Cách đây 95 năm, ngày 21-6-1925, báo Thanh niên - cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập đã xuất bản số đầu, đánh dấu sự ra đời của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Từ đó đến nay, dưới sự lãnh đạo của Đảng, báo chí cách mạng Việt Nam không ngừng trưởng thành vững mạnh về mọi mặt, trở thành lực lượng nòng cốt trên mặt trận tư tưởng, văn hóa.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với các nhà báo, tháng 9/1960. Ảnh tư liệu
* Đồng hành cùng dân tộc trong sự nghiệp bảo vệ đất nước
Báo Thanh niên ra đời, đã mở đầu cuộc cách mạng tư tưởng, đưa nền tảng tư tưởng truyền thống của dân tộc lên một tầm cao mới. Chính Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đã đào tạo lớp làm báo vô sản đầu tiên của Việt Nam.
Sau báo Thanh niên, Nguyễn Ái Quốc lập ra báo Kông Nông (1926) để tuyên truyền, giáo dục lòng yêu nước cho công nhân và nông dân theo quan điểm của chủ nghĩa xã hội khoa học; báo Lính Kách mệnh (1927) để vận động, giác ngộ binh lính người Việt trong quân đội Pháp không chịu làm công cụ cho kẻ thù đàn áp đồng bào, liên minh với công nông làm cách mạng; báo Búa liềm (1929) - cơ quan ngôn luận trung ương của Đảng Cộng sản Đông Dương... Tiếp đó, nhiều tờ báo, tạp chí đã ra đời ngay trong các nhà tù của đế quốc như: Lao tù tạp chí, Đuốc đưa đường, Đường cách mạng, Con đường chính, Hoả lò Hà Nội, Bôn-sê-vích, Nhà tù Buôn Ma Thuột, Người tù đỏ, Qua tiếng sóng hận, Hòn Cau, Ý kiến chung ở Côn Lôn, Nẻo nhà pha ở nhà tù Quảng Nam... Cùng với báo của trung ương, một hệ thống báo chí của Đảng Cộng sản Đông Dương, từ các tỉnh đảng bộ, công hội, học sinh hội, đến một số chi bộ ra đời trên cả nước. Theo thống kê của Phủ Toàn quyền, đến tháng 6-1936, cả nước có 230 tờ báo, tạp chí, tập san các loại.
Từ khi báo Thanh niên ra đời, báo chí cách mạng Việt Nam đã giương cao ngọn cờ cách mạng, nói lên ý chí, khát vọng của dân tộc và chỉ rõ phương hướng đấu tranh của nhân dân Việt Nam vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội. Những năm sau đó, Báo chí đã kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, phục vụ tích cực cho việc xây dựng lực lượng vũ trang tiến tới Tổng khởi nghĩa giành chính quyền Tháng Tám năm 1945.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, hàng loạt các báo, tạp chí lần lượt ra đời phục vụ tích cực cho xây dựng Đảng, tuyên truyền chủ nghĩa Mác-Lênin và đường lối cách mạng dân quyền của Đảng, kiên quyết chống đế quốc, phong kiến, chuẩn bị điều kiện để đón thời cơ đưa cách mạng tiến lên một cao trào mới. Có thể kể đến một số tờ báo tiêu biểu trong giai đoạn này như: Cứu quốc, Nhân dân, Thông tấn xã Giải phóng, Quân đội Nhân dân, Tạp chí Cộng sản, Văn nghệ, Tiền Phong, Lao động... và Đài Tiếng nói Việt Nam. Báo chí cách mạng có mặt khắp nơi, len lỏi từ những vùng sâu, vùng xa cho tới cả những nơi địch kiểm soát ngặt nghèo nhất. Ở đâu báo chí cách mạng cũng được chào đón với một tình cảm nồng nhiệt. Đặc biệt, báo chí trong nước đã đến với một số Đảng anh em và bạn bè trên thế giới, nhờ đó mà nhân dân thế giới ngày càng hiểu rõ cuộc kháng chiến chính nghĩa của nhân dân ta, đồng tình và ủng hộ sự nghiệp cách mạng của dân tộc Việt Nam.
Ngày 2-6-1950, Hội Nhà báo Việt Nam được thành lập đã đoàn kết rộng rãi các nhà báo trong nước. Tháng 7-1950, Hội Nhà báo Việt Nam gia nhập Tổ chức Quốc tế các nhà báo OIJ. Ngày 20-5-1957, Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ban bố Luật số 100 SL/L002 - Luật Báo chí đầu tiên ở nước ta. Chương I của Luật khẳng định trách nhiệm của báo chí và nhà báo cách mạng: ''Báo chí dưới chế độ ta, bất kỳ là của một cơ quan chính quyền, đảng phái chính trị, đoàn thể nhân dân hoặc của tư nhân cũng đều là công cụ đấu tranh của nhân dân, phải phục vụ quyền lợi của Tổ quốc, của nhân dân, bảo vệ chế độ dân chủ nhân dân, ủng hộ chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa''. Luật Báo chí đã tạo điều kiện cho báo chí hoạt động và phát triển. Hội Nhà báo cũng có nhiều hoạt động nghề nghiệp thích hợp với tình hình chính trị-xã hội trong giai đoạn này.
Trong thời kỳ kháng chiến chống đế quốc Mỹ, báo chí cách mạng Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc. Những tờ báo từ kháng chiến chống Pháp được phát triển để phục vụ nhiệm vụ mới. Ngoài các cơ quan báo chí đã có là các báo: Nhân dân, Quân đội nhân dân, Đài Phát thanh tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, hàng loạt tờ báo, tạp chí, đài phát thanh, truyền thanh đã ra đời từ Trung ương, các ngành, đoàn thể, đến các thành phố, tỉnh huyện. Một số tờ báo tiếng nước ngoài đã được xuất bản để giới thiệu các vấn đề của Việt Nam với bạn bè quốc tế, góp phần đấu tranh trên mặt trận ngoại giao.
Trải qua mấy chục năm, báo chí cách mạng nước ta đã không ngừng trưởng thành vững mạnh về mọi mặt, trở thành là công cụ sắc bén của Đảng và Nhà nước trong công tác tuyên truyền, vận động, giáo dục toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đoàn kết nhất trí, chung sức đồng lòng, vượt qua bao khó khăn, thử thách, đưa sự nghiệp cách mạng giành những thắng lợi to lớn. Và trong suốt mấy chục năm đó, đặc biệt là trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chống đế quốc Mỹ, những người làm báo đã vượt lên mọi khó khăn, không quản hy sinh, có mặt trên tất cả các mặt trận để kịp thời phản ánh mọi diễn biến của cuộc chiến đấu. Hàng nghìn lượt cán bộ, phóng viên báo chí đã sát cánh cùng bộ đội, dân công chiến đấu, phục vụ chiến đấu trên các mặt trận. Hàng trăm nhà báo-liệt sĩ đã anh dũng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, tô thắm thêm truyền thống vẻ vang của báo chí cách mạng nước nhà.
* Không ngừng phát triển trong tình hình mới
Đã 95 năm trôi qua kể từ khi số báo Thanh niên đầu tiên được xuất bản. Qua từng giai đoạn cách mạng, báo chí Việt Nam đã không ngừng phát triển phong phú và đa dạng. Báo chí nước nhà đã phát triển khá nhanh về số lượng và chất lượng, hình thành hệ thống thông tấn, báo chí, phát thanh, truyền hình rộng khắp cả nước. Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, tính đến ngày 30-11-2019, cả nước có 850 cơ quan báo chí, trong đó có 179 cơ quan báo, 648 tạp chí, 23 cơ quan báo chí điện tử độc lập; có 72 cơ quan có giấy phép hoạt động phát thanh-truyền hình với 2 đài quốc gia, 64 đài địa phương, 5 kênh truyền hình. Cả nước hiện có trên 41.000 người đang công tác tại các cơ quan báo chí, trong đó có 20.407 trường hợp đã được cấp thẻ nhà báo.
Trong mọi thời điểm, báo chí cách mạng Việt Nam luôn là công cụ thông tin nhanh nhất, phổ cập nhất, là phương tiện thường xuyên tiếp xúc với nhân dân và giải đáp những vấn đề mới do cuộc sống đặt ra; đồng thời, hằng ngày, hằng giờ chủ động đấu tranh chống những âm mưu, thủ đoạn đen tối của các thế lực thù địch, chống các khuynh hướng tư tưởng sai lầm, góp phần tổ chức, phát động phong trào hành động cách mạng của nhân dân. Đặc biệt, báo chí đã tham gia hiệu quả bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc và cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Hoạt động báo chí đã hướng vào mục tiêu giữ vững ổn định chính trị, tiếp tục sự nghiệp đổi mới, từng bước xây dựng con người mới, lối sống mới.
Nội dung thông tin của báo chí ngày càng phong phú, hiệu quả, hình thức đẹp, sinh động và hấp dẫn. Báo chí đã đi sâu vào thực tiễn đời sống, phát hiện, giới thiệu, cổ vũ các mô hình kinh tế mới, cách làm ăn mới, nhân tố mới, người tốt, việc tốt; thể hiện rõ quan điểm bảo vệ và phát huy bản sắc, truyền thống văn hóa dân tộc, tuyên truyền cổ vũ toàn dân phát huy có chọn lọc nền văn hóa tiên tiến của các nước trên thế giới. Báo chí góp phần nâng cao dân trí, ngăn chặn văn hóa xấu len lỏi vào Việt Nam, đã tổ chức khơi dậy và biến nhiều hoạt động xã hội từ thiện trở thành phong trào của toàn xã hội. Các phóng viên, biên tập viên đã tích cực thâm nhập vào thực tiễn đời sống, thậm chí không quản hiểm nguy của bản thân để có những tác phẩm có chất lượng.
Có thể thấy, trong những năm qua, báo chí đã phát huy tốt vai trò là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân, trở thành một trong những kênh thông tin quan trọng giúp Đảng, Nhà nước hoạch định đường lối, xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp với thực tiễn khách quan, đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng và lợi ích chính đáng của các tầng lớp nhân dân.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, kết quả đã đạt được, thời gian qua, báo chí nước ta cũng còn bộc lộ một số hạn chế, khuyết điểm. Nhiều tờ báo na ná nhau về nội dung, hình thức thể hiện và không rõ về đối tượng phục vụ. Một số cạnh trang thông tin không lành mạnh, khiến cho thông tin sai sự thật, thông tin không có nguồn gốc, không được kiểm chứng, gây dư luận không tốt trong xã hội...
Hướng tới xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam chuyên nghiệp, hiện đại, dân chủ, nhân văn, Văn kiện Đại hội XII đã chỉ rõ: “Làm tốt công tác lãnh đạo, quản lý báo chí, xuất bản. Các cơ quan truyền thông phải thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ, nâng cao tính tư tưởng, nhân văn và khoa học, đề cao trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, góp phần xây dựng văn hóa và con người Việt Nam. Quy hoạch, sắp xếp lại hệ thống báo chí đáp ứng yêu cầu phát triển, bảo đảm thiết thực, hiệu quả”.
Quán triệt các quan điểm của Đảng về xây dựng, phát triển hệ thống báo chí phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thời gian qua, Chính phủ đã ban hành Đề án “Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025”. Mục đích của đề án này là nhằm sắp xếp, cơ cấu lại hệ thống báo chí bảo đảm đủ số lượng gắn với đổi mới mô hình hoạt động, phát triển các loại hình báo chí theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại, đáp ứng nhu cầu thông tin lành mạnh, đa dạng, phong phú của các tầng lớp nhân dân.
Trong bối cảnh mới với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, truyền thông và sự cạnh tranh gay gắt của các loại hình báo chí, báo chí cách mạng Việt Nam cần tiếp tục phát huy hơn nữa vai trò đặc biệt quan trọng - là tiếng nói của Đảng, Nhà nước, của các tổ chức chính trị-xã hội, nghề nghiệp, là diễn đàn tin cậy của nhân dân, đồng thời cũng là vũ khí sắc bén chống lại các thế lực thù địch, đấu tranh chống tiêu cực, bảo vệ lợi ích hợp pháp của nhân dân. Với phương châm “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, “lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực”.
Tự hào về truyền thống vẻ vang với những bước phát triển, trưởng thành vượt bậc và cống hiến to lớn trong suốt 95 năm qua, đội ngũ những người làm báo hôm nay càng nhận thức sâu sắc sứ mệnh, trọng trách của mình trong thời kỳ phát triển mới của đất nước, quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thách thức, trung thành tuyệt đối với mục tiêu và lý tưởng của Đảng, tiếp tục đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, cùng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta nỗ lực phấn đấu vươn lên, hiện thực hóa khát vọng xây dựng nước Việt Nam vững mạnh, hùng cường./.
TTXVN