Ngày Nhân quyền thế giới được kỷ niệm hằng năm nhằm tôn vinh những giá trị phổ quát của Tuyên ngôn thế giới về quyền con người - văn kiện nền tảng khẳng định các quyền bất khả xâm phạm của mọi con người. Tại Việt Nam, tư tưởng đề cao quyền con người đã được khẳng định từ rất sớm, thể hiện trong Tuyên ngôn Độc lập năm 1945, các bản Hiến pháp năm 1946, 1959, 1980, 1992, 2013 và xuyên suốt các giai đoạn phát triển của đất nước. Với chủ trương, quan điểm xuyên suốt: “Lấy người dân là trung tâm, là động lực của phát triển”, “không để ai bị bỏ lại phía sau”, trong quá trình phát triển đất nước, Đảng, Nhà nước ta luôn quan tâm nâng cao đời sống, quyền thụ hưởng của người dân, bảo vệ và thúc đẩy các quyền cơ bản của con người.
Sự ghi nhận của quốc tế đối với Việt Nam trong đảm bảo quyền con người
Ngày 10/12/1948, Đại hội đồng Liên hợp quốc (LHQ) thông qua Tuyên ngôn thế giới về quyền con người (UDHR) - văn kiện lịch sử xác lập những quyền cơ bản mà mọi con người đều được hưởng, không phân biệt chủng tộc, giới tính, tôn giáo hay địa vị xã hội. Với 30 điều khoản ngắn gọn, UDHR trở thành “tiêu chuẩn chung cho mọi dân tộc và quốc gia”, đặt nền móng cho hai Công ước quan trọng về quyền dân sự, chính trị; quyền kinh tế, xã hội và văn hóa được thông qua năm 1966. Đến nay, Tuyên ngôn đã được dịch ra hơn 570 ngôn ngữ, trở thành văn bản được dịch nhiều nhất trên thế giới, minh chứng cho sức ảnh hưởng to lớn của Tuyên ngôn.
Năm 1950, Đại hội đồng LHQ quyết định chọn ngày 10/12 làm Ngày Nhân quyền thế giới. Từ đó đến nay, ngày 10/12 trở thành một mốc nhắc nhớ cộng đồng quốc tế về trách nhiệm chung trong bảo vệ phẩm giá, quyền tự do và sự bình đẳng của con người.
Tại Việt Nam, tư tưởng về quyền con người, quyền công dân xuất hiện sớm và có chiều sâu, được hun đúc từ truyền thống yêu nước, đoàn kết và nhân nghĩa của dân tộc. Tuyên ngôn Độc lập năm 1945 đã khẳng định quyền thiêng liêng của dân tộc và mỗi con người: “Tất cả mọi người đều sinh ra bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được, trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc... Suy rộng ra, câu ấy có ý nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng; dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do”. (1)
Hiến pháp năm 1946 - bản Hiến pháp dân chủ đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa - thể hiện rõ các quyền tự do, dân chủ của Nhân dân trong một quốc gia vừa thoát khỏi ách thực dân, phong kiến. Các bản Hiến pháp 1959, 1980, 1992 và đặc biệt là Hiến pháp 2013 tiếp tục kế thừa, bổ sung những giá trị nhân quyền phổ quát phù hợp bối cảnh phát triển mới, khẳng định: “Nhà nước tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân”.
Tôn trọng và bảo vệ nhân quyền là một chủ trương nhất quán của Đảng, Nhà nước ta. Việt Nam đã tham gia hầu hết các Công ước quốc tế cơ bản về quyền con người như: Công ước về quyền dân sự và chính trị, Công ước quốc tế về quyền trẻ em, Công ước chống tra tấn về các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục con người…
Việt Nam cũng tích cực tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ ở Nam Sudan và Cộng hòa Trung Phi; đăng cai Diễn đàn Tương lai ASEAN; chủ trì lễ mở ký Công ước LHQ về chống tội phạm mạng năm 2025. Sự tham gia tích cực và đóng góp thực chất ấy đã củng cố hình ảnh một Việt Nam chủ động, tích cực, đối thoại và hợp tác trong mọi vấn đề liên quan đến nhân quyền.
Việt Nam 2 lần được bầu làm Ủy viên không thường trực Hội đồng bảo an LHQ (nhiệm kỳ 2008-2009 và 2020-2021) và 3 lần trúng cử thành viên Hội đồng Nhân quyền LHQ, trong đó có 2 nhiệm kỳ liên tiếp (2023-2025 và 2026-2028). Việc Việt Nam tái trúng cử thành viên Hội đồng Nhân quyền LHQ nhiệm kỳ 2026-2028 với số phiếu ủng hộ là 180, cao nhất trong số các ứng cử viên đại diện cho khu vực châu Á-Thái Bình Dương đã khẳng định vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế cũng như sự ghi nhận đối với thành tựu và đóng góp của Việt Nam trong đảm bảo quyền con người.
Trong lần thứ ba đảm nhiệm vai trò thành viên Hội đồng Nhân quyền LHQ, Việt Nam sẽ tiếp tục thúc đẩy 8 lĩnh vực ưu tiên về nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng Nhân quyền, bảo đảm quyền con người trong biến đổi khí hậu và chuyển đổi số, thúc đẩy bình đẳng giới, bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương, quyền y tế, quyền việc làm, giáo dục nhân quyền và quyền giáo dục. Việt Nam sẽ tiếp tục đóng góp tích cực vào những nỗ lực chung của LHQ cũng như của cộng đồng quốc tế trong bảo vệ và thúc đẩy những giá trị phổ quát về quyền con người, cùng phấn đấu vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ, hợp tác phát triển và tiến bộ xã hội.
Việt Nam đạt được nhiều thành tựu to lớn trong bảo vệ quyền con người
Đảng và Nhà nước ta luôn luôn xác định thúc đẩy và bảo vệ quyền con người là bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa. Đây không chỉ là lý luận xuyên suốt mà còn thể hiện rõ trong hệ thống chính sách về an sinh xã hội, giáo dục, y tế, bình đẳng giới, chăm lo các nhóm yếu thế, phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Theo đó, những tiêu chuẩn về quyền con người càng được củng cố và phát triển, đời sống của người dân ngày càng được nâng cao.
Gần bốn thập kỷ đổi mới đã tạo nên bước chuyển sâu rộng trong mọi mặt đời sống xã hội Việt Nam, qua đó hình thành nền tảng vững chắc cho việc bảo đảm và thúc đẩy các quyền con người. Từ một nền kinh tế bị cấm vận, lạc hậu, Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những điểm sáng tăng trưởng của khu vực và thế giới. Quy mô kinh tế tăng gần 100 lần so với năm 1986, GDP bình quân đầu người đạt gần 5.000 USD, môi trường đầu tư - thương mại liên tục được cải thiện, đưa đất nước vào nhóm 20 nền kinh tế thương mại lớn nhất thế giới và thuộc nhóm 10 quốc gia nhận kiều hối cao nhất toàn cầu. Sự phát triển mạnh mẽ và ổn định này không chỉ khẳng định vị thế quốc gia mà còn trực tiếp nâng cao đời sống Nhân dân - yếu tố cốt lõi trong thực thi quyền con người.
Đi liền với tăng trưởng kinh tế, Việt Nam đặc biệt chú trọng hoàn thiện hệ thống chính sách xã hội nhằm bảo đảm quyền của mọi công dân, trong đó ưu tiên cho các nhóm dễ bị tổn thương. Những chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số, chăm lo người có công, người cao tuổi, trẻ em và người khuyết tật đã tạo mạng lưới an sinh rộng khắp, giúp hàng triệu người có thêm cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục, nhà ở và việc làm. Chính sách bình đẳng giới cũng được triển khai mạnh mẽ, góp phần nâng tỷ lệ nữ tham gia lãnh đạo trong bộ máy công quyền, Quốc hội và chính quyền địa phương, đưa Việt Nam vào nhóm nước có mức tiến bộ nhanh về chỉ số giới. Những nỗ lực này cho thấy việc bảo vệ quyền con người ở Việt Nam không chỉ nằm trên văn bản pháp luật mà đã đi vào thực tiễn, gắn với từng địa bàn, từng nhóm đối tượng cụ thể.
Thành tựu nhân quyền của Việt Nam còn thể hiện qua những đánh giá từ cộng đồng quốc tế. Theo Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), Chỉ số Phát triển con người của Việt Nam năm 2024 tăng lên vị trí 107/193 quốc gia, tăng 8 bậc so với kỳ trước. Cùng với đó, chỉ số Hạnh phúc năm 2024 tăng 11 bậc, xếp thứ 54/143, và chỉ số Phát triển bền vững (SDG Index) xếp thứ 54/166. Với mức tăng HDI tới 46% chỉ trong một thập niên, Việt Nam thuộc nhóm quốc gia cải thiện nhanh nhất thế giới. Những con số này cho thấy nỗ lực không ngừng nhằm bảo đảm mọi người dân đều có cơ hội thụ hưởng thành quả phát triển và có điều kiện phát huy năng lực của mình.
Không chỉ tập trung vào bảo đảm quyền con người trong nước, Việt Nam còn chủ động đóng góp trách nhiệm vào nỗ lực chung toàn cầu. Trong vai trò thành viên Hội đồng Nhân quyền LHQ, Việt Nam thúc đẩy nhiều ưu tiên như quyền con người trong biến đổi khí hậu, chuyển đổi số, bình đẳng giới, bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương, quyền việc làm và giáo dục.
Tôn trọng và bảo vệ quyền con người không chỉ là giá trị nền tảng mà còn là động lực để Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững, tự tin đồng hành cùng thế giới trong xây dựng một xã hội công bằng, nhân văn và thịnh vượng cho tất cả mọi người./.
Theo TTXVN
(1): Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia-Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 4, tr. 1