Lần đầu tiên trong văn kiện chính thức của một Đại hội, kế sách chủ động bảo vệ Tổ quốc trong thời bình, từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy được xác lập. Báo cáo chính trị Đại hội XII, phần phương hướng nhiệm vụ tăng cường quốc phòng, an ninh, Đảng ta xác định: “Có kế sách ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa. Chủ động phòng ngừa phát hiện sớm và triệt tiêu các nhân tố bất lợi nhất là các nhân tố bên trong có thể gây ra đột biến”. Đến Đại hội XIII kế sách này được bổ sung phát triển: “Nỗ lực phấn đấu để ngăn ngừa xung đột, chiến tranh và giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp Quốc tế. Kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ, vùng trời, vùng biển. Giữ vững môi trường hòa bình ổn định để phát triển”.
Trước đó, tại Hội nghị Trung ương VIII khóa XI, kế sách này được xác lập trong Nghị quyết của Trung ương về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Do đó kế sách chủ động bảo vệ Tổ quốc trong thời bình, từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy là kết quả của bước phát triển mới trong tư duy lý luận của Đảng ta về quốc phòng an ninh, đối tác đối tượng, về bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Kế sách này là sự kế thừa bài học “giữ nước từ khi nước chưa nguy” của ông cha ta trong lịch sử dựng nước và giữ nước, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh phù hợp với tình hình mới. Kế sách này được hình thành trên cơ sở nhận định, đánh giá dự báo đúng tình hình, cục diện và các xu hướng vận động phát triển của thế giới, khu vực, trong nước; gắn sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc với xây dựng, đổi mới toàn diện, hội nhập quốc tế, phát triển đất nước.
Kế sách này vừa là quan điểm chỉ đạo cơ bản vừa là phương thức hành động tối ưu để chủ động bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong thời bình từ sớm, từ xa. Bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; là trách nhiệm chính trị, là nhiệm vụ trọng yếu thường xuyên của Đảng, nhà nước, của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.
Do đó công tác tư tưởng – công tác có tầm quan trọng hàng đầu trong toàn bộ hoạt động lãnh đạo của Đảng, cần phát huy mạnh mẽ vai trò, chức năng của ba hình thái hay ba bộ phận cấu thành của công tác tư tưởng đó là công tác lý luận, công tác tuyên truyền và công tác cổ động trên cơ sở phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống các công cụ, phương tiện hay các “binh chủng” của công tác tư tưởng đó là hệ thống các cơ quan nghiên cứu lý luận chính trị, hệ thống các học viện, các trường chính trị, hệ thống các khoa Mác-Lênin của các trường đại học, cao đẳng; hệ thống báo chí, xuất bản phát hành; hệ thống các trung tâm nghiên cứu, dự báo và định hướng dư luận xã hội; hệ thống các công cụ tuyên truyền giáo dục trực quan… để truyền bá sâu rộng đường lối chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới, kế sách chủ động bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa thành nhận thức sâu sắc, niềm tin vững chắc, trách nhiệm chính trị cao, hành động chủ động tích cực tự giác của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân thực hiện thắng lợi nhiệm vụ trọng yếu thường xuyên này.
Để làm tròn trọng trách trên, công tác tư tưởng cần tập trung làm tốt những việc chủ yếu sau:
1. Các cơ quan nghiên cứu lý luận chính trị của Trung ương, quân đội, công an và Bộ ngoại giao cần phối hợp tiến hành tổng kết thực tiễn 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương VIII khóa XI về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới rất coi trọng tổng kết thực tiễn 10 năm thực hiện kế sách chủ động bảo vệ Tổ quốc trong thời bình, từ sớm, từ xa. Giữ nước từ khi nước chưa nguy; gắn tổng kết thực tiễn với nghiên cứu sự vận động của tình hình cục diện cùng các xu hướng vận động của thế giới và khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, Thái Bình Dương - Ấn Độ Dương; khu vực Asean, Biển Đông, phân tích kỹ cuộc cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung, Mỹ - Nga, Trung Quốc - Ấn Độ; cập nhật chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraina để chỉ rõ những tác động đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc… Trên cơ sở đó chuẩn bị các luận cứ khoa học cho Đảng ta để hoàn thiện chiến lược bảo vệ Tổ quốc, nhất là kế sách chủ động bảo vệ Tổ quốc trong thời bình từ sớm, từ xa; tập trung phát triển hoàn thiện lý luận bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy trong tình hình mới.
2. Để nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận cao trong cán bộ, đảng viên và nhân dân về quan điểm bảo vệ bảo vệ Tổ quốc của Đảng trong tình hình mới, trên cơ sở tinh thần Nghị quyết Trung ương VIII khóa XI và văn kiện Đại hội XII, XIII của Đảng về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, cần biên soạn một tài liệu hay một đề cương giáo dục tuyên truyền rộng rãi trong xã hội về chủ trương bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy của Đảng. Trên cơ sở của đề cương này, các giảng viên lý luận chính trị có thể biên soạn thành các giáo trình để giảng dạy cho các đối tượng cụ thể trong 5 đối tượng giáo dục bồi dưỡng kiến thức quốc phòng an ninh. Là cơ sở cho đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên xây dựng đề cương tuyên truyền miệng, là cơ sở cho các cơ quan báo chí xây dựng hệ thống tin bài cho chuyên trang, chuyên mục quốc phòng, an ninh. Là định hướng cho văn nghệ sỹ đi vào thực tiễn của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc trong thời bình, từ sớm từ xa để tìm cảm hứng sáng tạo nên nhiều tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao.
Đề cương tuyên truyền giáo dục này có thể tập trung trình bày những vấn đề chủ yếu sau:
(1) Bối cảnh mới của tình hình
Phân tích cục diện mới của thế giới, khu vực Châu Á, Asean, biển Đông, các xu hướng vận động chủ yếu sau: Xu hướng toàn cầu hóa đang có những cản trở và phải điều chỉnh bởi chủ nghĩa bảo hộ, chủ nghĩa dân túy… Xu hướng từ đơn cực đang chuyển sang đa cực đa trung tâm. Xu hướng vừa hợp tác vừa cạnh tranh, trong đó mặt cạnh tranh đậm nét hơn, toàn diện hơn, phức tạp hơn, quyết liệt hơn. Đó là cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn đang trở thành mặt chủ đạo trong một số cặp quan hệ nước lớn như Mỹ - Trung, Mỹ - Nga, Trung - Ấn.
Trong các cặp này cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung là cuộc cạnh tranh chiến lược tiêu biểu giữa một cường quốc mới “trỗi dậy” và một cường quốc đang “tại vị”. Cuộc cạnh tranh này ngày càng gay gắt và quyết liệt tác động rất tiêu cực đến kinh tế, chính trị, an ninh toàn thế giới nhất là đối với khu vực Châu Á, Thái Bình Dương, biển Đông. Cho nên tạo nhiều thách thức mới khó lường đối với khu vực này trong đó có Việt Nam.
Trào lưu dân túy và xu hướng bảo hộ có chiều hướng gia tăng nhất là ở Mỹ và Châu Âu đang gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và cơ chế đa phương.
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 tập trung vào công nghệ kỹ thuật số từ vài thập kỷ gần đây lên một cấp độ hoàn toàn mới với sự trợ giúp của kết nối thông qua internet vạn vật, truy cập dữ liệu thời gian thực và giới thiệu các hệ thống vật lý không gian mạng. Thế giới đang chứng kiến sự bùng nổ của cuộc cách mạng 4.0, tác động sâu rộng, đưa tới những chuyển biến sâu sắc về mọi mặt như cơ cấu và phương thức sản xuất kinh doanh, sự vận hành của hệ thống tài chính tiền tệ, cơ cấu và chất lượng lao động, phương cách làm việc và lối sống của con người, phương thức học tập, chữa bệnh, phương tiện và phương thức bảo đảm quốc phòng – an ninh, bảo vệ Tổ quốc. Với vị trí địa lý chính trị rất quan trọng của Việt Nam tại Châu Á – Thái Bình Dương đang thu hút sự cạnh tranh quyết liệt giữa Mỹ và Trung Quốc cùng với sự can dự của các nước lớn khác. Biển Đông trở thành tiêu điểm của cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc, không loại trừ xảy ra va chạm quân sự đặt ra rất nhiều thách thức lớn và mới trong việc giữ vững độc lập tự chủ và trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trên cơ sở trình bày tình hình, cục diện thế giới, khu vực cùng với các xu hướng trên, đề cương cần phân tích rõ những thuận lợi nhất là những thách thức đối với nhiệm vụ chiến lược quốc phòng an ninh, bảo vệ Tổ quốc.
Tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc góp phần tạo vị thế, vai trò của Việt Nam đối với an ninh,
hòa bình, ổn định của thế giới_Ảnh: TTXVN
(2) Sự đổi mới mạnh mẽ, khách quan toàn diện về vấn đề đối tác, đối tượng.
Trình bày ý nghĩa của đổi mới tư duy từ phân định bạn – thù sang đối tác – đối tượng. Phân tích các phương châm chỉ đạo trong xác định đối tác - đối tượng: Trên tinh thần thêm bạn, bớt thù, phân hóa, cô lập các thế lực thù địch chống đối ta, tranh thủ tối đa sự đồng tình ủng hộ của nhân dân tiến bộ thế giới xác định một số phương châm chỉ đạo trong xác định đối tác đối tượng: Không có kẻ thù vĩnh viễn, chỉ có lợi ích quốc gia dân tộc là vĩnh viễn; không nên xác định cả một quốc gia là đối tượng đấu tranh mà chỉ nên nói các thế lực thù địch hoặc một số người trong giới cầm quyền ở một số nước nào đó có hành động cực đoan, hiếu chiến chống đối ta hay các cơ quan tình báo nước ngoài có hoạt động phương hại đến an ninh Quốc gia của ta. Không có đối tác vĩnh viễn, song phải xác định được những đối tác chiến lược lâu dài, nhất quán nhằm khai thác triệt để mặt đối tác đảm bảo lợi ích lâu dài và chắc chắn cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Làm rõ nội hàm của “Đối tác – Đối tượng”. Đối tác là những ai tôn trọng độc lập chủ quyền, thiết lập và mở rộng quan hệ hữu nghị và hợp tác hòa bình cùng có lợi với Việt Nam. Đối tượng là bất kể thế lực nào có âm mưu và hành động chống phá mục tiêu của nước ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Cần nhấn mạnh: Trong tình hình diễn biến rất nhanh và phức tạp hiện nay cần có cách nhìn biện chứng trong mỗi đối tượng vẫn có thể có mặt cần tranh thủ, hợp tác. Trong một số đối tác, có thể có mặt khác biệt mâu thuẫn với lợi ích của ta. Do đó cần khắc phục hai khuynh hướng mơ hồ mất cảnh giác hoặc cứng nhắc trong nhận thức, chủ trương và trong xử lý các tình huống cụ thể.
(3) Mục tiêu, nội hàm của chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới với 6 nội dung có quan hệ chặt chẽ với nhau. Đó là:
Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, vùng trời vùng biển của Tổ quốc Việt Nam; Bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; Bảo vệ sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa - hiện đại hóa, hội nhập quốc tế; Bảo vệ lợi ích quốc gia dân tộc; Bảo vệ an ninh chính trị, trật tự toàn xã hội và nền văn hóa; Giữ vững ổn định chính trị và môi trường hòa bình, phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
(4) Những nội dung chủ yếu của bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.
Bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa là tổng thể tư tưởng và hành động của Đảng, nhà nước và nhân dân ta chủ động diễn ra từ trước nhằm sớm phát hiện, ngăn chặn, đẩy lùi, triệt tiêu những âm mưu hành động chống phá chế độ, xâm phạm chủ quyền, lãnh thổ, lợi ích quốc gia - dân tộc, không để Tổ quốc bị động bất ngờ, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa gồm nhiều nội dung, cần tập trung phân tích những nội dung chủ yếu sau:
Chủ động nắm, nghiên cứu, phân tích, dự báo chính xác tình hình thế giới, khu vực, trong nước. Đây là nội dung quan trọng hàng đầu vì chủ động nắm bắt, nghiên cứu, phân tích dự báo chính xác kịp thời cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn để Đảng và Nhà nước hoạch định đường lối, chính sách quốc phòng, an ninh đối ngoại bảo vệ Tổ quốc. Tình hình thế giới, khu vực hiện nay đang diễn ra mau lẹ và phức tạp tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây bất ổn, khó dự báo đòi hỏi phải nâng cao năng lực xử lý thông tin, dự báo, tham mưu chiến lược, chủ động nắm chắc tình hình, kịp thời phát hiện đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, phản động.
Chủ động xây dựng tiềm lực, lực lượng, thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân, thế trận lòng dân vững mạnh. Xây dựng tiềm lực chính trị - tinh thần, kinh tế, quân sự, khoa học - công nghệ, đối ngoại vững mạnh.
Xây dựng lực lượng vũ trang: Xây dựng quân đội nhân dân công án nhân dân cách mạng chính quy tinh nhuệ hiện đại. Xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu chất lượng ngày càng cao. Xây dựng dân quân tự vệ vững mạnh rộng khắp, có số lượng phù hợp, coi trọng lực lượng dân quân tự vệ biển và dân quân tự vệ các địa bàn trọng điểm. Xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân, thế trận lòng dân.
Phát huy sức mạnh tổng hợp bảo vệ Tổ quốc “Từ sớm, từ xa”: Nhằm động viên, quy tụ, phát huy cao độ sức mạnh của các nhân tố chính trị. Tinh thần, tư tưởng – văn hóa, quốc phòng an inh, kinh tế, đối ngoại, sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc và cả hệ thống chính trị. Kết hợp sức mạnh bên trong và bên ngoài, sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, tranh thủ tối đa sự đồng tình ủng hộ của nhân dân thế giới và nâng cao uy tín và vị thế của đất nước.
Phương thức bảo vệ Tổ quốc “Từ sớm, từ xa”: Bảo vệ Tổ quốc từ sớm từ xa đã trở thành tư tưởng chỉ đạo, hành động xuyên suốt của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; Bảo vệ Tổ quốc từ sớm nghĩa là về thời gian phải bảo vệ từ trước, phải chủ động phòng ngừa, tích cực chuẩn bị các điều kiện để bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong thời bình, khi đất nước chưa có chiến tranh, nguy biến; Bảo vệ Tổ quốc từ xa nghĩa là về không gian phải chủ động bảo vệ từ bên ngoài lãnh thổ của đất nước.
Phương thức bảo vệ Tổ quốc từ sớm từ xa phải được chủ động tiến hành, lấy phòng ngừa, ngăn chặn nguy cơ chiến tranh, xung đột là chính. Phương thức bảo vệ Tổ quốc từ sớm từ xa là chủ động, kiên quyết, kiên trì đấu tranh không chỉ ngăn chặn chiến tranh xâm lược từ bên ngoài mà còn phải phát hiện sớm và xử lý kịp thời những yếu tố bất lợi, nhất là những yếu tố nguy cơ gây đột biến, đẩy mạnh đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hoạt động chống phá của các thế lực thù địch.
Đẩy mạnh công tác đối ngoại góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.
Đối ngoại giữ vai trò tiên phong trong việc tạo lập và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tranh thủ tối đa mọi nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước. Do đó cần phải phối hợp chặt chẽ, phát huy sức mạnh tổng hợp của Đối ngoại Đảng, Ngoại giao Nhà nước, Đối ngoại nhân dân, Đối ngoại quốc phòng, an ninh.
Quán triệt và thực hiện tốt các nội dung trên chính là thực hiện hóa mục tiêu bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong thời bình, từ sớm từ xa. Bảo vệ vững chắc Tổ quốc mà không phải tiến hành chiến tranh.
Chúng tôi mạnh dạn gợi mở đề cương chi tiết trên đây để các cơ quan có trách nhiệm tham khảo sớm biên soạn hệ thống tài liệu về Bảo vệ Tổ quốc từ sớm từ xa. phù hợp từng cấp từng ngành, từng địa phương, từng đối tượng. Hội đồng giáo dục bồi dưỡng kiến thức quốc phòng T.W rất cần tổ chức các lớp bồi dưỡng chuyên đề này cho đội ngũ báo cáo viên Trung ương, cán bộ lãnh đạo và các phóng viên chuyên trách về quốc phòng an ninh cùng lớp các văn nghệ sỹ trẻ tiêu biểu.
3. Gắn chặt với phong trào thi đua yêu nước thực hiện thắng lợi nghị quyết Đại hội XIII, các cấp các ngành các địa phương đơn vị, sau khi học tập quán triệt tài liệu chuyên đề này xây dựng chương trình hành động cách mạng thực hiện nhiệm vụ chiến lược bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa để kịp thời phát hiện những nhân tố mới những điển hình tiên tiến để tuyên truyền lan tỏa, nhân rộng phong trào hành động cách mạng bảo vệ Tổ quốc từ sớm từ xa.
4. Ban chỉ đạo chống diễn biến hòa bình bảo vệ nền tảng tư tưởng các cấp cần nâng cao chất lượng hiệu quả các hoạt động đấu tranh phản bác các luận điểm luận điệu sai trái phản động, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Đấu tranh ngăn chặn đẩy lùi các biểu hiện suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “Tự diễn biến” “tự chuyển hóa”, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
5. Công tác tư tưởng có trọng trách là góp phần xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng và đạo đức. Do đó công tác tư tưởng phải đổi mới mạnh mẽ phương thức hoạt động, tập trung triển khai các hoạt động góp phần trực tiếp vào thực hiện có hiệu quả 4 giải pháp của Nghị quyết TW4 Khóa XII để góp phần ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống ngăn chặn và đẩy lùi “tự diễn biến” “ tự chuyển hóa”, ngăn chặn đẩy lùi quốc nạn tham nhũng, lãng phí góp phần trực tiếp xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, giữ vững niềm tin của nhân dân đối với sự lãnh đạp của Đảng. Đảng giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp và mọi mặt đối với chiến lược quốc phòng an ninh bảo vệ Tổ quốc là nhân tố quyết định thắng lợi của chiến lược Bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong thời bình, từ sớm, từ xa. Giữ nước từ khi nước chưa nguy./.
PGS.TS Đào Duy Quát
Nguyên Phó Trưởng ban Thường trực
Ban Tư tưởng – Văn hóa T.W