Cách đây 65 năm, với khí thế “triều dâng, thác đổ”, quần chúng cách mạng đã vùng lên đấu tranh, tạo nên phong trào Đồng khởi trên khắp miền Nam, phá vỡ một mảng lớn chính quyền địch ở nông thôn, đẩy chính quyền Sài Gòn vào tình thế khủng hoảng, bị động về chiến lược, đồng thời góp phần làm phá sản các kế hoạch chiến tranh của đế quốc Mỹ. Thắng lợi của phong trào Đồng khởi đánh dấu bước phát triển nhảy vọt của phong trào cách mạng, đưa cách mạng miền Nam từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công, từ đấu tranh chính trị là chủ yếu chuyển sang kết hợp đấu tranh chính trị với vũ trang, tạo nên bước ngoặt trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta.
Phong trào Đồng khởi Bến Tre 1960 (Ảnh tư liệu)
Chỉ đạo chiến lược của Đảng ta, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh
Sau Hội nghị Giơnevơ (ngày 21/7/1954), đế quốc Mỹ từng bước thay chân thực dân Pháp, thực hiện âm mưu chia cắt lâu dài Việt Nam. Thực hiện mưu đồ ấy, đế quốc Mỹ dựng nên chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm, chỉ đạo phá hoại Hiệp định Giơnevơ. Từ năm 1954 đến năm 1959, cùng với tăng cường lực lượng quân đội, thiết lập bộ máy thống trị từ trung ương đến cơ sở, đế quốc Mỹ và chính quyền tay sai ráo riết thi hành chính sách khủng bố, sát hại, đàn áp dã man đồng bào miền Nam yêu nước, dồn dân vào các trại tập trung để đàn áp phong trào yêu nước, xóa bỏ các cơ sở cách mạng của nhân dân ta, dìm phong trào đấu tranh cho hòa bình, thống nhất đất nước trong bể máu, gây vô vàn tội ác đối với nhân dân miền Nam… Cách mạng miền Nam bị đẩy vào tình thế khó khăn chưa từng thấy.
Tình thế cách mạng miền Nam đặt ra cho Đảng ta một yêu cầu bức thiết là phải vạch ra đường lối lãnh đạo đúng, phù hợp với thực tiễn đất nước và xu thế thời đại để đưa cách mạng cả nước tiến lên.
Theo sát tình hình và sau một thời gian nghiên cứu tình hình cũng như thể theo nguyện vọng của Xứ ủy Nam Bộ, các cấp bộ đảng và đồng bào, chiến sĩ miền Nam, tháng 1/1959, Ban Chấp hành Trung ương Đảng triệu tập hội nghị lần thứ 15 tại Hà Nội, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vạch ra đường lối, phương pháp cách mạng miền Nam.
Hội nghị nhận định: “Kẻ thù cụ thể trước mắt là đế quốc Mỹ và tay sai Ngô Đình Diệm. Thế lực của đế quốc Mỹ ngày nay trên thế giới ngày càng sa sút, thế lực của chúng ở miền Nam căn bản không phải mạnh. Tình hình ngày càng biến chuyển bất lợi cho chúng, có lợi cho ta. Việc xây dựng thực lực của chúng ta trong quần chúng và trong quân đội miền Nam sẽ là những cơ sở căn bản bảo đảm cho chúng ta giành lấy thắng lợi cuối cùng”.
Trên cơ sở phân tích sâu sắc tình hình trong nước, bối cảnh quốc tế và khu vực, tương quan lực lượng giữa ta và địch, Nghị quyết xác định nhiệm vụ cơ bản của cách mạng miền Nam là “giải phóng miền Nam khỏi ách thống trị của đế quốc và phong kiến, thực hiện độc lập dân tộc và người cày có ruộng, hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”.
Về phương pháp: Nghị quyết chỉ rõ phương pháp cách mạng là: “Con đường phát triển cơ bản của cách mạng Việt Nam ở miền Nam là khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân”.
Hội nghị lần thứ 15 của Đảng cũng nhận định khả năng phát triển của tình hình: “Đế quốc Mỹ là đế quốc hiếu chiến nhất, cho nên trong những điều kiện nào đó, cuộc khởi nghĩa của nhân dân miền Nam cũng có khả năng chuyển thành cuộc đấu tranh vũ trang trường kỳ… và thắng lợi cuối cùng nhất định về ta”.
Dự kiến xu thế phát triển của cách mạng miền Nam, Nghị quyết đã chỉ ra phương hướng xây dựng, chiến đấu của lực lượng vũ trang hai miền Nam, Bắc, tạo điều kiện cho quân đội ta có thêm thời gian và chủ động chuẩn bị về mọi mặt, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu phát triển của cách mạng.
Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 15 phản ánh nhu cầu khách quan của cách mạng, đáp ứng nguyện vọng thiết tha của đông đảo cán bộ và đồng bào miền Nam.
Những quan điểm của Nghị quyết 15 tạo ra bước ngoặt chiến lược về đường lối, phương pháp cách mạng miền Nam.
Sự nhạy bén, sáng tạo của Xứ ủy Nam Bộ và các cấp bộ đảng miền Nam
Sau khi có Nghị quyết 15, Xứ ủy Nam Bộ và các cấp bộ đảng miền Nam đã quán triệt nghiêm túc và tổ chức thực hiện một cách sáng tạo, hiệu quả, quá trình chuẩn bị khẩn trương, chu đáo về mọi mặt, tạo thời cơ, thúc đẩy thời cơ và chớp thời cơ phát động quần chúng nổi dậy với tinh thần quật khởi, lật nhào một mảng chính quyền cơ sở của địch, giành chính quyền về ta, giành quyền làm chủ nhiều địa bàn rộng lớn.
Trong lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện chủ trương của trên, các khu ủy, liên tỉnh ủy, tỉnh ủy đã căn cứ vào thực lực, tình hình và so sánh lực lượng giữa ta và địch để quyết định phương án hành động. Nếu như ở Mỏ Cày-Bến Tre, Trung Nam Bộ và Tây Nam Bộ, các cuộc nổi dậy được thực hiện bằng phương thức đấu tranh chính trị là chủ yếu, thì ở địa bàn nông thôn và miền núi Đông Nam Bộ, Khu V, các cuộc nổi dậy được phát động bằng đòn tiến công quân sự, tiêu biểu như: Trà Bồng (Quảng Ngãi), Tua Hai (Tây Ninh), Hoài Đức-Bắc Ruộng (Ninh Thuận)…
Được ánh sáng Nghị quyết 15 soi đường, phong trào đấu tranh của nhân dân miền Nam vốn đã âm ỉ, dồn nén, nay bùng nổ dữ dội và ngày càng lan rộng, dâng cao bằng nhiều hình thức, diễn ra mạnh mẽ.
Các cuộc khởi nghĩa từng phần nhanh chóng phát triển thành phong trào Đồng khởi rộng khắp ở các địa phương miền Nam từ vùng rừng núi Liên khu 5 đến các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long, trong đó tiêu biểu là: Cuộc nổi dậy ở Bác Ái (2/1959), khởi nghĩa ở Trà Bồng (8/1959), trận đánh ở Giồng Thị Đam-Gò Quản Cung (9/1959), trận xẻo Rô (10/1959), trận Tua Hai (1/1960)... đặc biệt là cuộc đấu tranh đồng loạt và mạnh mẽ trở thành Phong trào Đồng khởi ở Bến Tre (1/1960).
Phong trào Đồng Khởi đã làm tan rã hệ thống chính quyền Sài Gòn ở nhiều vùng nông thôn miền Nam, trong số 1.193 xã toàn Nam bộ đã có 895 xã với 10 triệu lượt người nổi dậy phá thế kìm kẹp, lập chính quyền tự quản; vùng giải phóng được hình thành, nối liền từ Tây Nguyên đến miền Tây Nam bộ và đồng bằng Liên khu V; lực lượng vũ trang nhân dân phát triển mạnh…
Từ thắng lợi của Phong trào Đồng khởi, tháng 12/1960, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam được thành lập, giữ vai trò tổ chức, tập hợp lực lượng, đẩy mạnh cuộc đấu tranh cách mạng ở miền Nam.
Thắng lợi của Phong trào làm xoay chuyển tình thế, đưa cách mạng thoát khỏi thế hiểm nghèo, mở đường cho cách mạng miền Nam tiến lên, tạo tiền đề quan trọng cho quân và dân ta đánh bại các chiến lược quân sự của đế quốc Mỹ trong những năm tiếp theo của cuộc kháng chiến, tiến tới giành thắng lợi hoàn toàn, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Đánh giá về Phong trào Đồng khởi, báo cáo của Bộ Chính trị tại Hội nghị lần thứ 21 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (6/1973) đã khẳng định: “Phong trào Đồng khởi cuối năm 1959 đầu năm 1960 đã giáng một đòn bất ngờ vào chiến lược Aixenhao, làm thất bại một hình thức thống trị điển hình của chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ. Đây là một cái mốc rất quan trọng chuyển cách mạng miền Nam sang thế tiến công, tạo cơ sở vững chắc để ta đánh thắng “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ”.
Đánh dấu bước phát triển của nghệ thuật chỉ đạo mở đầu chiến tranh cách mạng
Thắng lợi của phong trào Đồng khởi đã chứng minh khả năng đánh giá tình hình nhạy bén, sáng suốt của Đảng, từ đó phát huy được sức mạnh của cuộc chiến tranh cách mạng chính nghĩa, sức mạnh vô địch của quần chúng nhân dân đánh đúng chỗ yếu nhất của địch (về chính trị, tinh thần; hệ thống chính quyền của địch ở vùng nông thôn), đánh bại hình thức thống trị kiểu mới của Mỹ ở miền Nam.
Mở đầu chiến tranh cách mạng miền Nam bằng phong trào Đồng khởi là sự vận dụng sáng tạo nghệ thuật quân sự truyền thống của dân tộc và kinh nghiệm của Đảng ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Bằng nhãn quan sâu rộng, Đảng ta đã xác định chính xác đường lối lãnh đạo cách mạng miền Nam, phương thức chỉ đạo tiến hành cuộc chiến tranh cách mạng trong bước mở đầu. Đồng thời thể hiện ý chí, quyết tâm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân trên cả hai miền Nam-Bắc dốc lòng, dốc sức phấn đấu vì nền hòa bình, thống nhất nước nhà.
Nghệ thuật chỉ đạo mở đầu chiến tranh cách mạng còn thể hiện trong việc xác định đúng thời cơ, địa bàn và phương thức hành động. Trong lãnh đạo cuộc nổi dậy của nhân dân miền Nam, Đảng ta chủ trương lấy sức mạnh của quần chúng, dựa vào lực lượng chính trị của quần chúng là chủ yếu, kết hợp với lực lượng vũ trang để đánh đổ quyền thống trị của đế quốc và phong kiến, dựng lên chính quyền cách mạng của nhân dân. Bằng phương pháp đấu tranh khéo léo, sử dụng hình thức đấu tranh chính trị là chủ yếu, có sự hỗ trợ của lực lượng vũ trang, kết hợp các hình thức đấu tranh hợp pháp, nửa hợp pháp, không hợp pháp, tạo ra sức mạnh tổng hợp để phong trào Đồng khởi nổ ra và giành thắng lợi to lớn. Thắng lợi đó thể hiện tư duy sáng tạo, tinh thần độc lập, tự chủ, sách lược mềm dẻo, khôn khéo của Đảng trong hoạch định đường lối và chỉ đạo mở đầu cách mạng.
Cùng với đó, Xứ ủy Nam Bộ đã chỉ đạo thực hiện nhiều biện pháp nhằm đáp ứng nhu cầu vũ khí cho các lực lượng vũ trang, như: Vận động nhân dân đóng góp, tổ chức mua sắm và tận dụng nguồn thu được của địch; khôi phục hoạt động và thành lập thêm các “công binh xưởng” để sửa chữa, sản xuất các loại vũ khí thô sơ, góp phần vào thắng lợi của phong trào Đồng khởi.
Thắng lợi của Phong trào Đồng khởi 65 năm trước đã đi vào lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam như một trong những chiến công hiển hách nhất. Chiến công oanh liệt đó đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý, tiếp tục được nghiên cứu, đúc rút, trên cơ sở đó vận dụng sáng tạo vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN hiện nay./.
Theo TTXVN