Ngày 29/5 hàng năm được Liên hợp quốc chọn là Ngày quốc tế lực lượng gìn giữ hòa bình nhằm ca ngợi tính chuyên nghiệp, sự cống hiến và lòng dũng cảm của các binh lính gìn giữ hòa bình vốn phải hoạt động trong những điều kiện vô cùng khó khăn. Là một thành viên tích cực của Liên hợp quốc, Việt Nam đã có đóng góp đáng kể vào sứ mệnh gìn giữ hòa bình thế giới của Liên hợp quốc.
* Sứ mệnh gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc
Chính thức được thành lập vào năm 1945, Liên hợp quốc là tổ chức đóng vai trò trung tâm trong xây dựng luật pháp quốc tế, gìn giữ hòa bình, ngăn ngừa xung đột và ứng phó các thách thức toàn cầu. Trong suốt 80 năm qua, Liên hợp quốc đã nỗ lực không ngừng nghỉ để thực thi sứ mệnh gìn giữ hòa bình, an ninh và xây dựng một thế giới công bằng, tốt đẹp, thúc đẩy sự phát triển bền vững cho toàn nhân loại. Là “mái nhà chung” của 193 quốc gia thành viên, Liên hợp quốc luôn giữ vai trò trung tâm, là cầu nối góp phần hạ nhiệt nhiều điểm nóng xung đột trên thế giới, đồng thời thúc đẩy hợp tác quốc tế trong mọi lĩnh vực từ an ninh, kinh tế, văn hóa, xã hội, nhân quyền…
Trong đó, khái niệm và mục tiêu về hoạt động của lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc được các nghị quyết của Hội đồng bảo an xác định: “Hoạt động gìn giữ hòa bình là sự phối hợp đa dạng các hoạt động từ lĩnh vực dân sự đến lĩnh vực quân sự của các nước, các tổ chức quốc tế (cao nhất là Liên hợp quốc), khu vực trên phạm vi toàn thế giới dưới sự chỉ huy của Liên hợp quốc nhằm kiến tạo hòa bình ở những nơi xung đột, giải quyết tranh chấp, bất đồng giữa các bên xung đột thông qua biện pháp hòa bình”.
Hiến chương Liên hợp quốc cũng ghi rõ, sứ mệnh gìn giữ hòa bình và ổn định trên Trái Đất là mục tiêu tối cao và xuyên suốt của Liên hợp quốc và người thực hiện mục tiêu này không ai khác ngoài 193 quốc gia thành viên của tổ chức đa phương lớn nhất hành tinh này.
Trên cơ sở đó, ngày 29/5/1948, Liên hợp quốc chính thức triển khai Phái bộ Tổ chức giám sát hòa bình Liên hợp quốc (UNTSO) để duy trì thực hiện thỏa thuận đình chiến giữa Israel và các nước Arab. Từ đó, ngày 29/5 hằng năm trở thành Ngày quốc tế lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.
Cũng kể từ đó đến nay, lực lượng gìn giữ hòa bình đã chứng tỏ vai trò quan trọng trong nhiệm vụ duy trì hòa bình, an ninh quốc tế. Hình ảnh những người lính “mũ nồi xanh” tại các vùng xung đột trên thế giới đã không còn quá xa lạ tại hầu hết các điểm nóng trên thế giới, trong đó chủ yếu là ở châu Phi và Trung Đông. Đó là những người lính, những cảnh sát dân sự, các bác sỹ, kỹ sư hoặc quan sát viên quân sự. Nhiệm vụ của họ là bảo vệ người dân, tuần tra, giám sát việc chấp hành lệnh ngừng bắn giữa các bên xung đột, rà phá bom mìn, chất nổ, huấn luyện cảnh sát quốc tế, hỗ trợ xây dựng hệ thống tư pháp.
Kể từ khi bắt đầu được thành lập năm 1948, các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc đã chứng minh là một trong những công cụ hiệu quả nhất để cộng đồng quốc tế xử lý các cuộc xung đột phức tạp đe dọa hòa bình và an ninh quốc tế.
Trong 77 năm qua, Liên hợp quốc đã triển khai 71 phái bộ với trên 2 triệu nhân viên; đã giúp giải quyết nhiều xung đột giữa các quốc gia, góp phần kiềm chế một số xung đột tiềm tàng có thể dẫn đến xung đột quân sự giữa các nước lớn, hỗ trợ quá trình phi thực dân hóa và chấm dứt một số cuộc nôi chiến kéo dài, giúp gìn giữ hòa bình một số khu vực và thế giới. Hiện Liên hợp quốc đang duy trì 11 phái bộ gìn giữ hòa bình và một số phái bộ chính trị đặc biệt, với gần 70.000 nhân viên từ 122/193 quốc gia thành viên.
Ghi nhận sự nỗ lực và những thành tích to lớn đó, năm 1988, Ủy ban Nobel Na Uy đã trao giải Nobel Hòa bình cho Lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.
Việt Nam tham gia tích cực hoạt động gìn giữ hòa bình quốc tế
Trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, với truyền thống quật cường, bất khuất, nhân dân ta đã tiến hành nhiều cuộc chiến tranh để bảo vệ nền độc lập, tự do, sự thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Trải qua đau thương chiến tranh, hơn ai hết, nhân dân Việt Nam luôn quý trọng, yêu chuộng hòa bình và hết lòng ủng hộ cuộc đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.
Ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có thư gửi Đại hội đồng Liên hợp quốc khẳng định sự ủng hộ của Việt Nam đối với những mục tiêu của Liên hợp quốc và bày tỏ mong muốn được góp sức vào công việc chung. Từ sau khi đất nước hòa bình, thống nhất, Đảng, Nhà nước Việt Nam luôn thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa dạng hóa, đa phương hóa trong quan hệ đối ngoại; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế.
Ngày 20/9/1977, Liên hợp quốc chính thức kết nạp Việt Nam trở thành quốc gia thành viên thứ 149. Từ năm 1996, Việt Nam bắt đầu tham gia đóng góp kinh phí cho hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc theo tỷ lệ phần trăm GDP do Liên hợp quốc và Việt Nam thỏa thuận.
Suốt trong những năm từ 2005-2012, Đảng, Chính phủ, Bộ Ngoại giao... đã ban hành, phê duyệt chủ trương và tổ chức nhiều chuyến nghiên cứu, khảo sát thực tế, đến một số phái bộ gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc; tham quan, học hỏi mô hình, kinh nghiệm của một số quốc gia đối tác để chuẩn bị lực lượng tham gia hoạt động này.
Ngày 23/11/2012, Bộ Chính trị thông qua “Đề án tổng thể về việc Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc”. Ngày 10/4/2013, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 22-NQ/TW về hội nhập quốc tế, trong đó đề ra định hướng: “Chủ động và tích cực tham gia các thể chế đa phương”, “trong đó có việc tham gia các hoạt động ở mức cao hơn, như hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc…”.
Trên cơ sở đó, ngày 27/5/2014, Bộ Quốc phòng tổ chức lễ ra mắt Trung tâm Gìn giữ hòa bình Việt Nam. Tháng 6/2014, hai sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam đầu tiên đã lên đường làm nhiệm vụ sĩ quan liên lạc tại Phái bộ Nam Sudan, đánh dấu sự tham gia chính thức hoạt động giữ gìn hòa bình Liên hợp quốc của Việt Nam. Từ đó, số lượng sĩ quan được Việt Nam cử đi theo hình thức cá nhân tăng cả về số lượng và lĩnh vực, nhiệm vụ tham gia; và đã được Liên hợp quốc, chỉ huy phái bộ và sĩ quan các nước đánh giá cao cả về trình độ chuyên môn, khả năng tổ chức làm việc và ý thức kỷ luật...
Đến nay, lực lượng của Quân đội nhân dân Việt Nam đã cử gần 1.100 lượt cán bộ, nhân viên tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại 3 phái bộ và Trụ sở Liên hợp quốc. Cụ thể, đã triển khai 6 thê đội Bệnh viện dã chiến cấp 2 với biên chế 63 quân nhân (triển khai thê đội đầu tiên từ năm 2018 tại Bentiu, Nam Sudan); 3 thê đội Đội Công binh với biên chế 184 quân nhân (triển khai thê đội đầu tiên năm 2022 tại khu vực Abyei - một khu vực có xung đột phức tạp); cử 137 lượt sĩ quan cá nhân của Quân đôị nhân dân Việt Nam và 16 sĩ quan của Công an nhân dân đến các phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại phái bộ UNISFA (khu vực Abyei), phái bộ UNMISS (Nam Sudan), phái bộ MINUSCA (Cộng hòa Trung Phi), Trụ sở Liên hợp quốc tại New York (Hoa Kỳ). Hiện Đội Công binh số 4 và Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 7 đã được thành lập, đã tập trung nhân sự về Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam và Bệnh viện Quân y 175 để huấn luyện và làm công tác chuẩn bị triển khai luân phiên thay thế theo kế hoạch.
Cùng với Bộ Quốc phòng, Bộ Công an cũng tham gia tích cực vào sứ mệnh gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc. Ngày 6/9/2013, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyêt Đề án Công an nhân dân Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Theo đó, kể từ năm 2022 đến nay, Bộ Công an Việt Nam đã cử 5 Tổ công tác tham gia thực hiện nhiệm vụ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Dự kiến vào tháng 6/2025, Tổ công tác số 6 gồm 6 đồng chí sẽ đi thực hiện nhiệm vụ tại phái bộ MINUSCA ở Cộng hòa Trung Phi. Đồng thời, cử sỹ quan tham gia ứng tuyển các vị trí làm việc tại Phòng Cảnh sát, Cục Hoạt động hòa bình Liên hợp quốc.
Việc Bộ Quốc phòng và Bộ Công an cử lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc đã minh chứng cho những cam kết mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước ta và đem lại những đóng góp quan trọng, thực chất cho việc triển khai đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước, Chính phủ Việt Nam; khẳng định vị thế, vai trò và khả năng của Việt Nam trong xử lý các vấn đề lớn, phức tạp của thế giới. Đồng thời, sự tham gia vào lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc đã góp phần khẳng định uy tín, vị thế đất nước nói chung, Quân đội Nhân dân Việt Nam và Công an Nhân dân Việt Nam nói riêng trên trường quốc tế. Với bản lĩnh, tác phong mẫu mực, tinh thần trách nhiệm cao, lực lượng gìn giữa hòa bình của Việt Nam luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, được lãnh đạo Liên hợp quốc, đồng nghiệp quốc tế đánh giá cao./.
Theo TTXVN