “Đưa văn hóa và con người Hà Nội thực sự trở thành giá trị tinh thần to lớn, nguồn lực quan trọng quyết định phát triển Thủ đô”. Trong đó, nêu rõ mục tiêu “phát triển văn hóa là vì sự hoàn thiện nhân cách con người, và xây dựng con người để phát triển văn hóa” từng bước thu hẹp khoảng cách về hưởng thụ văn hóa giữa thành thị và nông thôn, giữa các vùng miền và các giai tầng xã hội của thành phố. Có thể thấy, nội hàm nhiệm vụ phát triển văn hóa đã cho thấy tầm mức quan trọng và tính quyết định của nó tới các nhiệm vụ khác.
Với phương châm kiên trì, bền bỉ, hiệu quả lâu dài, ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội đã chủ động, sáng tạo, liên tục trong nhiều nhiệm kỳ đều xây dựng và banh hành các Chương trình công tác lớn toàn khóa về văn hóa. Đặc biệt, sau khi mở rộng địa giới hành chính (năm 2008), sự hòa nhập giữa văn hóa Thăng Long - Hà Nội với một số vùng văn hóa, như văn hóa xứ Đoài, văn hóa Sơn Nam Thượng… tạo nên sự đặc sắc, phong phú của văn hóa Thủ đô; đồng thời thu hút tài năng, tâm huyết của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ đến từ mọi miền Tổ quốc.
Đảng bộ thành phố Hà Nội đã không ngừng tổ chức triển khai, tạo bước đột phá, điểm nhấn trọng tâm khơi thông dòng mạch cho nhiệm vụ phát triển văn hóa, con người là trong nhiều nhiệm kỳ Hà Nội đều ban hành Chương trình lớn riêng về văn hóa. Kết quả đến nay cho thấy, công tác phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh đạt được nhiều thành tựu quan trọng và toàn diện trên các lĩnh vực của đời sống, đã góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tếm, xã hội, bảo đảm an ninh chính trị, quốc phòng của Thủ đô. Hà Nôi đạt và vượt nhiều chỉ tiêu đáng mừng trên lĩnh vực văn hóa, hoàn thành vượt kế hoạch, nhiều hoạt động hoạt động giao lưu, các sự kiện hợp tác, thúc đẩy quảng bá văn hóa được triển khai sáng tạo, hiệu quả và rộng khắp góp phần không nhỏ vào nhiệm vụ phục hồi kinh tế Thủ đô. GRDP phục hồi và tăng trưởng mạnh, năm sau tăng hơn năm trước và tăng hơn mức tăng trưởng chung của cả nước, tỷ trọng các ngành dịch vụ tăng cao, chiếm khoảng 65% GRDP của Thành phố đã góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân Thủ đô.
Nguồn lực tài chính đầu tư cho phát triển văn hóa, con người Thủ đô được quan tâm tăng lên qua từng giai đoạn. Trong nhiều năm, mức đầu tư cho văn hóa tăng dần theo hướng năm sau cao hơn năm trước. Giai đoạn, 2021-2025 dự kiến mức đầu tư cho văn hóa chiếm 2% tổng thu ngân sách Thành phố.
Công tác xây dựng và phát huy hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Thủ đô đáp ứng yêu cầu phát triển được triển khai bài bản, có trọng tâm, trọng điểm; công tác xây dựng đạo đức, lối sống văn minh, hiện đại được quan tâm. Hà Nội xác định nhiệm vụ cốt lõi là tập trung xây dựng thành phố tiêu biểu về lối sống, phong cách ứng xử có văn hóa và nâng cao chất lượng, hiệu quả việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh. Cùng với đó, Hà Nội cũng là địa phương triển khai có hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia như: Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa, chương trình xây dựng nông thôn mới, chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững,… đã góp phần rút ngắn khoảng cách chênh lệch về hưởng thụ văn hóa của nhân dân trên địa bàn Thành phố.
Thủ đô Hà Nội là nơi có tỷ lệ nghèo giảm nhanh nhất, giảm mạnh từ 7,52% đầu năm 2011 xuống còn 0,21% cuối năm 2020. Công tác xây dựng văn hoá trong chính trị và kinh tế được triển khai thực hiện tốt. Quán triệt quan điểm phát triển hài hòa giữa kinh tế và văn hóa, văn hóa phải được coi trọng và đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội. Hà Nội thường xuyên quan tâm xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế, xác định đây là giá trị, chất lượng, trình độ phát triển của chính trị, của kinh tế với tư cách là hai lĩnh vực cơ bản, trọng yếu nhất của đời sống xã hội. Văn hóa là bảo đảm nhân văn của phát triển chính trị và phát triển kinh tế vì con người, vì sự phát triển hài hòa giữa cá nhân và cộng đồng. Trọng tâm là thực hiện tốt quy chế văn hoá công sở gắn với việc thực hiện các Nghị quyết, Kết luận Trung ương 4 (khoá XI,XII, XIII) về xây dựng Đảng và Kết luận số 01 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW về đẩy mạnh việc “học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” coi đây điểm nhấn trong đánh giá vao trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy các cấp trong công tác xây dựng văn hoá trong chính trị của Thủ đô.
Về xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh được Đảng bộ Thành phố quan tâm triển khai có nề nếp, nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội cơ bản được đảm bảo; Ban Chỉ đạo Phong trào các cấp đã tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động xây dựng các thôn, tổ dân phố văn hóa; Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới… Hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở được Thành phố chú trọng đến xây dựng và phát triển, các công trình văn hóa, thể thao được quan tâm, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, nguồn nhân lực. Công tác quy hoạch đào tạo và phát triển nguồn nhân lực từ Thành phố tới cơ sở được triển khai đồng bộ và có nhiều đổi mới đáp ứng yêu cầu thời kỳ mới. Hệ thống cán bộ, công chức, viên chức, người lao động Thủ đô thường xuyên được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao về lý luận chính trị và chuyên môn, nghiệp vụ, về ứng dụng công nghệ thông tin, quy tắc ứng xử, giao tiếp với Nhân dân được Hà Nội.
Hà Nội đã phát huy tốt vai trò của văn nghệ sỹ, trí thức Thủ đô. Đây là nguồn lực quan trọng góp phần phát huy vai trò của văn học, nghệ thuật chất lượng cao trong việc bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho người dân Hà Nội. Hàng năm, Thành phố luôn có những chính sách, chế độ đãi ngộ, quan tâm đến đội ngũ văn nghệ sỹ, trí thức Thủ đô, ban hành nhiều văn bản, có cơ chế chính sách riêng nhằm động viên về cả vật chất và tinh thần khuyến khích họ tiếp tục cống hiến, tạo động lực cho đội ngũ nghệ nhân kế cận tin tưởng vào việc giữ nghề và truyền nghề, tạo sự ổn định cho các làng, địa phương góp phần lan tỏa việc xây dựng văn hóa người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.
Công tác bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa được quan tâm, đầu tư và triển khai có lộ trình bài bản. Hà Nội là địa phương đầu tiên trong nước hoàn thành tổng kiểm kê, đánh giá, phân loại di tích và bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể. Tính đến nay, Hà Nội đã có 5.922 di tích, trong đó có 2.669 di tích được xếp hạng. Công tác phân cấp phân quyền giữa các cấp trong công tác bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh trên địa bàn Thành phố được thể chế hóa. Công tác khảo sát, lập hồ sơ xếp hạng các di tích; việc tổ chức gắn biển các địa điểm, di tích cách mạng kháng chiến được thực hiện khoa học, đúng quy trình. Các lễ hội dân gian truyền thống được quan tâm nghiên cứu, nhiều loại hình di sản văn hóa phi vật thể đã và đang được bảo tồn, tư liệu hóa đã trở thành những tài liệu quý. Hiện nay, Hà Nội đã khôi phục được 29 làn điệu múa cổ, nhiều loại hình di sản văn hóa phi vật thể (chèo, tuồng, rối nước, ẩm thực, nghề thủ công...). Đời sống văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn Thủ đô được cải thiện rõ rệt cả về vật chất và tinh thần. Các hủ tục dần được xoá bỏ, nhiều thôn bản đã có hương ước và được công nhận “Làng văn hoá”.
Việc phát triển khoa học công nghệ, giáo dục và đào tạo, y tế, thể dục thể thao, bảo vệ sức khỏe cho người dân đến nay có nhiều chuyển biến rõ nét. Hà Nội đã đạt nhiều thành tựu trong việc phát triển nền khoa học và công nghệ Thủ đô, xứng tầm với vị trí là một trung tâm lớn về khoa học và công nghệ của cả nước. Thị trường khoa học công nghệ của Thủ đô từng bước được phát triển, ngày càng có nhiều kết quả nghiên cứu được chuyển giao, ứng dụng vào thực tiễn, đem lại hiệu quả tốt trong các lĩnh vực, nâng cao năng lực quản lý của các cơ quan, đơn vị trên địa bàn Thủ đô.
Thực hiện đột phá về phát triển giáo dục và đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đạt kết quả quan trọng. Hà Nội tiếp tục dẫn đầu cả nước về quy mô, mạng lưới trường lớp, chất lượng giáo dục mũi nhọn, về số học sinh đạt giải cao trong các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia, quốc tế. Trong nhiều năm qua, Hà Nội đã đưa vào trường học giảng dạy bộ tài liệu “Giáo dục nếp sống thanh lịch-văn minh”, “Giáo dục an toàn giao thông cho học sinh phổ thông Hà Nội”, nhiều thế hệ học sinh các cấp đã có những thay đổi trong nhận thức về lối sống, ứng xử, giao tiếp; đại bộ phận giáo viên được phân công giảng dạy đều ý thức về vai trò của mình trong việc nêu gương về nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh, trau dồi thêm hiểu biết về văn hóa người Hà Nội, điều chỉnh ứng xử trong nhà trường để thể hiện tinh thần, cốt cách thanh lịch, văn minh. Đặc biệt, trong nhiệm kỳ này (2021- 2025), Hà Nội sẽ triển khai xây dựng và ban hành Đề án “Phát triển giáo dục sáng tạo trên địa bàn Thủ đô - tầm nhìn đến năm 2030” để tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho chiến lược xây dựng “Thành phố sáng tạo” của Thủ đô.
Công tác phát triển hoạt động thể dục thể thao quần chúng và nâng tầm phát triển thể thao thành tích cao được quan tâm. Nhiều năm qua, Hà Nội duy trì tốt và mở rộng phong trào “Khỏe để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” gắn với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”... Thường xuyên tổ chức các giải thi đấu thể thao, Đại hội thể dục thể thao,…tạo sân chơi lành mạnh cho Nhân dân trên địa bàn Thủ đô. Công tác y tế, bảo vệ, chăm sóc sức khỏe Nhân dân đạt được nhiều kết quả quan trọng, đổi mới theo hướng đa dạng hóa các hình thức tổ chức khám, chữa bệnh cho người dân.
Việc phát triển công nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường văn hóa trên địa bàn Thủ đô có nhiều chuyển biến rõ nét. Là địa phương đầu tiên ban hành nghị quyết riêng về phát triển công nghiệp văn hóa của Thủ đô với mục tiêu là tạo bước phát triển toàn diện các ngành công nghiệp văn hóa cả về quy mô, chất lượng, dịch vụ và thị trường, đảm bảo phát triển bền vững, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có tốc độ, tỷ trọng, giá trị gia tăng cao. Với Nghị quyết số 09, Hà Nội đặt mục tiêu phấn đấu doanh thu từ công nghiệp văn hóa đạt 5% GRDP của thành phố vào năm 2025, 8% vào năm 2030 và 10% vào năm 2045.
Để tạo đà cho văn hóa phát triển văn hóa theo hướng bền vững, năm 2019, Hà Nội trở thành địa phương đầu tiên trong cả nước trở thành thành viên Mạng lưới các “Thành phố sáng tạo” của UNESCO đã cho thấy tầm nhìn chiến lược trong việc phát triển văn hóa, con người Thủ đô trong bối cảnh mới. Hà Nội không chỉ tiên phong, tích cực tổ chức và tham gia nhiều hội nghị, hội thảo, diễn đàn,…với các thành phố trong Mạng lưới mà với vai trò tiên phong, Hà Nội còn là cầu nối, tạo tiền đề dẫn dắt thúc đẩy các thành phố khác của Việt Nam tích cực tham gia vào Mạng lưới các thành phố sáng tạo như: Thành phố Hội An, Thành phố Đà Lạt,.. đã chính thức cùng với Hà Nội là thành viên của Mạng lưới các các “Thành phố Sáng tạo” của UNESCO hình thành nên Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của Việt Nam.
Song song với phát triển công nghiệp văn hóa, xây dựng “Thành phố sáng tạo”, Thành phố quan tâm đầu tư xây dựng và hoàn thiện thị trường văn hóa Thủ đô. Việc hợp tác giao lưu trong nước và quốc tế về văn hóa trên địa bàn Hà Nội đã có nhiều khởi sắc. Chất lượng các hoạt động văn hóa, hiệu quả hoạt động văn hoá đã thực sự tạo được nhiều dấu ấn văn hóa mới cho Thủ đô. Công tác thông tin đối ngoại, quảng bá giá trị văn hóa du lịch được đẩy mạnh tăng cường; các hoạt động giao lưu, hợp tác về văn hóa giữa Hà Nội với quốc tế có nhiều khởi sắc. Hà Nội tổ chức nhiều hoạt động giao lưu văn hóa và đăng cai các sự kiện văn hóa quốc tế lớn thành công, gây được tiếng vang lớn trong nước và quốc tế đặc biệt là “Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội” năm 2022, 2023.
Công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực văn hoá có nhiều chuyển biến tích cực. Công tác chỉ đạo, quản lý, thanh tra, kiểm tra, lập lại trật tự, kỷ cương trong hoạt động văn hoá được tiến hành thường xuyên. Công tác đấu tranh chống các quan điểm sai trái trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa được triển khai đồng bộ, bài bản và đạt hiệu quả cao. Quá trình triển khai thực hiện luôn gắn kết chặt chẽ giữa “xây” và “chống”, lấy “xây” là chính, lấy cái đẹp, dẹp cái xấu, cái tích cực đẩy lùi cái tiêu cực...; gắn với thực hiện thực hiện Chỉ thị 34 của Ban Bí thư Trung ương Đảng “về tăng cường cuộc đấu tranh chống âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa”, chỉ đạo, điều hành và duy trì tốt hoạt động của Ban Chỉ đạo 35 Thành phố và các cấp đại phương, đơn vị.
Bên cạnh những kết quả đạt được, trong quá trình triển khai thực hiện “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Thủ đô đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước” trong gần 40 năm qua đang đặt ra cho Thủ đô Hà Nội nhiều vấn đề thách thức như: việc ban hành các cơ chế, chính sách còn chậm và chưa đồng bộ nên nhiều tiềm năng, lợi thế to lớn của Thủ đô; chưa được nhận diện, khai thác và phát huy đầy đủ, các nguồn lực huy động cho phát triển chưa được sử dụng có hiệu quả để tạo ra đột phá lớn. Một số mục tiêu và chỉ tiêu quan trọng chưa hoàn thành; Phát triển văn hoá, xã hội còn một số bất cập, chưa thực sự xứng tầm với vai trò, tiềm năng, vị thế của Thủ đô. Việc nghiên cứu xây dựng hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình trên địa bàn Thủ đô tuy đã được củng cố nhưng chưa hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu bảo tồn và phát triển ngày càng mạnh mẽ của Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn hiện nay. Hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cấp Thành phố và cơ sở còn thiếu, chưa đồng bộ, hiệu quả sử dụng chưa cao; Một số di sản, giá trị văn hóa tinh thần người Hà Nội đang dần bị mai một. Lĩnh vực văn học nghệ thuật chưa huy động được hết tiềm năng sáng tạo và tâm huyết của trí thức, văn nghệ sỹ, chưa có nhiều tác phẩm xuất sắc. Nhân lực cho ngành văn hóa còn thiếu và chưa cao. Phát triển công nghiệp văn hóa; quảng bá văn hóa và xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh chưa đạt kết quả như mong muốn. Tình trạng thiếu văn hóa nơi công cộng, thiếu văn minh đô thị vẫn còn xảy ra. Văn hóa chưa thực sự trở thành nguồn sức mạnh, nguồn động lực cho phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế của Thủ đô. Việc thu hút nguồn lực đầu tư từ xã hội cho giáo dục, hợp tác, liên kết quốc tế về giáo dục, đào tạo, đổi mới phương pháp dạy và học còn hạn chế, gặp nhiều rào cản về thể chế. Các chính sách thu hút, sử dụng nhân tài, nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn chưa đạt hiệu quả. Việc tổ chức, đăng cai tổ chức các chuỗi sự kiện văn hóa thể thao mang tầm cỡ khu vực và quốc tế còn hạn chế, chưa thường xuyên. Đóng góp của văn hóa, của công nghiệp văn hóa và du lịch, nhất là du lịch văn hóa còn khiêm tốn. Việc xây dựng cơ chế, chính sách để thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa, xây dựng Thành phố sáng tạo còn chậm.
Trong thời gian tới, để tiếp tục thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVII, đặc biệt là thực hiện có hiệu quả mục tiêu về phát triển văn hóa được đề ra trong Nghị quyết số số 15-NQ/TW ngày 5-5-2022 của Bộ Chính trị về “Phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”. Đồng thời, hiện thực hóa những cam kết của Hà Nội với tư cách là một “Thành phố sáng tạo” có vai trò quan trọng trong khu vực và định vị vai trò dẫn đầu thúc đẩy hệ thống các thành phố sáng tạo trong Mạng lưới. Sớm hoàn thành mục tiêu trở thành một trong ba trung tâm công nghiệp văn hóa của cả nước, trong thời gian tới Hà Nội cần tập trung thực hiện đồng bộ và hiệu quả một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm sau:
Một là, nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy về văn hóa và nhiệm vụ phát triển văn hóa, xây dựng người Hà Nội của toàn xã hội, trước hết là của cán bộ, đảng viên, các tổ chức Đảng, chính quyền của Thành phố. Đồng thời, thống nhất quan điểm xây dựng và phát triển văn hóa, con người là sự nghiệp lâu dài, đòi hỏi phải kiên trì, thận trọng; luôn tìm tòi, đổi mới tư duy phát triển vừa đảm bảo giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước, vừa thúc đẩy và đặt đúng vai trò chủ thể sáng tạo và hưởng thụ văn hóa của người dân, khẳng định con người vừa là chủ thể sáng tạo, vừa là mục tiêu và trung tâm trong chính sách phát triển của Thủ đô.
Hai là, tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nghiêm túc Nghị quyết Trung ương 5 khoá VIII, Nghị quyết số 33-NQ/TW, Kết luận số 76/KL/TW của Bộ chính trị, Kết luận của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng (ngày 24/11/2022), Nghị quyết Đại hội XVII Đảng bộ thành phố nhằm hoàn thành tốt các mục tiêu, chỉ tiêu trên lĩnh vực văn hóa, phát triển con người Thủ đô trong giai đoạn mới
Ba là, quyết tâm thực hiện chiến lược phát triển văn hóa tương xứng với tiềm năng, lợi thế của Thủ đô; bố trí nguồn lực đầu tư phù hợp, tạo cơ chế thuận lợi thu hút nguồn lực xã hội đáp ứng yêu cầu phát triển để Thủ đô xứng đáng là trung tâm văn hóa lớn của cả nước, nhất là thúc đẩy mạnh mẽ việc hiện thực hóa mục tiêu xây dựng “Thành phố sáng tạo”- Một động lực mới, thương hiệu mới được cộng đồng quốc tế ghi nhận gắn với mục tiêu phát triển Thủ đô với tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó, tập trung rà soát, bổ sung điều chỉnh Quy hoạch và chiến lược phát triển văn hóa Hà Nội phù hợp với giai đoạn phát triển mới; triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết 09 của Thành ủy Hà Nội “Về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” gắn với phát triển thị trường văn hóa trên địa bàn Thủ đô.
Bốn là, chú trọng xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh và nhân văn, chú ý xây dựng văn hóa trong từng cộng đồng thôn làng, khu dân cư, tổ dân phố, trường học, cơ quan, doanh nghiệp và mỗi gia đình. Coi trọng xây dựng, thực hành văn hóa chính trị cho đội ngũ cán bộ, công chức các cấp gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, các quy định của Đảng về nêu gương và tinh thần Hội nghị Trung ương 4 (khóa XII, XIII)... Tiếp tục nâng cao hiệu quả thực hiện 02 Quy tắc ứng xử của Thành phố; khuyến khích xây dựng, phát triển văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân mang bản sắc văn hóa Thăng Long - Hà Nội; thực hiện nếp sống văn hóa tiến bộ, văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội đi vào thực chất, có hiệu quả, tạo sức lan tỏa xã hội cao.
Năm là, hoàn thiện cơ chế, chính sách đảm bảo bao phủ và sử dụng hiệu quả hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao từ thành phố đến cơ sở; khuyến khích phát triển, khai thác hiệu quả các thiết chế văn hóa, không gian văn hóa… của cộng đồng; đầu tư kiến tạo các công trình văn hóa mới tiêu biểu, có không gian cảnh quan đặc sắc, mang đặc trưng của Thủ đô thời kỳ mới…
Sáu là, Tiếp tục kiên trì mục tiêu xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, phát triển toàn diện, hình thành hệ giá trị văn hóa mới trên cơ sở kế thừa và phát huy những giá trị nhân văn sâu sắc của Thăng Long - Hà Nội nghìn năm văn hiến. Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, lan tỏa hơn nữa giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam, con người Hà Nội nhằm bồi đắp lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc, tình yêu Hà Nội, truyền thống đoàn kết, năng động, sáng tạo, gương mẫu về đạo đức, lối sống, khơi dậy mạnh mẽ khát vọng đổi mới sáng tạo, ý chí vươn lên, tình yêu Hà Nội của mỗi người dân Thủ đô.
Bảy là, Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước, đảm bảo hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển. Tập trung xây dựng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế. Chú trọng đào tạo, nâng cao trình độ cán bộ làm công tác văn hóa từ Thành phố tới cơ sở; hoàn thiện chính sách về trọng dụng, phát huy nhân tài; tuyển chọn đào tạo và gửi đào tạo ở các quốc gia tiên tiến nhằm hình thành đội ngũ chuyên gia, các nhà khoa học, nhà quản lý văn hóa, văn nghệ sỹ giỏi thuộc nhiều lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật đáp ứng yêu cầu cả trước mắt và lâu dài của Thủ đô.
Tám là, tiếp tục quan tâm đầu tư phát triển văn học, nghệ thuật Thủ đô nhằm sáng tạo những tác phẩm có giá trị cao, tạo dấu ấn về tư tưởng và nghệ thuật. Chăm lo phát triển phong trào văn hóa, nghệ thuật quần chúng. Phát huy trí tuệ, tâm huyết, sáng tạo của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ Thủ đô. Có chính sách đãi ngộ phù hợp đối với nghệ nhân dân gian, văn nghệ sĩ…và khuyến khích trao truyền, sáng tạo các giá trị văn hóa truyền thống. Tăng cường ngăn chặn, xử lý các hoạt động sáng tác, truyền bá các sản phẩm văn học, nghệ thuật có nội dung, tư tưởng thấp, ảnh hưởng xấu tới xã hội.
Hà Nội tin tưởng với quyết tâm chính trị cao, với truyền thống đoàn kết được chứng minh qua hàng nghìn năm văn hiến, Đảng bộ, chính quyền, hệ thống chính trị các cấp, sự đồng thuận ủng hộ và vào cuộc của các tầng lớp Nhân dân Hà Nội sớm hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ mà nghị quyết Đại hội Đảng bộ lần thứ XVII đề ra. Xứng đáng với vị trí trung tâm văn hóa lớn của cả nước, tiếp tục phát huy vai trò gương mẫu, đoàn kết, trong sạch, vững mạnh toàn diện, tiêu biểu, tạo bước phát triển toàn diện, theo tinh thần Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa XIII) “về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” phấn đấu đến năm 2030, Thủ đô Hà Nội là Thành phố "Văn hiến - Văn minh - Hiện đại"; trở thành trung tâm, động lực thúc đẩy phát triển vùng đồng bằng Sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước; hội nhập quốc tế sâu rộng, có sức cạnh tranh cao với khu vực và thế giới, phấn đấu phát triển ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực.
Đến năm 2045, Thủ đô Hà Nội là thành phố kết nối toàn cầu, có mức sống và chất lượng cuộc sống cao, với GRDP/người đạt trên 36.000 USD; kinh tế, văn hoá, xã hội phát triển toàn diện, đặc sắc và hài hoà; tiêu biểu cho cả nước; có trình độ phát triển ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới.
TS. Nguyễn Văn Phong
Phó Bí thư Thành ủy Hà Nội