trang thông tin điện tử

1. Khái quát tiềm năng thế mạnh về du lịch Ninh Bình

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, việc phát triển du lịch không chỉ dựa trên tài nguyên thiên nhiên mà còn cần gắn kết chặt chẽ với các giá trị văn hóa và sáng tạo để tạo nên sức hút bền vững. Công nghiệp sáng tạo đang trở thành một động lực chiến lược, góp phần định vị thương hiệu du lịch, nâng cao giá trị văn hóa bản địa và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Tỉnh Ninh Bình là một trong những địa phương sở hữu nguồn tài nguyên du lịch văn hóa đặc biệt phong phú và đa dạng, là sự hội tụ của các giá trị lịch sử – văn hóa – tâm linh – làng nghề truyền thống cùng với cảnh quan thiên nhiên độc đáo. Với vị trí là cố đô đầu tiên của nhà nước phong kiến tập quyền Việt Nam – nhà nước Đại Cồ Việt dưới triều Đinh, Tiền Lê và đầu Lý, Ninh Bình lưu giữ trong mình những dấu ấn quan trọng về lịch sử dựng nước và giữ nước, thể hiện rõ nét qua các di tích như khu di tích Cố đô Hoa Lư, đền thờ vua Đinh – vua Lê, chùa Nhất Trụ, đền Trần… Bên cạnh đó, Ninh Bình sở hữu quần thể danh thắng Tràng An – Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới đầu tiên của Việt Nam được UNESCO công nhận theo tiêu chí kép. Quần thể này không chỉ có giá trị địa chất, địa mạo và sinh học, mà còn mang đậm yếu tố văn hóa – khảo cổ học, minh chứng cho quá trình tiến hóa văn hóa – môi trường cư trú của người Việt từ thời tiền sử đến trung đại. Ngoài ra, hệ thống lễ hội truyền thống như lễ hội Hoa Lư, lễ hội Tràng An, cùng các làng nghề thủ công như thêu ren Văn Lâm, đá mỹ nghệ Ninh Vân, mây tre Kim Sơn… là những yếu tố tạo nên bản sắc văn hóa đặc trưng và là cơ sở thuận lợi để phát triển các loại hình du lịch văn hóa, du lịch tâm linh, du lịch cộng đồng và du lịch trải nghiệm.

Du khách tham quan danh thắng Tràng An – Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới đầu tiên của Việt Nam

được UNESCO công nhận theo tiêu chí kép

Từ góc độ tổng thể, tiềm năng du lịch văn hóa của Ninh Bình không chỉ nằm ở sự phong phú về tài nguyên, mà còn ở chiều sâu giá trị lịch sử – văn hóa, tính liên kết vùng và sự phù hợp với định hướng phát triển bền vững của quốc gia. Đây là nền tảng quan trọng để Ninh Bình phát triển mô hình đô thị di sản, đồng thời trở thành trung tâm du lịch văn hóa tiêu biểu của khu vực và quốc tế. Có thể khẳng định Ninh Bình là một trong những địa phương điển hình trong việc lồng ghép công nghiệp sáng tạo vào quảng bá du lịch văn hóa.

2. Kết quả và thành tựu phát triển của ngành du lịch Ninh Bình trong những năm gần đây

Một là, về thực hiện các chỉ tiêu lượt khách, doanh thu: Trong giai đoạn từ sau năm 2020 đến nay, ngành du lịch tỉnh Ninh Bình đã đạt được những bước phát triển rõ nét cả về quy mô, chất lượng và sức cạnh tranh. Với sự chỉ đạo quyết liệt của tỉnh, sự vào cuộc của các cấp, ngành, cộng đồng doanh nghiệp và người dân, du lịch Ninh Bình đã có sự chuyển biến tích cực, từng bước khẳng định vị thế là trung tâm du lịch văn hoá – sinh thái trọng điểm của cả nước và khu vực: Một là tăng trưởng quy mô và hiệu quả kinh tế – xã hội: Sau thời gian phục hồi hậu đại dịch COVID-19, Ninh Bình đã ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng. Năm 2024, tỉnh đón khoảng 8,7 triệu lượt khách, tăng 30% so với năm 2023; trong đó khách quốc tế đạt 1,5 triệu lượt – mức cao nhất từ trước đến nay. Doanh thu du lịch Năm 2024 đạt hơn 9.100 tỷ đồng, tăng hơn 40% so với năm trước và vượt mức của năm 2019 (trước đại dịch) tới 148%. 4 tháng đầu năm 2025, doanh thu tiếp tục tăng mạnh, ước đạt 6.057 tỷ đồng, tăng 31% so với cùng kỳ năm 2024. Đặc biệt Du lịch phát triển đã tạo tác động lan toả thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương theo hướng dịch vụ – bền vững, tạo thêm việc làm, thu nhập cho người dân và thúc đẩy bảo tồn văn hóa, bảo vệ môi trường.

Chùa Bái Đính là địa điểm du lịch Ninh Bình mang lại cảm giác bình yên và thanh tịnh.

Hai là, xây dựng và phát triển thương hiệu điểm đến du lịch nổi bật: Ninh Bình từng bước khẳng định vị trí trên bản đồ du lịch khu vực và quốc tế thông qua việc xây dựng thương hiệu “điểm đến văn hoá – sinh thái – di sản”: Quần thể danh thắng Tràng An tiếp tục giữ vững danh hiệu Di sản Văn hoá và Thiên nhiên thế giới, được bà Tổng giám đốc UNESCO đánh giá là mô hình mẫu mực về bảo tồn và phát triển kinh tế, đảm bảo sinh kế cho người dân. Ninh Bình còn được nhiều chuyên trang du lịch uy tín quốc tế đánh giá, bình chọn là điểm đến du lịch hấp dẫn hàng đầu Việt Nam như: Top 10 trải nghiệm cuốn hút nhất thế giới năm 2024 (Tripadvisor); Top 10 kỳ quan thế giới dành cho người không thích đám đông (Forbes); Top 10 điểm đến thân thiện nhất thế giới năm 2023 (Booking.com); Giải thưởng “Điểm đến có ảnh hưởng” năm 2024 (Kotler Awards).

Động Am Tiên còn được gọi là Tuyệt Tình Cốc của Ninh Bình bởi khung cảnh thiên nhiên kết hợp giữa núi rừng

và sông nước.

Ba là, đa dạng hóa sản phẩm và loại hình du lịch: Đã có hơn 900 cơ sở lưu trú, nghỉ dưỡng (khoảng 12.000 phòng nghỉ) và 17 khu, điểm du lịch với nhiều loại hình, sản phẩm du lịch đặc thù: du lịch sinh thái Tràng An, Tam Cốc – Bích Động, du lịch tâm linh Bái Đính, Hoa Lư, du lịch trải nghiệm tại làng nghề, du lịch trải nghiệm nông nghiệp, nông thôn; du lịch sinh thái Vân Long, Cúc Phương, suối khoáng nóng Kênh Gà, Cúc Phương… Tổ chức thành công nhiều sự kiện sáng tạo gắn với di sản như Tuần du lịch Tam Cốc – Tràng An, Festival Tràng An, Lễ hội Hoa Lư, các show diễn nghệ thuật, sự kiện thời trang, chương trình nghệ thuật Di sản dành cho cuộc sống….; Ứng dụng công nghệ thông tin, nền tảng số vào quảng bá du lịch: triển khai ứng dụng thực tế ảo, hướng dẫn viên ảo, số hóa thuyết minh di tích, xây dựng bản đồ du lịch số, livestream giới thiệu điểm đến.

Bốn là, xây dựng hệ thống hạ tầng đồng bộ kết hợp với củng cố thể chế và tăng cường liên kết vùng và liên vùng: Hệ thống giao thông, lưu trú, nhà vệ sinh công cộng, điểm dừng chân… được đầu tư, cải tạo đồng bộ hơn tại các khu du lịch trọng điểm. Công tác quản lý nhà nước về du lịch ngày càng chuyên nghiệp; liên kết vùng du lịch (Hà Nội – Ninh Bình – Thanh Hóa) được mở rộng, tạo thành chuỗi giá trị. Tăng cường phối hợp với UNESCO, các tổ chức quốc tế về nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản gắn với du lịch bền vững. Nâng cao năng lực quản lý, bảo vệ di sản cho cộng đồng địa phương.

Năm là, nâng cao ý thức cộng đồng, vai trò doanh nghiệp và đẩy mạnh hoạt động xã hội hoá trong phát triển du lịch và bảo tồn di sản. Doanh nghiệp tư nhân, tổ chức sáng tạo và các nhóm khởi nghiệp văn hóa – du lịch tham gia ngày càng tích cực vào các sản phẩm du lịch mới. Người dân tham gia vào các hoạt động gìn giữ và giới thiệu văn hóa bản địa như làm hướng dẫn viên, chế tác sản phẩm lưu niệm, tổ chức homestay, biểu diễn dân gian…

3. Bài học kinh nghiệm của Ninh Bình

Thứ nhất, xác định rõ vai trò của công nghiệp sáng tạo là động lực mới trong phát triển du lịch văn hóa, Ninh Bình đã chủ động tổ chức các sự kiện văn hoá du lịch, phát triển các làng nghề truyền thống gắn với các sản phẩm thương mại phục vụ du lịch: Tổ chức sự kiện văn hóa – du lịch đặc sắc Ninh Bình đã chủ động tổ chức nhiều sự kiện nổi bật, kết hợp nghệ thuật, văn hóa truyền thống và hiện đại: Tuần Du lịch “Sắc vàng Tam Cốc – Tràng An”: Một sản phẩm du lịch mang đậm tính sáng tạo, thu hút hàng trăm nghìn lượt khách mỗi mùa lúa chín; Festival Tràng An kết nối di sản: Quy tụ nhiều hoạt động biểu diễn nghệ thuật, trình diễn ánh sáng, trình diễn thời trang… mang dấu ấn sáng tạo đương đại; Các lễ hội truyền thống như lễ hội Hoa Lư, lễ hội Tràng An được làm mới thông qua âm thanh - ánh sáng, hoạt cảnh 3D, tạo sức hút mới cho du khách. Phát triển không gian làng nghề – công nghiệp thời trang – thiết kế sáng tạo: Tỉnh Ninh Bình chú trọng phát triển làng nghề truyền thống như thêu ren Ninh Hai (Hoa Lư), đá mỹ nghệ Ninh Vân, gốm Gia Thủy… thành không gian trải nghiệm và tiêu dùng sáng tạo. Tích hợp yếu tố thời trang và thủ công mỹ nghệ vào các show diễn nghệ thuật, trình diễn áo dài di sản, các sản phẩm du lịch lưu niệm thiết kế độc bản, góp phần gia tăng giá trị và khả năng nhận diện thương hiệu văn hóa Ninh Bình.

Thứ hai, Lấy di sản làm nền tảng, lấy sáng tạo làm công cụ, lấy công nghệ làm phương tiện. Tỉnh Ninh Bình là một trong những địa phương đi đầu trong việc vận dụng hiệu quả di sản văn hoá – lịch sử và thiên nhiên để phát triển du lịch bền vững. Việc “lấy di sản làm nền tảng” không chỉ được xem là định hướng phát triển du lịch, mà còn là trục chiến lược trong quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế – xã hội và xây dựng hình ảnh thương hiệu địa phương. Trước hết, Ninh Bình đã tích hợp định hướng phát triển du lịch văn hoá vào các quy hoạch tổng thể, trong đó nổi bật là quy hoạch vùng liên kết với trọng tâm là Quần thể danh thắng Tràng An – Di sản Văn hoá và Thiên nhiên thế giới. Các không gian du lịch được phát triển xung quanh trục di sản gồm: Cố đô Hoa Lư – Tràng An – Tam Cốc – chùa Bái Đính – nhà thờ đá Phát Diệm – các làng nghề truyền thống… tạo nên sự kết nối liên hoàn giữa các điểm du lịch. Tỉnh đẩy mạnh xây dựng các tour tuyến chuyên đề như “Hành trình về cố đô”, “Di sản tâm linh – di sản đá”, “Tam Cốc mùa vàng – ký ức đất thiêng”. Tổ chức các hoạt động trải nghiệm di sản sáng tạo dựa vào cộng đồng như: chèo thuyền xuyên hang, diễn xướng dân gian trong lòng di tích, trình diễn lễ hội truyền thống kết hợp ánh sáng – âm thanh hiện đại. Di sản không chỉ là đối tượng tham quan tĩnh mà được “hồi sinh” bằng cách tiếp cận trải nghiệm, tương tác, đồng sáng tạo giữa người dân và du khách. Ninh Bình xác định bảo tồn di sản phải gắn liền với phát triển du lịch và lợi ích của người dân địa phương. Nhiều dự án trùng tu, tôn tạo di tích, chỉnh trang cảnh quan đã huy động được nguồn lực xã hội hóa. Người dân tại các vùng di sản được đào tạo làm hướng dẫn viên, chủ homestay, thợ thủ công, nghệ nhân biểu diễn… từ đó trở thành chủ thể gìn giữ di sản sống thay vì chỉ là người thụ hưởng. Bên cạnh đó, Ninh Bình tích cực bảo tồn các giá trị văn hoá phi vật thể như hát xẩm, hát chèo, lễ hội truyền thống, nghệ thuật dân gian để bổ sung chiều sâu cho không gian di sản. Đồng thời, tỉnh đã kết nối các yếu tố sáng tạo như: thời trang, mỹ thuật, sân khấu, công nghệ số để làm mới cách kể chuyện di sản, tạo sản phẩm du lịch độc đáo có giá trị thẩm mỹ cao.

Qua kinh nghiệm của Ninh Bình thấy rằng, di sản không chỉ là điểm tựa quá khứ, mà còn là “chất liệu sáng tạo” để phát triển du lịch một cách sâu sắc, bền vững và có bản sắc. Việc kết hợp giữa bảo tồn – khai thác – sáng tạo là yếu tố then chốt để phát triển du lịch văn hoá ở các vùng có tài nguyên di sản như Ninh Bình.

Thứ ba, tăng cường hợp tác công – tư và huy động nguồn lực trong cộng đồng và doanh nghiệp: khuyến khích doanh nghiệp và cộng đồng cùng tham gia sáng tạo sản phẩm du lịch. Một trong những yếu tố tạo nên sự thành công trong phát triển công nghiệp sáng tạo là khả năng huy động đa nguồn lực, đặc biệt là sự tham gia chủ động của doanh nghiệp và cộng đồng dân cư: Doanh nghiệp du lịch: Đóng vai trò trung tâm trong việc đầu tư, tổ chức sự kiện, sáng tạo sản phẩm mới. Người dân địa phương: Là chủ thể giữ gìn và sáng tạo văn hóa: từ nghệ nhân, nông dân, đến các bạn trẻ khởi nghiệp sáng tạo. Hình thành các mô hình hợp tác công – tư (PPP) trong quản lý, bảo tồn, khai thác các không gian văn hóa, tạo ra sự gắn kết hài hòa giữa lợi ích kinh tế và bảo tồn di sản. Ninh Bình đã thiết lập mô hình quản lý di sản theo hướng phân cấp rõ ràng giữa các cấp quản lý (tỉnh – huyện – xã), đồng thời tăng cường sự phối hợp giữa các ngành: du lịch, văn hóa, môi trường, xây dựng… Đặc biệt, trong quản lý Quần thể danh thắng Tràng An – Di sản thế giới, tỉnh áp dụng cơ chế quản lý thống nhất thông qua Ban Quản lý Di sản Tràng An – đơn vị chuyên trách, có tính liên ngành và linh hoạt. Tăng cường vai trò của cộng đồng và doanh nghiệp trong giám sát, đề xuất và tham gia các hoạt động quản lý, phát huy giá trị di sản. Mô hình “bảo tồn vì phát triển – phát triển để bảo tồn” được Ninh Bình vận dụng hiệu quả. Người dân không chỉ là người phục vụ du lịch mà còn là người gìn giữ, kể chuyện và tạo ra sản phẩm từ di sản (các loại hình, hoạt động du lịch đều do người dân làm chèo thuyền, biểu diễn văn nghệ, nấu ăn…)

Thứ tư, quan tâm, chú trọng xây dựng thương hiệu điểm đến trên nền tảng bản sắc, trải nghiệm và hình ảnh sáng tạo độc đáo. Trong kỷ nguyên truyền thông số và cạnh tranh toàn cầu về điểm đến du lịch, việc xây dựng thương hiệu không chỉ dừng lại ở việc xác định tên gọi, biểu tượng hay khẩu hiệu, mà đòi hỏi một chiến lược tổng thể, dựa trên ba trụ cột: giá trị bản sắc, chất lượng trải nghiệm, và sự khác biệt trong hình ảnh truyền thông. Tỉnh Ninh Bình là một trong những địa phương đã vận dụng thành công các yếu tố này trong quá trình định vị và phát triển thương hiệu điểm đến du lịch cấp quốc gia và vươn ra quốc tế. Ninh Bình xác định di sản văn hóa – lịch sử là trục nội dung cốt lõi của thương hiệu điểm đến. Cố đô Hoa Lư – kinh đô đầu tiên của nhà nước Đại Cồ Việt, cùng hệ thống đền đài, chùa chiền, làng nghề truyền thống, lễ hội dân gian… là các yếu tố tạo nên chiều sâu lịch sử và bản sắc riêng biệt cho địa phương. Các thông điệp thương hiệu như “Đô thị di sản thiên niên kỷ”, “Ninh Bình – bản giao hưởng của đá, nước và di sản”, hay thông điệp và biểu tượng du lịch Ninh Bình giai đoạn 2023-2030 với chủ đề “Tuyệt sắc miền Cố đô” không chỉ giàu tính biểu tượng mà còn có căn cứ văn hóa – địa lý rõ ràng.

Du khách đến Ninh Bình không chỉ tham quan mà được “sống trong không gian di sản”: chèo thuyền qua các hang đá ở Tràng An, nghe hát xẩm tại các không gian thực cảnh, tự tay làm cho mình những sản phẩm quà tặng, quà lưu niệm tại các làng nghề truyền thống hay tự tay chế biến các món ăn truyền thống của địa phương.... Các trải nghiệm được thiết kế theo mô hình “nội dung dẫn dắt – cảm xúc lan tỏa”, tạo ấn tượng bền vững về vùng đất, con người và văn hoá địa phương. Ninh Bình kết hợp giữa giá trị truyền thống với sáng tạo đương đại: tổ chức trình diễn thời trang, nghệ thuật ánh sáng, âm nhạc dân gian – điện tử trên nền cảnh quan di sản. Áp dụng các phương tiện truyền thông mới: livestream, vlog, thực tế ảo, trải nghiệm 360 độ, game hoá hành trình du lịch, làm phong phú các hình thức tiếp cận hình ảnh điểm đến. Xây dựng nhận diện thương hiệu đồng bộ: logo du lịch Ninh Bình, slogan, màu sắc, phong cách hình ảnh được ứng dụng thống nhất trên các nền tảng truyền thông, ấn phẩm, quà tặng lưu niệm, trang phục nhân viên… Bằng việc phát huy chiều sâu văn hoá, thiết kế trải nghiệm du khách độc đáo và truyền thông hình ảnh giàu tính nghệ thuật, Ninh Bình đã tạo dựng một mô hình thành công trong việc định vị và lan tỏa thương hiệu địa phương trên nền tảng giá trị bền vững.

Ninh Bình là minh chứng rõ ràng cho việc kết hợp thành công giữa văn hóa – du lịch – công nghiệp sáng tạo để nâng tầm thương hiệu du lịch. Từ một điểm đến giàu tiềm năng, Ninh Bình đang từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ du lịch quốc tế, với hình ảnh một vùng đất “sống động di sản – đậm đà sáng tạo – thân thiện hội nhập”./.

TS. Bùi Văn Mạnh
TUV, Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình

⸻

TÀI LIỆU THAM KHẢO

 1. Tỉnh ủy Ninh Bình (2021), Nghị quyết số 07-NQ/TU ngày 29/10/2021 về phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2021–2030, định hướng đến năm 2045.

 2. Thủ tướng Chính phủ (2024), Quyết định số 218/QĐ-TTg ngày 04/3/2024 phê duyệt Quy hoạch tỉnh Ninh Bình thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050.

 3. Sở Du lịch Ninh Bình (2024–2025), Báo cáo kết quả phát triển du lịch năm 2024 và 4 tháng đầu năm 2025, Cổng thông tin điện tử Sở Du lịch Ninh Bình: https://sodulich.ninhbinh.gov.vn

 4. UBND tỉnh Ninh Bình (2023–2024), Tài liệu quy hoạch xây dựng thương hiệu điểm đến du lịch Ninh Bình giai đoạn 2023–2030 với thông điệp “Tuyệt sắc miền Cố đô”.

 5. UNESCO Vietnam, Tràng An World Heritage Site – A Model of Sustainable Cultural Landscape Management, báo cáo chuyên đề.

 6. Tạp chí Forbes (2023–2024), Top 10 kỳ quan thế giới dành cho người không thích đám đông.

 7. Tripadvisor (2024), Top 10 trải nghiệm cuốn hút nhất thế giới – hạng mục tour Tràng An – Tam Cốc.

 8. Booking.com (2023), Traveller Review Awards – Top 10 điểm đến thân thiện nhất thế giới.

 9. Kotler Impact Inc. (2024), Kotler Awards Vietnam – Hạng mục “Điểm đến có ảnh hưởng năm 2024” cho Ninh Bình.

 10. Báo điện tử Chính phủ (2024), Ninh Bình – Điểm sáng trên bản đồ du lịch Việt Nam, https://baochinhphu.vn

 11. VNExpress, Dân trí, Báo Thanh Niên, Báo Ninh Bình điện tử – các bài viết tổng hợp số liệu và thành tựu du lịch của tỉnh Ninh Bình từ năm 2020–2025.