Sau 3 tuần nổ ra các cuộc biểu tình bạo lực trên khắp nước Pháp, có thể nói Tổng thống Emmanuel Macron đang đối mặt với cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất từ khi lên nắm quyền. Những người biểu tình trong phong trào “Áo khoác vàng” kêu gọi chính phủ có biện pháp giảm gánh nặng tài chính cho đại bộ phận người dân đang chật vật tìm cách đáp ứng nhu cầu sinh hoạt hàng ngày. Thủ tướng Pháp Edouard Philippe đã tìm cách xoa dịu làn sóng tức giận bằng tuyên bố đưa ra ngày 3/12 về việc tạm hoãn kế hoạch tăng thuế nhiên liệu trong 6 tháng, đảo ngược một chính sách kích động các cuộc bạo loạn hiện nay. Tuy nhiên, không rõ nhượng bộ nhỏ nhoi này có thể khiến các đường phố Pháp trở lại yên bình hay không.
Phong trào Áo khoác Vàng quy tụ những người bất bình về hàng loạt vấn đề sâu sắc đã hủy hoại nước Pháp trong suốt nhiều năm như chất lượng cuộc sống suy giảm và sức mua tụt dốc. Cả hai tình trạng này đều trở nên trầm trọng hơn sau cuộc khủng hoảng tài chính kéo dài tại châu Âu.
New York Times đã liệt kê 5 con số khiến sự giận dữ của người dân Pháp “tức nước vỡ bờ”.
Mức thu nhập trung bình 1.700 euro
Giống như nhiều nước phương Tây khác, khoảng cách giàu nghèo tại Pháp khá rõ rệt. 20% dân số giàu có mức thu nhập gấp gần 5 lần 20% số người nghèo nhất trong xã hội.
Những người giàu nhất tại Pháp chiếm 1% dân số song lại nắm trong tay tới 20% số của cải của nền kinh tế. Mức thu nhập trung bình tại Pháp là 1.700 euro, tương đương 1.930 USD, và thực tế có ít nhất một nửa số công nhân người Pháp được nhận mức lương thấp hơn con số này.
Nhiều người biểu tình giận dữ về những khó khăn mà họ gặp phải trong thanh toán hóa đơn, mua thực phẩm cho gia đình, hay chỉ đơn giản là bất bình về các chi phí sinh hoạt – nhất là giá nhiên liệu – không ngừng gia tăng trong khi thu nhập gia đình hầu như giẫm chân tại chỗ.
Mọi chuyện thực tế không phải như vậy. Chất lượng cuộc sống và tiền lương tại Pháp đã tăng từ sau Chiến tranh Thế giới lần thứ hai trong giai đoạn tăng trưởng kinh tế kéo dài được biết đến với cái tên “Les Trentes Glorieuses”. Thu nhập của tầng lớp trung lưu và thấp hơn liên tục tăng từ đầu những năm 80 của thế kỷ XX, nhờ các thỏa thuận của giới nghiệp đoàn lao động.
Tuy nhiên, theo nhà kinh tế học Thomas Piketty, những động lực này phai nhạt dần khi các chính phủ thiên tả tại Pháp tìm cách tăng cường tính cạnh tranh bằng cách hạn chế tăng trưởng tiền lương. Mức lương trung bình cho những người thu nhập thấp và trung bình chững lại, mỗi năm chỉ tăng khoảng 1% hoặc thấp hơn. Trong khi đó những người giàu ngày càng giàu hơn, và thu nhập mỗi năm tăng thêm 3%. Những khoản lương hậu hĩnh chi trả cho những người làm việc ở vị trí cao trong xã hội và doanh nghiệp càng khiến mọi chuyện phức tạp hơn.
Trong khi đó, dù lương trả theo giờ có tăng song tăng trưởng tại Pháp khá trì trệ, nhất là từ sau cuộc khủng hoảng nợ công tại khu vực đồng tiền chung châu Âu năm 2012.
Tăng trưởng kinh tế 1,8%
Trước khi điều chỉnh lạm phát, Pháp là nền kinh tế lớn thứ 3 châu Âu, sau Đức và Anh, và là nền kinh tế lớn thứ 6 thế giới. Những du khách tới Pháp choáng ngợp trước vẻ hào nhoáng của kinh đô Paris hoa lệ và có ấn tượng rằng đây là một quốc gia giàu có.
Tuy nhiên, tăng trưởng kinh tế tại Pháp đã trì trệ trong suốt gần một thập kỷ từ khi khủng hoảng nợ công khởi phát và mới chỉ bắt đầu cải thiện trong thời gian gần đây.
Nền kinh tế cũng phục hồi không ổn định. Nhiều người mất việc làm toàn thời gian, nhất là tại các khu công nghiệp cũ và vùng nông thôn, trong khi các việc làm mới chỉ theo diện hợp đồng ngắn hạn hoặc tạm thời.
Tăng trưởng chính là chìa khóa để cải thiện điều kiện làm việc cho những người tham gia biểu tình. Tuy nhiên, dù đà phục hồi kinh tế từ trước thời Macron đã giúp tạo thêm việc làm cho người dân song tăng trưởng chỉ duy trì ở mức 1,8%, tương tự sự trì trệ nói chung trong khu vực đồng tiền chung châu Âu.
Tỷ lệ thất nghiệp hơn 9%
Tăng trưởng trì trệ càng khiến giới chức khó giải quyết một vấn nạn khác là lượng người mất việc làm ở mức cao.
Tỷ lệ thất nghiệp tại Pháp duy trì ở mức 9-11% từ năm 2009, thời điểm cuộc khủng hoảng nợ công bùng lên ở châu Âu. Sau khi Macron lên nắm quyền, tỷ lệ này đã giảm từ 10,1% xuống còn 9,1% song vẫn cao gấp đôi con số của Đức.
Tổng thống Pháp cam kết sẽ giảm tỷ lệ thất nghiệp xuống còn 7% trước cuộc bầu cử tổng thống năm 2022 và thừa nhận thất bại trong mục tiêu này sẽ càng kích động làn sóng dân túy. Tuy nhiên, để đạt được kế hoạch đó, nền kinh tế Pháp trong 4 năm tới phải tăng trưởng tối thiểu 1,7% mỗi năm - một mục tiêu mà theo tổ chức nghiên cứu độc lập Quan sát Kinh tế Pháp là khó khả thi.
Macron đã có những nỗ lực để khích lệ nền kinh tế. Ông thúc đẩy cuộc cải tổ luật lao động để giúp những người sử dụng lao động tự đề ra nguyên tắc trong tuyển dụng và sa thải, loại bỏ những hạn chế khiến các doanh nghiệp và đơn vị dè dặt trong việc thuê mới người lao động. Những cải cách này đã thu hút nhiều “ông lớn” trong ngành công nghệ như Facebook và Google tới Pháp. Song sẽ phải mất nhiều năm để những nỗ lực của Macron có thể đem lại kết quả cụ thể. Trong khi đó, các cải cách này lại đang khiến nhiều người lao động bất bình vì cho rằng đó là âm mưu để xóa bỏ những quyền lợi lao động khó khăn mà họ có được để làm lợi cho các doanh nghiệp lớn.
Giảm 3,2 tỷ euro thuế cho người giàu
Một phần trong kế hoạch kích thích nền kinh tế của Tổng thống Macron là biện pháp giảm thuế cho người giàu được đưa ra trong năm đầu nhiệm kỳ. Tuy nhiên, trọng tâm của gói cải cách thuế này, và cũng là yếu tố khiến những người biểu tình giận dữ, là việc mức thuế vốn áp với tài sản của nhiều gia đình giàu có tại Pháp đã được thay thế bằng quy định mới chỉ áp dụng với các tài sản là bất động sản. Điều này đã khiến ngân sách thu được từ thuế trong năm 2018 giảm 3,2 tỷ euro, tương đương 3,6 tỷ USD.
Trong khi những người thu nhập cao được giảm thuế, sức mua của khoảng 5% hộ gia đình thu nhập thấp trong năm 2017 giảm mạnh, còn sức mua của đa số các hộ gia đình có mức thu nhập trung bình vẫn giữ nguyên.
Trước khi các cuộc biểu tình bùng phát, Tổng thống Macron đã nhận thức được vấn đề và chính phủ tìm cách chuyển hướng sang những đối tượng bị “bỏ rơi” trong kế hoạch cắt giảm thuế kể trên. Theo kế hoạch ngân sách 2019 được công bố hồi tháng 10 vừa qua, Pháp sẽ giảm 6 tỷ euro tiền thuế và đóng góp xã hội của các doanh nghiệp để thúc đẩy tuyển dụng và đầu tư.
Ngân sách an sinh xã hội 715 tỷ euro
Thực tế Pháp là một trong những quốc gia có chính sách an sinh xã hội hào phóng nhất trên thế giới, với khoảng 1/3 sản lượng kinh tế dành cho các phúc lợi này, nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào ở châu Âu. Năm 2016, Pháp đã chi khoảng 715 tỷ euro (gần 200 tỷ USD) cho chăm sóc y tế, hỗ trợ các hộ gia đình và người thất nghiệp, cùng nhiều phúc lợi khác. Để có được điều này, người lao động Pháp cũng là lực lượng đóng thuế nhiều nhất tại châu Âu.
Bên cạnh đó, Pháp cũng đánh thuế giá trị gia tăng 20% với hầu hết các ngành hàng và dịch vụ. Cùng với khoản thuế nhiên liệu gây tranh cãi gần đây, những biện pháp này khiến nhiều người nghèo phải đối mặt với không ít khó khăn, trong khi tầng lớp giàu có không mấy để tâm tới./.
TTXVN