Tóm tắt
Các cơ quan Đảng Trung ương là bộ tham mưu chiến lược, trực tiếp phục vụ Trung ương, Bộ chính trị, Ban Bí thư. Đội ngũ nhân lực tham mưu chiến lược tại các cơ quan này giữ vai trò trung tâm trong hoạch định chính sách và định hướng phát triển quốc gia. Trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng, đội ngũ cán bộ này cần được xây dựng với tiêu chí toàn diện: tri thức chuyên sâu, kỹ năng số, năng lực hội nhập, phẩm chất chính trị và khả năng phối hợp đa ngành. Bài viết phân tích các yêu cầu đặt ra, từ đó đề xuất định hướng giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ nhân lực tham mưu chiến lược tại các ban, cơ quan Đảng ở Trung ương trong bối cảnh chuyển đổi số.
1. Đặt vấn đề
Các cơ quan, ban của Đảng có chức năng nghiên cứu, tham mưu và đề xuất chiến lược phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện đất nước. Đội ngũ tham mưu chiến lược tại các cơ quan này vừa là nhà nghiên cứu, vừa là chuyên gia hoạch định, đồng thời là lực lượng trung gian gắn kết lý luận với thực tiễn, thực hiện hoạch định, đảm nhiệm vai trò cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc xây dựng nghị quyết, chiến lược, chính sách. Trong bối cảnh chuyển đổi số và đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới, vai trò của đội ngũ tham mưu chiến lược càng trở nên quan trọng.
Trước hết, đội ngũ tham mưu chiến lược giúp Đảng xác định tầm nhìn dài hạn, mục tiêu tổng thể và phương hướng phát triển. Họ tiến hành nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, kết hợp với phát triển lý luận để đề xuất những chủ trương, giải pháp chiến lược phù hợp. Các nghị quyết quan trọng của Đảng, từ đổi mới kinh tế đến phát triển khoa học - công nghệ, đều gắn với đóng góp của lực lượng này.
Một trong những vai trò nổi bật là dự báo tình hình, phân tích xu thế trong và ngoài nước, đồng thời cảnh báo sớm những rủi ro tiềm ẩn. Thông qua hoạt động này, lãnh đạo Đảng có thể chủ động nắm bắt thời cơ, giảm thiểu tác động tiêu cực từ biến động toàn cầu và khu vực.
Đội ngũ tham mưu chiến lược còn đóng góp quan trọng trong việc đề xuất đổi mới cơ chế, chính sách, bảo đảm sự đồng bộ giữa đường lối của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Nhờ đó, thể chế chính trị - kinh tế ngày càng hoàn thiện, tạo môi trường thuận lợi cho phát triển.
Bằng hoạt động tổng kết thực tiễn, họ cung cấp luận cứ khoa học cho việc phát triển lý luận của Đảng. Đây là quá trình vừa giữ vững nền tảng tư tưởng của Đảng, vừa vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam. Vai trò này giúp đường lối, nghị quyết của Đảng vừa mang tính nguyên tắc, vừa sát thực tiễn.
Ngoài chức năng nghiên cứu, tham mưu, đội ngũ này còn trực tiếp hỗ trợ lãnh đạo trong quá trình triển khai, giám sát và đánh giá chính sách. Điều đó bảo đảm cho các quyết sách không chỉ dừng lại ở văn bản mà còn được thực thi hiệu quả, tạo đồng thuận xã hội và thúc đẩy phát triển bền vững.
Thông qua công tác tham mưu, nhiều cán bộ trẻ được rèn luyện tư duy chiến lược, kỹ năng nghiên cứu, bản lĩnh chính trị và phương pháp làm việc khoa học. Đây là môi trường quan trọng để phát hiện, đào tạo đội ngũ cán bộ kế cận chất lượng cao, góp phần bảo đảm tính liên tục và bền vững trong lãnh đạo của Đảng.
Sự chuyển đổi mạnh mẽ của cách mạng công nghiệp lần thứ tư cùng với xu thế hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng đã và đang tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức đối với việc nâng cao chất lượng đội ngũ nhân lực này. Do đó, nghiên cứu làm rõ những yêu cầu, đề xuất giải pháp xây dựng nhân lực tham mưu chiến lược trong bối cảnh mới là một nhiệm vụ khoa học và thực tiễn cấp thiết.
2. Tính tất yếu chuyển đổi số trong các cơ quan đảng Trung ương và yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ nhân lực tham mưu chiến lược
2.1. Sự cần thiết
Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tạo ra những thay đổi căn bản về phương thức sản xuất, quản lý và đời sống xã hội. Toàn cầu hóa cùng với sự phát triển của công nghệ số khiến thông tin trở thành nguồn lực chiến lược. Các cơ quan Đảng Trung ương nếu tiếp tục duy trì phương thức quản lý thủ công, hành chính hóa sẽ không theo kịp tốc độ biến động, dễ dẫn đến chậm trễ trong dự báo và ra quyết định. Như vậy, chuyển đổi số chính là yêu cầu tất yếu để thích ứng và phát triển.
Đổi mới phương thức lãnh đạo là chủ trương lớn được xác định trong nhiều kỳ Đại hội Đảng. Chuyển đổi số cung cấp công cụ để thực hiện hiệu quả mục tiêu này. Dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo và các nền tảng phân tích xu thế phát triển giúp nâng cao chất lượng nghiên cứu, dự báo và hoạch định chính sách. Việc ra quyết định sẽ dựa nhiều hơn vào bằng chứng, hạn chế sự phụ thuộc vào báo cáo thủ công, tăng tính chính xác và kịp thời.
Đổi mới phương thức lãnh đạo là chủ trương lớn được xác định trong nhiều kỳ Đại hội Đảng. Chuyển đổi số cung cấp công cụ để thực hiện hiệu quả mục tiêu này. Dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo và các nền tảng phân tích xu thế giúp nâng cao chất lượng nghiên cứu, dự báo và hoạch định chính sách. Quy trình lãnh đạo nhờ vậy được minh bạch, khoa học và nhanh nhạy hơn. Việc ra quyết định sẽ dựa nhiều hơn vào bằng chứng, hạn chế sự phụ thuộc vào báo cáo thủ công, tăng tính chính xác và kịp thời.
Chuyển đổi số giúp số hóa và lưu trữ toàn bộ hoạt động của cơ quan Đảng, qua đó dễ dàng kiểm soát, giám sát và ngăn chặn lạm quyền, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và nâng cao tính minh bạch. Các hệ thống bảo mật hiện đại cũng góp phần bảo vệ an toàn dữ liệu chính trị quan trọng, giảm nguy cơ rò rỉ thông tin trong bối cảnh chiến tranh mạng gia tăng. Như vậy, chuyển đổi số không chỉ là công cụ quản lý mà còn là giải pháp củng cố sự trong sạch và uy tín của Đảng.
Đảng giữ vai trò lãnh đạo toàn diện quá trình phát triển đất nước, trong đó có chiến lược chuyển đổi số quốc gia. Vì vậy, chính bản thân các cơ quan Đảng Trung ương phải đi đầu trong chuyển đổi số, làm hình mẫu cho các cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp và xã hội. Nếu các cơ quan Đảng ứng dụng thành công công nghệ số, hiệu quả sẽ lan tỏa, tạo niềm tin và động lực để toàn hệ thống chính trị, kinh tế và xã hội tham gia tích cực vào tiến trình này.
Chuyển đổi số mang lại công cụ hiện đại cho đội ngũ cán bộ tham mưu chiến lược. Với dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, các nhà tham mưu có thể phân tích tình hình sâu sắc, dự báo xu thế chính xác, từ đó đề xuất chính sách kịp thời và hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, quá trình chuyển đổi số cũng thúc đẩy cán bộ nâng cao kỹ năng số, ngoại ngữ, tác phong làm việc khoa học, hình thành thế hệ cán bộ tham mưu chiến lược chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu lãnh đạo trong giai đoạn mới.
Tựu chung lại, chuyển đổi số trong các cơ quan, ban Đảng Trung ương không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là yêu cầu cấp bách của công tác lãnh đạo trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0. Nó giúp đổi mới phương thức lãnh đạo, nâng cao hiệu quả quản lý - điều hành, tăng cường xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, góp phần xây dựng chính phủ số, kinh tế số, xã hội số và phát huy năng lực tham mưu chiến lược. Vì vậy, cần triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp chuyển đổi số, coi đây là động lực để nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu và uy tín của Đảng, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững của đất nước trong kỷ nguyên số.
Thực tế trong những năm qua chuyển đổi số trong các cơ quan Đảng Trung ương được nhận thức và triển khai có nhiều kết quả. Mạng thông tin chuyên dùng của Đảng, đặc biệt là mạng diện rộng, đã được xây dựng và duy trì, kết nối cơ bản các cơ quan Đảng từ Trung ương đến cấp xã/phường. Việc ứng dụng các hệ thống quản lý văn bản điện tử, họp trực tuyến đã được đẩy mạnh, góp phần đổi mới lề lối làm việc, giảm thời gian xử lý công việc và tiết kiệm chi phí. Một số lĩnh vực đặc thù như công tác tổ chức, quản lý đảng viên, kiểm tra, giám sát, tuyên giáo đã triển khai số hóa dữ liệu và ứng dụng công nghệ số để nâng cao hiệu quả tham mưu, tổng hợp. Tuy nhiên vẫn còn không ít bất cập như: tình trạng thiếu đồng bộ, liên thông dữ liệu còn hạn chế, gây khó khăn trong việc khai thác và sử dụng thông tin chung. Trang thiết bị chưa thực sự đầy đủ và hệ thống bảo mật cũng còn hạn chế, Đặc biệt, đội ngũ cán bộ, công chức, kể cả cán bộ tham mưu chiến lược chưa đồng đều về kỹ năng số, văn hóa làm việc trên môi trường số chưa được hình thành triệt để.
2.2. Yêu cầy đặt ra đối với đội ngũ nhân lực tham mưu chiến lược
Thứ nhất, về năng lực chuyên môn và tư duy chiến lược
Đội ngũ tham mưu chiến lược cần nền tảng tri thức toàn diện, đa ngành, bao gồm kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng - an ninh. Năng lực phân tích, dự báo xu thế phát triển và đánh giá tác động từ môi trường trong nước cũng như quốc tế là yếu tố cốt lõi, giúp bảo đảm tính chính xác và khoa học trong các đề xuất chính sách. Đặc biệt, tư duy chiến lược cần được bồi dưỡng thường xuyên để có khả năng định hình các phương án dài hạn, gắn với lợi ích quốc gia - dân tộc. Nhìn chung đội ngũ tham mưu chiến lược cần có năng lực chuyên môn và tư duy chiến lược vượt trội, nhạy bén với tình hình và xu thế phát triển mới.
Thứ hai, về năng lực số, phân tích dữ liệu và ứng dụng công nghệ
Trong bối cảnh chuyển đổi số, nhân lực tham mưu chiến lược không thể chỉ dựa vào các phương pháp nghiên cứu và tác nghiệp truyền thống, việc ứng dụng dữ liệu lớn (big data), trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain và các công cụ mô phỏng, dự báo chính sách là yêu cầu bắt buộc. Việc làm chủ công nghệ số giúp tăng cường độ chính xác, tính kịp thời và hiệu quả trong tham mưu, đồng thời giảm thiểu rủi ro do những biến động khó lường của môi trường toàn cầu. Chính vì vậy, đội ngũ tham mưu phải thành thạo công nghệ số, có khả năng khai thác dữ liệu lớn, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích xu thế, dự báo chính sách. Đây là điều kiện tiên quyết để bảo đảm tham mưu chính xác, khoa học và kịp thời.
Thứ ba, về năng lực hội nhập quốc tế trong kỷ nguyên số
Chuyển đổi số là xu thế toàn cầu, do đó cán bộ tham mưu cần có kiến thức về chính trị, kinh tế quốc tế và kỹ năng ngoại ngữ để tiếp cận tri thức mới, am hiểu luật pháp và thông lệ quốc tế, có khả năng tham gia hiệu quả các diễn đàn, hội nghị đa phương, học hỏi kinh nghiệm quốc tế và đề xuất chính sách phù hợp với xu thế hội nhập. Thiếu năng lực hội nhập quốc tế sẽ rất khó giao tiếp, nắm bắt yêu cầu của đối tác trong bối cảnh lợi ích quốc tế đan xen. Do vậy cần có sự đào tạo, tự đào tạo và tuyển chọn, xây dựng đội ngũ cán bộ tham mưu chiến lược có chất lượng.
Thứ tư, về phẩm chất chính trị và đạo đức công vụ
Trong môi trường số, tính minh bạch và trách nhiệm càng cần được đề cao. Do đó, đội ngũ tham mưu phải giữ vững bản lĩnh chính trị, tuyệt đối trung thành với lợi ích quốc gia, dân tộc, đồng thời có đạo đức nghề nghiệp, khách quan, công tâm trong tham mưu. Phẩm chất chính trị và đạo đức nghề nghiệp là nền tảng bảo đảm tính khách quan, khoa học trong tham mưu. Đội ngũ tham mưu chiến lược phải tuyệt đối trung thành với lợi ích quốc gia, kiên định lập trường chính trị, đồng thời có bản lĩnh vững vàng để đối diện với áp lực, thách thức. Đạo đức nghề nghiệp và tinh thần trách nhiệm xã hội sẽ tạo nên uy tín, giúp củng cố niềm tin của lãnh đạo và xã hội đối với các đề xuất chính sách.
Thứ năm, về kỹ năng phối hợp và làm việc liên ngành
Chuyển đổi số đòi hỏi sự kết nối dữ liệu và phối hợp đa lĩnh vực. Vì vậy, cán bộ tham mưu cần kỹ năng làm việc nhóm, chia sẻ tri thức trên nền tảng số, tạo sức mạnh tổng hợp trong tham mưu chiến lược. Hoạt động tham mưu thường diễn ra trong môi trường đa ngành, đa lĩnh vực. Vì vậy, khả năng phối hợp, làm việc nhóm và kỹ năng lãnh đạo tư duy là cần thiết để hình thành sức mạnh tập thể, định hướng nghiên cứu và thuyết phục lãnh đạo trong quá trình lựa chọn chính sách.
Như vậy, chuyển đổi số trong các cơ quan Đảng Trung ương là xu thế tất yếu, cần được đẩy mạnh để đáp ứng yêu cầu đổi mới phương thức lãnh đạo trong kỷ nguyên số. Thực trạng hiện nay cho thấy đã có những bước đi tích cực, song còn không ít hạn chế về hạ tầng, nhân lực và dữ liệu. Điều này đặt ra yêu cầu phải xây dựng đội ngũ tham mưu chiến lược đủ năng lực số hóa, tư duy sáng tạo, am hiểu quốc tế, phẩm chất chính trị vững vàng và kỹ năng phối hợp liên ngành. Đây chính là lực lượng nòng cốt, bảo đảm công tác tham mưu chiến lược của Đảng vừa khoa học, vừa hiệu quả, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, năng lực quản trị quốc gia của Đảng trong kỷ nguyên mới.
4. Một số giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng nhân lực tham mưu chiến lược trong bối cảnh chuyển đổi số
Thứ nhất, hoàn thiện cơ chế chính sách về công tác cán bộ tham mưu chiến lược trong bối cảnh mới
Cần xây dựng cơ chế pháp lý đặc thù cho công tác tham mưu chiến lược trong hệ thống Đảng. Việc này bao gồm xác định rõ tiêu chuẩn, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của cán bộ tham mưu, tạo cơ sở cho tuyển dụng, đánh giá và sử dụng hiệu quả. Đồng thời, phải có chính sách đãi ngộ xứng đáng để thu hút nhân tài, đặc biệt là những chuyên gia giỏi trong lĩnh vực chính trị, kinh tế, công nghệ số. Đây chính là điều kiện để đội ngũ tham mưu có động lực cống hiến và gắn bó lâu dài.
Thứ hai, chú trọng đầu tư nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chiến lược
Đào tạo và bồi dưỡng là khâu quyết định để hình thành đội ngũ tham mưu chiến lược chất lượng cao. Cần chú ý đổi mới, cập nhật, hiện đại hoá chương trình đào tạo, gắn đào tạo lý thuyết với trải nghiệm thực tế, luân chuyển công tác. Ngoài việc đào tạo dài hạn tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, cần mở rộng các khóa bồi dưỡng ngắn hạn nâng cao tư duy, kỹ năng lãnh đạo, năng lực số và ngoại ngữ. Bên cạnh đó, cán bộ tham mưu nên có cơ hội thực tập, nghiên cứu tại các viện, trường và tổ chức quốc tế để mở rộng tầm nhìn.
Thứ ba, phát triển năng lực số và kỹ năng công nghệ
Trong bối cảnh chuyển đổi số, năng lực số trở thành yêu cầu bắt buộc. Các công cụ phân tích dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, blockchain và phương thức, hệ thống dự báo cần được bổ cập. Đồng thời, phải xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu liên thông phục vụ nghiên cứu, dự báo và tham mưu. Các khóa huấn luyện kỹ năng số, kỹ năng an ninh mạng và quản trị tri thức số cần được tổ chức thường xuyên để nâng cao khả năng làm việc trong môi trường số hóa.
Thứ tư, tăng cường hội nhập và tiếp cận tri thức quốc tế
Đội ngũ tham mưu chiến lược phải được trang bị khả năng hội nhập quốc tế sâu rộng. Điều này bao gồm thành thạo ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh chuyên ngành chính trị – kinh tế, am hiểu luật pháp và thông lệ quốc tế. Cán bộ cần có điều kiện tham gia các hội thảo, diễn đàn quốc tế, nghiên cứu so sánh chính sách và tiếp cận tri thức từ các quốc gia phát triển. Việc hợp tác với các viện nghiên cứu, tổ chức quốc tế và trường đại học tiên tiến sẽ giúp đội ngũ tham mưu cập nhật xu thế mới, nâng cao khả năng đề xuất giải pháp chiến lược phù hợp.
Thứ năm, xây dựng văn hoá tham mưu chiến lược
Bên cạnh tri thức và kỹ năng, văn hóa tham mưu chiến lược cũng là yếu tố quyết định. Cần bồi dưỡng tinh thần trách nhiệm, bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ tham mưu. Đồng thời, xây dựng môi trường làm việc khuyến khích tư duy phản biện, sáng tạo, đề xuất giải pháp đột phá. Văn hóa tham mưu phải đề cao tính độc lập, khách quan, khoa học, bảo đảm các ý kiến đề xuất mang giá trị thực tiễn cao và phục vụ lợi ích chung của quốc gia, dân tộc.
Thứ sáu, ứng dụng chuyển đổi số trong quản trị nhân lực tham mưu
Một giải pháp quan trọng khác là ứng dụng công nghệ số trong quản lý và phát triển đội ngũ tham mưu. Các cơ quan, ban của Đảng cần triển khai hệ thống quản lý nhân sự thông minh, sử dụng dữ liệu để đánh giá năng lực và hiệu quả công việc. Việc áp dụng họp trực tuyến, chia sẻ tri thức qua nền tảng số và sử dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích xu thế sẽ giúp nâng cao hiệu quả phối hợp liên cơ quan, đồng thời rút ngắn thời gian xử lý thông tin. Qua đó, năng lực tham mưu sẽ nhanh nhạy, linh hoạt và chính xác hơn.
5. Kết luận
Xây dựng đội ngũ nhân lực tham mưu chiến lược trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế cần được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực quốc gia nói chung và trong các cơ quan Đảng nói riêng. Lực lượng này không chỉ cần tri thức sâu rộng, tư duy chiến lược mà còn phải thành thạo công nghệ số, có khả năng hội nhập quốc tế, phẩm chất chính trị vững vàng và kỹ năng phối hợp liên ngành. Đây chính là nền tảng để nâng cao chất lượng hoạch định chính sách, năng lực lãnh đạo, quản trị quốc gia và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững. Để nâng cao chất lượng đội ngũ tham mưu chiến lược cần hệ giải pháp đồng bộ, trong đó phải đặc biệt quan tâm các giải pháp cơ bản như: hoàn thiện cơ chế chính sách; nâng cao đào tạo, bồi dưỡng; phát triển năng lực số; tăng cường hội nhập quốc tế; xây dựng văn hóa tham mưu; và ứng dụng công nghệ trong quản trị nhân lực. Việc triển khai đồng bộ các giải pháp trên sẽ góp phần hình thành lực lượng tham mưu chiến lược đủ tầm, đủ sức để nâng cao chất lượng hoạch định chính sách, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện và hiệu quả của Đảng, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước.
PGS.TS. Vũ Văn Hà, Ban thư ký khoa học, HĐ LLTW
Tài liệu tham khảo
- Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, NXB Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
- Ban Chấp hành Trung ương (2018). Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị Trung ương 7 (khóa XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.
- Nguyễn Phú Trọng (2022), Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
- Nguyễn Thị Hương (2024), “Nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ chiến lược ở Việt Nam hiện nay, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 10/2024.
- OECD (2019), The Future of Education and Skills: Education 2030, OECD Publishing, Paris.
- Schwab, K. (2016), The Fourth Industrial Revolution, World Economic Forum, Geneva.
- United Nations Development Programme (UNDP) (2020), Human Development Report 2020: The Next Frontier – Human Development and the Anthropocene, UNDP, New York.