trang thông tin điện tử

Thúc đẩy các phương tiện giao thông thân thiện với môi trường, trong đó có xe điện (EV), là chiến lược trọng tâm của nhiều quốc gia nhằm giảm phát thải khí nhà kính, cải thiện chất lượng không khí và thúc đẩy giao thông bền vững.

Nga xây dựng kế hoạch tổng thể phát triển giao thông thân thiện với môi trường từ năm 2015 và bắt đầu triển khai năm 2018. Đi đầu là thủ đô Moskva với kế hoạch biến giao thông điện là tương lai và phát triển phương tiện này là một trong những ưu tiên hàng đầu của thủ đô.

Tại Đức, việc chuyển đổi sang xe điện là đòn bẩy trọng tâm nhằm giảm lượng khí thải giao thông, trong khi tại Israel, ô tô điện xuất hiện ngày càng nhiều trên đường phố, với ước tính khoảng 200.000 xe đang lưu hành.

Tại Ấn Độ, từ những năm 2011-2012, chính phủ liên bang đã thông qua đề xuất thành lập Ủy ban Quốc gia về Phương tiện di chuyển điện (NCEM) nhằm đưa ra các khuyến nghị thúc đẩy các phương tiện di chuyển điện và sản xuất xe điện, triển khai chương trình Thúc đẩy việc áp dụng và sản xuất xe điện nhanh hơn (FAME). Từ năm 2020 đến nay, Ấn Độ đã triển khai hàng loạt chính sách mạnh mẽ để thúc đẩy sự phát triển của ngành xe điện.

Tuy được nhiều chính phủ hưởng ứng nhưng quá trình thúc đẩy phương tiện xanh tại mỗi quốc gia đều vấp phải những khó khăn nhất định.

Giá thành xe điện cao: Tại Đức, xe điện, đặc biệt là trên thị trường đại chúng, đắt hơn đáng kể so với xe chạy bằng xăng tương đương. Sự chênh lệch giá này là một rào cản lớn đối với nhiều người mua tiềm năng, đặc biệt là những người có thu nhập thấp. Ấn Độ cũng đối mặt với vấn đề tương tự. Dù giá đang giảm, song xe điện vẫn đắt hơn so với xe chạy bằng xăng tương đương ở nhiều phân khúc.

Thiếu cơ sở hạ tầng sạc, công nghệ và kỹ thuật viên: Đức vẫn thiếu các trạm sạc công cộng, đặc biệt là các trạm sạc nhanh, nhất là ở các vùng nông thôn. Việc thiếu cơ sở hạ tầng này khiến nhiều người muốn mua xe điện lo lắng về việc hết pin đột ngột giữa đường và thời gian sạc lâu hơn nhiều so với đổ xăng cho xe chạy.

Một trở ngại khác là xe điện rất phụ thuộc vào phần mềm và các hệ thống kết nối, việc các mạng lưới sạc khác nhau sử dụng các phương thức thanh toán và phích cắm khác nhau, gây khó khăn cho người lái. Phần mềm xe hơi cần được cập nhật thường xuyên để tương thích với các trạm sạc mới, đảm bảo an toàn. Việc các công ty sản xuất xe điện nỗ lực phát triển các kết nối tiêu chuẩn tương thích với tất cả hệ thống sạc là rất quan trọng. Ngoài ra, nhu cầu điện ngày càng tăng từ xe điện cũng đòi hỏi phải nâng cấp đáng kể lưới điện và phát triển các giải pháp sạc thông minh.

Tương tự tại Ấn Độ, dù đã có những tiến triển, việc mở rộng cơ sở hạ tầng sạc, đặc biệt là ở các khu vực không phải đô thị, vẫn là một thách thức. Hạ tầng sạc vẫn chưa bắt kịp với tốc độ gia tăng của số lượng xe điện. Hiện tại, trung bình cứ 235 xe điện lưu hành thì mới có 1 trạm sạc công cộng, cho thấy sự thiếu hụt rõ rệt và nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết phải tiếp tục mở rộng mạng lưới trạm sạc một cách toàn diện và nhanh chóng. Bên cạnh đó, chi phí lắp đặt và bảo trì cao, khiến ít nhà đầu tư mặn mà. Độ ổn định của lưới điện cũng là vấn đề lớn khi việc tích hợp một số lượng lớn xe điện vào lưới điện hiện có đòi hỏi phải có kế hoạch và đầu tư cẩn thận.

Những thách thức khác: Công nghệ và chi phí pin là thách thức khi Ấn Độ vẫn phải phụ thuộc nhập khẩu lithium, cobalt. Giá pin đắt, chiếm phần lớn chi phí xe điện, trong khi nước này cũng thiếu các trung tâm bảo hành, kỹ thuật viên xe điện. Bên cạnh đó, người dân thiếu hiểu biết, hoặc có định kiến về xe điện nên hành vi tiêu dùng khó đoán định. Sự phụ thuộc của Ấn Độ vào than và dầu để phát điện làm hạn chế lợi ích về môi trường của xe điện.

Tại Israel, chính phủ đối mặt với bài toán khó: làm sao để vừa thúc đẩy giao thông xanh, vừa đảm bảo nguồn thu ngân sách. Hiện tại, thuế nhiên liệu (xăng/dầu) đóng góp khoảng 11% tổng thu ngân sách hằng năm của Israel, nếu xe điện phát triển quá nhanh, nguồn thu này có nguy cơ suy giảm nghiêm trọng. Ngoài ra, chi phí đầu tư hạ tầng trạm sạc và lưới điện là rất lớn cũng là một trở ngại.

Khuyến khích xe xanh, không khuyến khích xe riêng: Israel không thúc đẩy mạnh xe cá nhân, kể cả xe điện, mà hướng tới phát triển giao thông công cộng. Để kiểm soát số lượng xe lưu thông, từ năm 2026, Israel sẽ bắt đầu áp dụng mức thuế theo quãng đường di chuyển, áp dụng cho cả xe điện và xe hybrid sạc ngoài. Mục tiêu của chính sách này nhằm bù đắp phần ngân sách bị thất thu do người dân chuyển sang xe điện (không dùng xăng/dầu, không đóng thuế nhiên liệu). Giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông thông qua việc đánh thuế trực tiếp theo mức sử dụng đường.

Bên cạnh đó, Israel cũng đang lên kế hoạch xây dựng cơ chế đánh thuế theo mức khí thải CO₂ trung bình của các dòng xe nhập khẩu – xe càng “xanh” sẽ càng được giảm thuế, ngược lại, xe có lượng khí thải cao sẽ phải chịu thuế nặng hơn. Việc áp dụng các biện pháp thuế mới như thuế theo quãng đường và điều chỉnh ưu đãi thuế xanh cho thấy chính phủ Israel muốn kiểm soát chặt chẽ hơn thị trường xe cá nhân. Đồng thời, đây cũng là bước đi để hướng tới một hệ thống giao thông bền vững hơn, giảm phụ thuộc vào xe cá nhân, và tăng đầu tư vào hạ tầng hỗ trợ xe điện một cách có kiểm soát.

Tại Moskva, xe buýt điện cũng là lựa chọn được ưu tiên và sau 5 năm, thủ đô của Nga đã dẫn đầu châu Âu về số lượng xe buýt điện. Xe buýt điện của Moskva được sản xuất tại Nga và được bảo dưỡng theo hợp đồng trọn đời, tức là kể từ khi được chuyển giao đến thành phố, nhà sản xuất chịu hoàn toàn trách nhiệm về khả năng bảo dưỡng kỹ thuật của xe trong 15 năm.

Sáng kiến tài chính, quản trị: Để tạo nguồn kinh phí phát triển xe điện, chính quyền Moskva đã cho phát hành trái phiếu xanh kỳ hạn 2 năm, bắt đầu mùa Hè năm 2023. Điều đã giúp Moskva mua được hơn 50 xe buýt điện bằng nguồn vốn từ người dân thủ đô và các khu vực khác. Những người đầu tư vào trái phiếu không chỉ nhận được khoản thu nhập gần như không có rủi ro mà còn trở thành đồng đầu tư vào một dự án quan trọng về môi trường.

Từ khi triển khai chương trình xe điện, Moskva đã dành nhiều ưu đãi cho người chuyển từ xe xăng sang xe điện. Thứ nhất là khoản hỗ trợ lên tới 925.000 ruble khi mua xe điện, giảm dần theo các năm. Người chuyển sang xe điện có thể sử dụng các trạm sạc điện miễn phí của thủ đô. Kể từ năm 2020, chủ sở hữu ô tô điện cũng được miễn thuế vận tải.

Vai trò “làm gương” của nhà nước cũng được xem là quan trọng trong phát triển xe điện. Năm 2025, Chính phủ Nga đã điều chỉnh quy trình mua sắm ô tô và phương tiện phục vụ nhu cầu của nhà nước và thành phố, ưu tiên các loại hình giao thông thân thiện với môi trường. Cụ thể, hiện nay, khi mua sắm công, chính phủ  chủ yếu mua xe chạy bằng nhiên liệu gaz hoặc xe điện thay vì xe chạy bằng các loại nhiên liệu truyền thống. Việc mua xe chạy bằng xăng hoặc dầu diesel chỉ được phép trong những trường hợp ngoại lệ - khi có lý do chính đáng để không thể mua xe sử dụng các loại nhiên liệu thay thế, ví dụ như do thiếu cơ sở hạ tầng nạp xăng và cơ sở hạ tầng sạc cho xe điện trong khu vực dự kiến vận hành của những chiếc xe đã mua.

Chính phủ Đức mới đây đã công bố một gói ưu đãi toàn diện nhằm thúc đẩy sử dụng xe điện và đẩy nhanh các mục tiêu về khí hậu và cơ sở hạ tầng quốc gia. Theo chương trình mới “Trách nhiệm đối với nước Đức” của chính phủ liên bang, một loạt cải cách kinh tế, tài khóa và cơ cấu sẽ được triển khai, bắt đầu từ tháng 7/2025. Một điểm nổi bật là việc áp dụng các chương trình khấu hao đặc biệt cho xe điện, nhằm kích thích đầu tư tư nhân và doanh nghiệp vào lĩnh vực di chuyển bền vững. Theo đó, chính phủ sẽ áp dụng “cơ chế tăng cường đầu tư” thông qua khấu hao nhanh (AfA) cho các khoản đầu tư thiết bị, bao gồm cả xe điện, nhằm kích thích việc đổi mới đội xe và việc áp dụng xe điện của doanh nghiệp. Kế hoạch này cũng bao gồm việc giảm gánh nặng thuế doanh nghiệp và áp dụng các biện pháp giảm chi phí năng lượng và điện, giúp việc sử dụng và sạc xe điện trở nên cạnh tranh hơn về chi phí.

Khắc phục các vấn đề trạm sạc: Moskva ưu tiên phát triển giao thông công cộng điện, vì vậy, ngay từ đầu, thành phố đã ưu tiên tốc độ của các trạm sạc. Thành phố đã lắp trạm sạc siêu nhanh cho xe buýt điện đặt tại các bến, tại các trạm đầu cuối và dọc theo các tuyến đường. Nếu năm 2025 thành phố có 240 trạm sạc thì đến năm 2030, số lượng trạm sạc dự kiến sẽ đạt con số 11.000. Có loại miễn phí và trả tiền, có loại sạc nhanh và sạc chậm.

Ban hành quy định về trạm sạc tại bãi đỗ xe ngầm: Từ ngày 1/3/2022, Nga ban hành Bộ quy tắc mới “Bãi đậu xe -Yêu cầu về an toàn phòng cháy chữa cháy”, cho phép xe điện và xe hybrid cắm sạc được gửi chung bãi đậu với xe động cơ đốt trong. Các bãi đỗ dành cho xe điện và xe hybrid cắm sạc có thể bố trí ở các khu vực mở, cũng như trong các bãi đỗ xe ngoài trời và trong nhà thuộc nhóm nguy cơ cháy kết cấu C0, C1 (trừ các bãi đỗ xe cơ giới và bán cơ giới)…

Yêu cầu về việc bố trí các điểm sạc cho xe điện xe: Nghị định số 390 của Chính phủ Liên bang Nga “Về chế độ an toàn phòng cháy chữa cháy” quy định rằng không được phép sạc pin trực tiếp trên xe, ngoại trừ pin kéo của xe điện và xe hybrid cắm sạc không thải ra khí dễ cháy trong quá trình sạc và vận hành. Năm 2020, Nga quy định bắt buộc sử dụng các thiết bị sạc và khởi động di động trong bãi đỗ. Chỗ đậu xe có thiết bị sạc xe điện và xe hybrid cắm sạc phải được trang bị hệ thống chữa cháy tự động bất kể diện tích. Cơ sở hạ tầng sạc phải được ngắt điện khi hệ thống báo cháy kích hoạt. Nga cũng có quy định về diện tích tối đa bãi đậu sạc và xe hybrid cắm sạc trong một khu đậu xe chung, cũng như quy định về phân vùng, vách ngăn cháy cho bãi đậu xe điện. Quy định về việc lắp đặt ổ cắm (bộ sạc) tại các bãi đỗ xe trên mặt đất được xem là quy chuẩn xây dựng.

Ấn Độ cũng nỗ lực mở rộng mạng lưới sạc đồng thời đảm bảo sự ổn định của lưới điện. Khuyến khích đầu tư tư nhân vào trạm sạc nhanh, thương mại. Ngoài ra, Ấn Độ cũng tập trung vào phát triển công nghệ pin và nội địa hóa. Trước hết triển khai chính sách đổi pin theo ngân sách 2022 để rút ngắn thời gian sạc; Hỗ trợ đổi mới công nghệ pin nhẹ, mật độ năng lượng cao; Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ pin tiên tiến và thúc đẩy sản xuất pin trong nước, đồng thời lập kế hoạch trước và đảm bảo các cơ chế được thiết lập để pin có thể được tái sử dụng cho các ứng dụng thứ cấp hoặc được tái chế để thu hồi kim loại. Điều này sẽ góp phần giảm thiểu mối đe dọa môi trường do chất thải pin gây ra, đồng thời giải quyết vấn đề trữ lượng lithium hạn chế của Ấn Độ. Thúc đẩy sự hợp tác giữa chính phủ, ngành công nghiệp và các công ty khởi nghiệp để thúc đẩy sự đổi mới trong hệ sinh thái xe điện. Phát triển nền tảng số thông minh: quản lý đội xe, trạm sạc, bản đồ sạc EV…

Dù Nga, Israel, Đức và Ấn Độ đã triển khai nhiều chính sách và biện pháp đa dạng để thúc đẩy EV, tuy nhiên, thách thức về hạ tầng sạc, chi phí cao, nhận thức người tiêu dùng, và phụ thuộc năng lượng hóa thạch vẫn là những rào cản lớn... Để phát triển xe điện thành công, bên cạnh các biện pháp khuyến khích, ưu đãi về kinh tế và khắc phục các vấn đề như cơ sở hạ tầng sạc, chi phí cao…, việc xây dựng niềm tin công chúng thông qua một lộ trình chuyển đổi rõ ràng, hợp lý và minh bạch cũng là điều rất quan trọng./.