Ngày hôm nay, 11/9/2020, đánh dấu 19 năm kể từ sau loạt vụ khủng bố kinh hoàng tấn công giữa lòng nước Mỹ. 19 năm đã qua đi nhưng nỗi đau về sự mất mát sau vụ khủng bố ngày 11/9/2001 thì mãi mãi hằn sâu trong ký ức của người dân Mỹ và cộng đồng thế giới, từ đó nhắc nhở nhân loại về những bài học không được phép lãng quên.
Hình ảnh vụ khủng bố kinh hoàng 11/9 tại Mỹ. (Nguồn: welt.de)
* 19 năm - Cuộc chiến chống khủng bố chưa đi đến hồi kết
Còn nhớ vào ngày này cách đây 19 năm, ngày 11/9/2001, cả thế giới rúng động khi 19 đối tượng khủng bố Al-Qaeda chiếm quyền điều khiển 4 máy bay chở khách cỡ lớn, rồi lần lượt cho chúng chuyển hướng, tấn công hàng loạt mục tiêu trên đất Mỹ.
Hai chiếc máy bay trong số đó, Chuyến bay 11 của American Airlines và Chuyến bay 175 của United United Airlines, lần lượt đâm vào tòa tháp Bắc và Nam của khu phức hợp Trung tâm Thương mại Thế giới (WTC) tại Thành phố New York. Chỉ trong vòng 1 giờ 42 phút, cả hai tòa tháp cao 110 tầng đã sụp đổ, gây ra những vụ cháy khiến tất cả các tòa cao ốc khác trong khu phức hợp cũng bị sụp đổ một phần hoặc hoàn toàn. Chiếc máy bay thứ ba, Chuyến bay 77 của American Airlines, đã đâm vào Lầu Năm Góc (trụ sở của Bộ Quốc phòng Mỹ) tại Quận Arlington, bang Virginia, gây sụp đổ một phần mặt phía Tây của tòa nhà. Trong khi đó chiếc máy bay thứ tư, Chuyến bay 93 của United Airlines, ban đầu được nhắm vào thủ đô Washington D.C., nhưng đã rơi xuống một cánh đồng ở ngoại ô thành phố Shanksville, bang Pennsylvania, sau khi các hành khách dũng cảm tìm cách khống chế nhóm không tặc.
Loạt vụ tấn công trên đã làm 2.996 người thiệt mạng, hơn 6.000 người khác bị thương, và gây ra thiệt hại về tài sản và cơ sở hạ tầng ít nhất 10 tỉ USD, đồng thời gây những tổn thất tổng cộng ước tính lên tới 3 nghìn tỷ USD. Đây cũng là thảm họa gây thiệt hại về người lớn nhất của lực lượng lính cứu hỏa và hành pháp trong lịch sử nước Mỹ, với 343 lính cứu hỏa và 72 sĩ quan hành pháp thiệt mạng.
Nhưng bên cạnh đó, thảm kịch 11/9/2001 đã để lại vô số hệ lụy về sức khỏe, gây ra những vết thương tâm lý dai dẳng, đặc biệt đối với người dân New York. Ngoài ra, nước Mỹ còn bị "tổn thương" sâu sắc bởi đây được xem là vụ tấn công vào hai biểu tượng sức mạnh của cường quốc này, tòa tháp đôi Trung tâm thương mại thế giới (WTC) và Lầu Năm Góc.
Kể từ thảm kịch trên, không chỉ Mỹ mà nhiều nước khác trên thế giới đã bị cuốn vào một cuộc chiến “chống khủng bố toàn cầu” do Tổng thống Mỹ George W.Bush phát động. Kể từ sau sự kiện 11/9/2001, chính quyền Mỹ đã mất chưa đầy 1 tháng để tìm đủ lý do bắt đầu cuộc chiến chống khủng bố tại Afghanistan, mất 2 năm để tìm ra mối liên hệ giữa phần tử Al-Qaeda với lực lượng tình báo Iraq và tiến hành cuộc chiến chống khủng bố tại Iraq, nhưng lại mất tới 10 năm mới tìm và tiêu diệt trùm khủng bố Osama Bin Laden, kẻ chủ mưu gây ra vụ khủng bố ngày 11/9/2001.
Cuốn vào vòng xoáy của cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu từ năm 2001 đến nay, theo thống kê, cường quốc số 1 thế giới này cũng đã phải tiêu tốn khoảng 6.400 tỷ USD, tập trung chủ yếu ở Afghanistan, Pakistan, Iraq, Syria và Yemen. Cuộc chiến tốn kém này trong 19 năm qua cũng đã giúp Mỹ và liên minh chống khủng bố đạt được những kết quả nhất định, như: ngăn chặn được đáng kể số vụ tấn công khủng bố xảy ra trên đất Mỹ, làm suy yếu nhóm khủng bố tự xưng Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS), giải phóng được khoảng 7,7 triệu người khỏi sự kìm kẹp của hàng chục nghìn tay súng khủng bố. Đặc biệt, tháng 10/2019, Mỹ tuyên bố tiêu diệt thủ lĩnh khét tiếng của IS Abu Bakr al-Baghdadi trong một cuộc đột kích tại Tây Bắc Syria, đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng trong cuộc chiến chống khủng bố. Việc kẻ cầm đầu của đế chế Hồi giáo này bị tiêu diệt được coi là thành công lớn nhất của liên minh chống khủng bố do Mỹ đứng đầu kể từ sau chiến dịch tấn công tiêu diệt trùm khủng bố Osama Bin Laden vào năm 2001 và là một "đòn chí tử" đối với tổ chức khủng bố vốn là nỗi ám ảnh của người dân toàn thế giới.
Nhưng các chuyên gia cũng cho rằng, mặc dù cuộc chiến chống khủng bố do Mỹ dẫn đầu đã đạt được những kết quả đáng kể trong 19 năm qua, song thực tế chủ nghĩa khủng bố vẫn chưa chấm dứt, thậm chí có xu hướng phát triển theo chiều hướng phức tạp hơn. Nguy cơ khủng bố vẫn hiện hữu bởi “gốc rễ” của chủ nghĩa khủng bố vẫn chưa thể “nhổ bỏ”, trái lại còn có xu hướng lan rộng và biến đổi theo chiều hướng phức tạp. Số quốc gia chịu tác động của tình trạng bạo lực cực đoan cũng tiếp tục tăng lên.
Đến nay, ở Afghanistan, lực lượng Taliban vẫn tồn tại và thậm chí hoạt động mạnh trở lại. Mặc dù Mỹ đã đạt được thỏa thuận với Taliban hồi tháng 2-2020 nhằm mở đường cho các cuộc đối thoại giữa lực lượng này với chính quyền Afghanistan, từ đó có thể giúp Mỹ rút binh lính khỏi chiến trường mà họ đã “sa lầy” trong 19 năm qua. Nhưng song song với đó, các vụ bạo lực do các tay súng Taliban thực hiện thường xuyên nhằm vào lực lượng chính quyền Afghanistan và dân thường vẫn tiếp tục là một thách thức trên con đường hòa bình của Afghanistan.
Còn ở Iraq, tuy chính quyền Mỹ đã tuyên bố quét sạch tổ chức phiến quân Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) song khả năng hồi sinh của IS vẫn đang là thách thức với chính quyền Iraq. Những tàn quân IS vẫn lẩn trốn tại các khu vực sa mạc rộng lớn ở khu biên giới Syria-Iraq. Một thực tế là không lâu sau khi thủ lĩnh IS al-Baghdadi bị tiêu diệt, IS đã ngay lập tức chỉ định Abdullah Qardash, một trong những lãnh đạo cấp cao của IS phụ trách các vấn đề Hồi giáo làm thủ lĩnh mới thay thế. Điều đáng lo ngại hơn cả đó là ý thức hệ tư tưởng cực đoan của tổ chức này vẫn đang được truyền bá và có ảnh hưởng lớn…
Bởi vậy theo các nhà phân tích, cuộc chiến chống khủng bố do Mỹ khởi xướng chắc chắn vẫn còn dài và đối mặt nhiều thách thức. Để duy trì được vai trò dẫn đầu liên minh chống khủng bố, Mỹ cần tiếp tục gánh trách nhiệm lớn nhất trong việc hoạch định chiến lược đúng đắn và phù hợp, cũng như điều phối và hợp tác một cách hiệu quả với các nước thành viên. Chủ nghĩa khủng bố không chỉ là mối đe dọa đối với riêng Mỹ mà là một mối đe dọa toàn cầu vì vậy cần sự đồng thuận đến từ tất cả các nước.
* Những bài học cần suy ngẫm
Sau 19 năm, đúng vị trí các phần tử khủng bố đã lao máy bay tấn công biểu tượng kinh tế của nước Mỹ giữa lòng New York-tòa tháp đôi Trung tâm thương mại thế giới (WTC)-một trung tâm thương mại mới đã sừng sững mọc lên, mang theo niềm hy vọng về một nước Mỹ hùng mạnh và đang “vĩ đại trở lại.”
Khói lửa bốc lên từ một trong hai tòa tháp đôi của Trung tâm Thương mại thế giới sau khi bị tấn công khủng bố
bằng máy bay ở New York, Mỹ ngày 11/9/2001. (Ảnh: AFP/TTXVN)
Nhưng dù đã 19 năm trôi qua, song cứ mỗi khi vào dịp người dân Mỹ và thế giới tưởng nhớ đến những nạn nhân xấu số của vụ khủng bố kinh hoàng năm xưa, người ta lại không quên nhắc nhở nhau về những bài học đáng nhớ.
Thứ nhất, không một quốc gia nào "miễn nhiễm" với khủng bố. Những âm mưu táo bạo, vô cùng tỉ mỉ mà al Qaeda lên kế hoạch đã phơi bày lỗ hổng an ninh ở tất cả mọi quốc gia trên thế giới. Không một nước nào có thể được coi là miễn nhiễm. Vụ khủng bố ngày 11/9/2001 khiến thế giới thấm thía rằng chủ nghĩa khủng bố tồn tại không có biên giới, và là chính sách của những tổ chức, thể chế nhằm đạt được sức mạnh chính trị bằng con đường bạo lực.
Thứ hai, công tác kiểm soát an ninh là chìa khóa then chốt. Lực lượng an ninh là chìa khóa then chốt để ngăn chặn bất cứ tội ác nào, trong đó có tội ác khủng bố. Tuy nhiên, an ninh không chỉ được thực thi bởi các lực lượng cảnh sát mà phải bởi tất cả các lực lượng thực thi pháp luật. Từ vụ khủng bố 11/9 có thể thấy nếu như công tác kiểm soát an ninh được tiến hành hiệu quả hơn thì âm mưu cướp máy bay của bọn khủng bố có thể đã bị phơi bày hoặc ít nhất một mục tiêu đã thoát khỏi vụ tấn công.
Thứ ba, không thể bỏ qua thông tin tình báo dù nhỏ nhất. Trước vụ 11/9, Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) đã thu thập được thông tin tình báo về một vụ tấn công khủng bố “sắp xảy đến” và chỉ ra rằng Al-Qaeda đang lên kế hoạch các vụ tấn công “táo bạo” nhằm vào “nhiều mục tiêu” trên lãnh thổ Mỹ trong tương lai gần. Những cảnh báo tương tự đã được chuyển đến Nhà Trắng, song các cơ quan liên bang về cơ bản đã bỏ qua chúng, coi đây là “những báo cáo thường lệ”. Và điều này đã dẫn đến hậu quả thảm khốc 11/9. Chính vì vậy, bài học rút ra là các thông tin tình báo về các âm mưu khủng bố không thể bị xem nhẹ bất kể số lượng các báo cáo được gửi, hay nguồn thông tin.
Thứ tư, bất cứ vụ tấn công khủng bố nào đều liên quan đến tài chính. Trong cuộc điều tra về vụ khủng bố 11/9 đã cho thấy tiền được luân chuyển qua nhiều thể chế quốc tế để chuyển tới nhóm 19 tên không tặc từ nước ngoài. Sau vụ 11/9, các cơ quan tài chính đã trở nên thận trọng hơn, luật chống rửa tiền đã được siết chặt ở hầu hết quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên vẫn còn đó những “thiên đường trú ẩn” cho hoạt động rửa tiền đang tồn tại và chúng có thể đóng vai trò hoàn hảo cung cấp tài chính cho những âm mưu khủng bố trong tương lai.
Thứ năm, bất ổn chính trị hoặc các cuộc xung đột ở các quốc gia chính là nơi dung dưỡng cho chủ nghĩa khủng bố. Đây là một bài học rất quan trọng từ vụ khủng bố 11/9.
Gần hai thập kỷ sau cuộc tấn công kinh hoàng song đến nay ý nghĩa về nỗi đau mất mát ngày 11/9/2001 vẫn luôn đồng hành cùng với chủ nghĩa anh hùng và sự kiên cường của người dân New York nói riêng và người dân Mỹ nói chung. Năm nay, trong bối cảnh đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp và chưa ngừng lây lan, thành phố New York dự định sẽ tổ chức lễ tưởng nhớ thường niên đến gần 3.000 người đã thiệt mạng trong vụ tấn công khủng bố đẫm máu nhất trong lịch sử Mỹ cách đây 19 năm, với một phút im lặng vào đúng thời điểm những tên khủng bố Al-Qaeda đâm hai máy bay bị cướp vào các tòa tháp của Trung tâm Thương mại Thế giới.
Buổi lễ tưởng niệm dự kiến sẽ diễn ra tại quảng trường tưởng niệm ngày 11/9 và một góc gần Trung tâm Thương mại Thế giới. Phó Tổng thống Mike Pence dự kiến sẽ có mặt tại cả hai lễ tưởng niệm đó ở New York, trong khi Tổng thống Donald Trump và ứng viên Đảng Dân chủ Joe Biden sẽ tham dự một buổi lễ tại Trung tâm tưởng niệm Quốc gia Chuyến bay 93 ở Pennsylvania.
Gia đình các nạn nhân sẽ tập trung tại Quảng trường tưởng niệm đồng thời tuân thủ các hướng dẫn về giãn cách xã hội. Bảo tàng tưởng niệm 11/9 sẽ mở cửa trở lại cho gia đình các nạn nhân trong ngày này và tiếp tục đón công chúng vào ngày 12/9/2020./.
Thanh Lâm (TTXVN)