trang thông tin điện tử

Phát huy dân chủ trong công tác cán bộ không chỉ nhằm góp phần lựa chọn những người có đức, có tài cho dân, cho nước mà còn là giải pháp quan trọng tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa Đảng với nhân dân và huy động mọi nguồn lực các giai tầng xã hội để xây dựng và phát triển đất nước.

          Thực trạng việc phát huy dân chủ trong công tác cán bộ hiện nay:

Đánh giá phát huy dân chủ trong công tác cán bộ được Đại hội XII của Đảng chỉ rõ: “Nhiều chủ trương, nguyên tắc, quan điểm, giải pháp lớn về công tác cán bộ được thể chế, cụ thể hóa bằng quy chế, quy định, quy trình bảo đảm dân chủ, chặt chẽ hơn. Thực hiện việc lấy phiếu tín nhiệm cán bộ, trọng tâm là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, được dư luận đồng tình, có tác dụng, hiệu quả”^([1]). “Đổi mới bầu cử trong đảng, phương thức tuyển chọn, bổ nhiệm cán bộ,… để lựa chọn những người có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất, đạo đức tốt…”^([2]) Nghị quyết 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của BCH TW khóa XII kỳ họp thứ bảy cũng đã đánh giá rõ “Các quy trình công tác cán bộ ngày càng chặt chẽ, đồng bộ, công khai, minh bạch, khoa học và dân chủ hơn”[3].

Sau đại hội XII của Đảng, Bộ Chính trị đã ban hành nhiều văn bản quan trọng nhằm triển khai thực hiện nghị quyết Đại hội, công khai, minh bạch, dân chủ hóa công tác cán bộ như: Quy định 90-QĐ/TW, ngày 4/8/2017 “Quy định tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện BCH TW, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý”; Quy định số 89-QĐ/TW, ngày 4/8/2017 “Quy định khung tiêu chuẩn chức danh, định hướng khung tiêu chí đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp”; Quy định số 98-QĐ/TW ngày 7/10/2017  “Quy định về luân chuyển cán bộ”; Quy định số 105-QĐ/TW, ngày 19/12/2017 “Quy định về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử”; Quy định số 205-QĐ/TW, ngày 23/9/2019 “Quy định về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức chạy quyền”. Chỉ thị số 35-CT/TW, ngày 30/5/2019 “về đại hội đảng bộ các cấp tiến tới đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng”, Bộ Chính trị đặt ra yêu cầu: “Công tác chuẩn bị nhân sự và bầu cử phải thực hiện đúng điều lệ, quy chế, quy định của Đảng và pháp luật của nhà nước, bảo đảm tính tổng thể, đồng bộ, liên thông, dân chủ, công tâm, khách quan, minh bạch, gắn kết chặt chẽ với công tác quy hoạch cán bộ và sắp xếp, bố trí nhân sự lãnh đạo các cơ quan nhà nước nhiệm kỳ 2021 – 2026, MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội”^([4]). Mọi quy trình, quy định của Đảng trong công tác cán bộ đều được thực hiện theo Điều lệ Đảng, tôn trọng nguyên tắc tập trung dân chủ. Các nghị quyết, quyết định của tổ chức Đảng được thảo luận tập thể và biểu quyết theo đa số. Việc bầu cử trong Đảng đều được bầu cử dân chủ theo nguyên tắc bỏ phiếu kín, không gò ép, áp đặt.

Để phát huy dân chủ của nhân dân trong công tác cán bộ, Bộ Chính trị đã ban hành quyết định số 99-QĐ/TW ngày 3/10/2017 “Ban hành hướng dẫn khung để các cấp ủy, tổ chức Đảng trực thuộc Trung ương tiếp tục phát huy vai trò của nhân dân trong đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”. Quy định “công khai” Bản cam kết rèn luyện, giữ gìn phẩm chất đạo đức, lối sống, không suy thoái, không “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của cán bộ, đảng viên; Bản kê khai tài sản, thu nhập của cán bộ lãnh đạo, quản lý phải kê khai theo quy định; Công khai trên các phương tiện truyền thông đại chúng, cổng thông tin điện tử, niêm yết tại trụ sở cơ quan, đơn vị, thông qua họp báo, hội thảo, sinh hoạt chi bộ, thông qua hoạt động của MTTQ Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội; gửi văn bản hoặc bằng các hình thức khác.

Theo quy định của hiến pháp, pháp luật, người dân có quyền, có trách nhiệm lựa chọn những người đủ đức, đủ tài, xứng đáng để bầu cử, làm đại biểu của dân vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp.

Bên cạnh những kết quả về phát huy dân chủ trong công tác cán bộ vẫn còn một số thiếu sót cần khắc phục.

            Báo cáo chính trị Đại hội XII của Đảng đã chỉ rõ: “Nhận thức về dân chủ trong một bộ phận cán bộ và nhân dân còn hạn chế. Tình trạng tách rời, thậm chí đối lập giữa dân chủ và kỷ cương, pháp luật còn tồn tại ở nhiều nơi. Quyền làm chủ của nhân dân ở nhiều nơi, nhiều lĩnh vực còn bị vi phạm. Có lúc, có nơi việc thực hiện dân chủ còn hạn chế hoặc mang tính hình thức…”^([5]). “Tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy bằng cấp… chưa được ngăn chặn, đẩy lùi”^([6]). Nghị quyết 26-NQ/TW, ngày 19/8/2018 về công tác cán bộ còn chỉ rõ: “Đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu, chưa phản ánh đúng thực chất, chưa gắn với kết quả, sản phẩm cụ thể, không ít trường hợp còn cảm tình, nể nang, dễ dãi hoặc định kiến”^([7]). “Việc sắp xếp, bố trí, phân công, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử vẫn còn tình trạng đúng quy trình nhưng chưa đúng người, đúng việc. Tình trạng bổ nhiệm cán bộ không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, trong đó có cả người nhà, người thân, họ hàng. “Cánh hẩu” xảy ra ở một số nơi, gây bức xúc trong dư luận xã hội”^([8]). Chính vì thế có một số cán bộ, kể cả cán bộ cấp cao không những không hoàn thành nhiệm vụ mà còn vi phạm pháp luật, gây hậu quả nghiêm trọng, phải thi hành kỷ luật…vv…

Những tồn tại, hạn chế nêu trên đã ảnh hưởng rất lớn đến việc phát huy dân chủ trong công tác cán bộ vừa qua.

Một số giải pháp để phát huy dân chủ trong công tác cán bộ

Trong nền kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế đòi hỏi Đảng ta phải tiếp tục phát huy dân chủ trong công tác cán bộ. Xin đề xuất một số giải pháp sau đây:

Thứ nhất, tiếp tục phát huy dân chủ trong Đảng về công tác cán bộ.

Để phát huy dân chủ trong Đảng thì các cấp ủy Đảng từ Trung ương đến cơ sở, mỗi cán bộ, đảng viên nhất là người đứng đầu phải quán triệt sâu sắc, có nhận thức đầy đủ các quan điểm, đường lối của Đảng về công tác cán bộ, về thực hành dân chủ trong Đảng. “Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ đi đôi với phát huy quyền và trách nhiệm của các tổ chức và người đứng đầu các tổ chức trong hệ thống chính trị về công tác cán bộ”^([9]). Bảo đảm nguyên tắc tập trung dân chủ, mọi quyết định về công tác cán bộ phải được thảo luận tập thể và quyết định theo đa số. Tổ chức thực hiện nghiêm các quyết định, quy định mà Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành sau Đại hội XII của Đảng như Quyết định 90-QĐ/TW, Quyết định 89-QĐ/TW, Quyết định 98-QĐ/TW, Quyết định 105-QĐ/TW và Quyết định 205-QĐ/TW. Để lựa chọn người có đức, có tài, Trung ương cần ban hành quy chế cạnh tranh lành mạnh trong công tác cán bộ. Mỗi cán bộ đủ điều kiện, tiêu chuẩn, nằm trong quy hoạch phải có cơ hội như nhau để thực hiện phẩm chất, năng lực của mình trong tuyển dụng, tuyển chọn các chức danh lãnh đạo, quản lý. Thực hiện nhất quán bầu cử có số dư, bổ nhiệm cán bộ có cạnh tranh, thông qua thi tuyển hoặc bảo vệ chương trình hành động. Tiếp tục thực hiện nề nếp việc chất vấn và trả lời chất vấn về công tác cán bộ trong sinh hoạt cấp ủy  các cấp, khắc phục tình trạng nể nang, né tránh như ở một số nơi thời gian qua.

Thứ hai, Bộ Chính trị cần sớm chỉ đạo cơ quan chức năng cụ thể hóa các định hướng của Trung ương tại Nghị quyết 26-NQ/TW về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác cán bộ.

Để phát huy dân chủ trong công tác cán bộ, Trung ương cần xây dựng và ban hành sớm cơ chế phát hiện, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí cán bộ có bản lĩnh, năng lực nổi trội và triển vọng vào vị trí lãnh đạo quản lý, kể cả vượt cấp, nhất là cán bộ trẻ. Xây dựng quy định để việc nhận trách nhiệm từ chức, từ nhiệm trở thành nề nếp văn hóa ứng xử của cán bộ, hoàn thiện các quy định về cách chức, bãi nhiệm, miễn nhiệm để việc “có lên, có xuống”, “có vào, có ra” trở thành bình thường trong công tác cán bộ. Xây dựng quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác cán bộ và quản lý cán bộ; xử lý nghiêm những người có sai phạm. Hàng năm, nhất là cả nhiệm kỳ đại hội các cấp ủy cần phải đánh giá cụ thể kết quả đề bạt, bổ nhiệm cán bộ để rút kinh nghiệm cho nhiệm kỳ sau. Nếu hầu hết cán bộ đã đề bạt bổ nhiệm đều phát huy tốt, hoàn thành nhiệm vụ chính trị thì công các cán bộ được ghi nhận. Từng bước mở rộng việc thi tuyển để bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo, quản lý.

Thứ ba, Đảng tiếp tục lãnh đạo nhà nước thể chế hóa các quan điểm, đường lối của Đảng về phát huy dân chủ thành chính sách, pháp luật và tăng cường xây dựng hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.

          Trước hết là lãnh đạo nhà nước thể chế hóa và tổ chức thực hiện có hiệu quả các quy định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về công tác giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân tham gia xây dựng đội ngũ cán bộ. Nhà nước cần sớm xây dựng và ban hành luật giám sát và luật phản biện xã hội để công tác này có hiệu lực pháp lý. Cơ chế dân biết, dân bàn, dân làm, dân giám sát công tác cán bộ, xây dựng và quản lý đội ngũ cán bộ là một cơ chế để phát huy dân chủ rất tốt trong công tác bộ nhưng phải sớm được cụ thể hóa thành chính sách, pháp luật của nhà nước để nhân dân thực hiện thống nhất. Hiện nay Liên hiệp quốc đã tổ chức đánh giá chỉ số hạnh phúc quốc gia hàng năm và nhiều nước đã rất coi trọng việc đánh giá chỉ số hài lòng của người dân vì thế việc mở rộng hình thức này đối với từng đối tượng lãnh đạo quản lý trong hệ thống chính trị là rất cần thiết, trước hết, nên tập trung lấy ý kiến đối với người đứng đầu các cấp, các ngành. Thực hiện tốt việc lấy ý kiến đánh giá sự hài lòng của người dân về đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức là thực sự phát huy quyền làm chủ của người dân, tạo được sự đồng thuận xã hội và góp phần nâng cao năng lực, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ. Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 11-QĐ/TW, ngày 18/2/2019 “về trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy trong việc tiếp dân, đối thoại trực tiếp với dân và xử lý những phản ánh, kiến nghị của dân” nhưng phải thường xuyên  kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện và đánh giá thực chất kết quả, tỷ lệ các kiến nghị, phản ánh đúng pháp luật của dân được giải quyết. Nếu các cấp, các ngành đều làm tốt công tác tiếp dân, đối thoại với dân và giải quyết kịp thời đơn thư, khiếu nại, tố cáo của công dân thì sẽ giảm tối đa các vụ khiếu kiện phức tạp, nhất là trên lĩnh vực đất đai, đền bù, giải phóng mặt bằng, tổ chức tái định cư.v.v…

Thứ tư, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân thực hiện quyền giám sát, phản biện xã hội và góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, nhất là lĩnh vực phát huy dân chủ trong công tác cán bộ.

Một trong năm đột phá về công tác cán bộ tại Nghị quyết 26-NQ/TW (Khóa XII) là “Hoàn thiện cơ chế để cán bộ, đảng viên thật sự gắn bó mật thiết với nhân dân và phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng đội ngũ cán bộ”. Thực tế từ xưa đến nay, nếu chính quyền, người đứng đầu trọng dụng được hiền tài thì đều chỉ đạo đất nước hưng thịnh. Để thực sự đóng góp xây dựng đất nước thì ngoài việc vận động, tập hợp, đoàn kết các tầng lớp nhân dân thực hiện tốt các đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước, MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân phải tham gia phát hiện, lựa chọn giới thiệu những người đủ đức, đủ tài, thật sự xứng đáng làm đại biểu nhân dân trong Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp. Dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, tăng cường chức năng giám sát trách nhiệm nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý, người đứng đầu các cấp, các ngành.

Thứ năm, các cấp ủy Đảng tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan truyền thông làm tốt công tác tuyên truyền phổ biến các nghị quyết, quyết định, quy định của Đảng, pháp luật của nhà nước về phát huy dân chủ trong công tác cán bộ, tạo sự chuyển biến về nhận thức cho các tầng lớp nhân dân.

Báo chí và các phương tiện truyền thông giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc phổ biến, tuyên truyền sâu rộng các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước. Trước hết, chuẩn bị cho đại hội Đảng các cấp nhiệm kỳ 2020-2025, cần tuyên truyền phổ biến rộng rãi Chỉ thị số 35-CT/TW, ngày 30/5/2019 “về đại hội Đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng”, Nghị quyết số 26-NQ/TW “về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín ngang tầm nhiệm vụ” và các quyết định, quy định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành về công tác cán bộ. Quan tâm nắm bắt thực tế, kịp thời biểu dương những nơi cấp ủy, chính quyền phát huy dân chủ tốt trong công tác cán bộ, gương những đảng viên, cán bộ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị.v.v… Đồng thời, phân tích, phê phán những nơi cấp ủy, người đứng đầu có biểu hiện độc đoán, gia trưởng trong công tác cán bộ, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng và đấu tranh kịp thời với một số phần tử cơ hội, thoái hóa, biến chất, xuyên tạc, bóp méo sự thật về “dân chủ”, “nhân quyền” làm giảm lòng tin của người dân đối với cấp ủy, chính quyền trong công tác cán bộ.v.v…

Nguyễn Thế Trung

Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương