Đồng chí Nguyễn Văn Linh, tên thật là Nguyễn Văn Cúc (còn gọi là Mười Cúc), sinh ngày 01-7-1915 tại xã Giai Phạm, huyện Mỹ Văn (nay là huyện Yên Mỹ), tỉnh Hưng Yên. Xuất thân trong một gia đình yêu nước, sớm giác ngộ cách mạng, thấu hiểu cảnh đau khổ của nhân dân, của đất nước lầm than, nô lệ, năm 1929, khi mới 14 tuổi, Đồng chí đã tham gia hoạt động cách mạng. Trong quá trình hoạt động cách mạng, dù ở cương vị công tác nào Đồng chí cũng thấm nhuần và thực hành phong cách lãnh đạo gần dân, tin dân, hiểu dân và vì dân, được nhân dân yêu mến, đùm bọc, che chở, vượt qua những khó khăn, gian khổ, kiên định con đường đấu tranh cách mạng của Đảng và của dân tộc Việt Nam.
Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh gặp gỡ nói chuyện với nông dân HTX Tùng Phong, xã Tùng Anh, huyện Đức Thọ, trong chuyến thăm và làm việc tại Nghệ Tĩnh (23-5-1990). Ảnh Xuân Lâm, TTXVN
1. Hoạt động và cống hiến to lớn của đồng chí Nguyễn Văn Linh cho sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, của dân tộc Việt Nam
Được tư tưởng của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc dẫn đường, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã không sợ hy sinh, gian khổ, tích cực, hăng hái hoạt động cách mạng trong phong trào học sinh, công nhân. Năm 1930, Đồng chí bị địch bắt lần đầu. Mặc dù chưa đến tuổi thành niên, Đồng chí vẫn bị chính quyền thực dân đưa ra xét xử, kết án tù chung thân, đày đi Côn Đảo. Năm 1936, Chính phủ Mặt trận Bình dân Pháp lên cầm quyền, cùng với nhiều chiến sĩ cách mạng khác, Đồng chí được trả tự do, tiếp tục hoạt động, tham gia khôi phục phong trào cách mạng, lập lại Thành ủy Hải Phòng và được bầu làm Bí thư Thành ủy Hải Phòng. Đầu năm 1939, Trung ương điều động Đồng chí vào tham gia Thành ủy Sài Gòn. Cuối năm 1941, Đồng chí được Trung ương cử ra Trung Kỳ chắp nối lại phong trào cách mạng, chuẩn bị lập lại xứ ủy mới. Tại đây, Đồng chí lại bị địch bắt và đày ra Côn Đảo lần thứ hai. Cách mạng Tháng tám năm 1945 thành công, được Đảng và Nhà nước đón từ Côn Đảo trở về, Đồng chí tiếp tục tham gia lãnh đạo cuộc kháng chiến của nhân dân Nam Bộ. Đồng chí Nguyễn Văn Linh được phân công phụ trách nhiều trọng trách như: Bí thư Thành ủy Sài Gòn - Chợ Lớn (1946 1947), Bí thư Đặc khu ủy Sài Gòn - Gia Định, quyền Bí thư Xứ ủy Nam Bộ (1957-1960). Tại Đại hội III của Đảng (1960), đồng chí được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng và được chỉ định làm Phó Bí thư, rồi Bí thư Trung ương Cục miền Nam. Trong thời gian này đồng chí gắn bó chặt chẽ với đồng bào Nam Bộ, vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ trường kỳ kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn vào mùa xuân năm 1975.
Sau ngày đất nước thống nhất (30-4-1975), đồng chí được bầu làm Bí thư Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh. Đại hội Đảng khóa IV, khóa V, Đồng chí được bầu là Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng và đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng. Đồng chí được phân công làm Trưởng Ban Cải tạo xã hội chủ nghĩa Trung ương; Trưởng Ban Dân vận – Mặt trận Trung ương, Chủ tịch Tổng Công đoàn Việt Nam, Đồng chí chỉ đạo công tác dân vận, phong trào công nhân, tăng cường xây dựng mối quan hệ gắn bó “máu thịt” giữa Đàng với nhân dân. Tháng 12-1981, Đồng chí được Trung ương Đảng phân công trở lại làm Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh. Tháng 3-1982, tại Đại hội V của Đảng, Đồng chí được bầu lại vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Tháng 6-1985, tại Hội nghị Trung ương 8, Đồng chí được bầu vào Bộ Chính trị, tiếp tục làm Bí thư Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh. Tháng 6-1986, đồng chí được phân công tham gia Ban Bí thư Trung ương Đảng và giữ cương vị Thường trực Ban Bí thư. Tại Đại hội VI của Đảng, đồng chỉ được bầu làm Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam. Trên cương vị lãnh đạo, công tác nào được giao, đồng chí Nguyễn Văn Linh luôn kiên trì, bản lĩnh, kiên cường của người Cộng sản, phấn đấu vì sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, của dân tộc vì hạnh phúc của nhân dân.
2. Đồng chí Nguyễn Văn Linh luôn luôn thực hành phong cách lãnh đạo – phong cách dân vận: “ Gần dân, hiểu dân, tin dân và vì dân”
Thể hiện nổi bật trên các nội dung bao trùm, quan trọng sau:
Một là, trong suốt quá trình hoạt động cách mạng, đồng chí Nguyễn Văn Linh luôn thấm nhuần và quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh “Dân là gốc” của nước, coi nhân dân là cội nguồn sức mạnh của Đảng, của cách mạng
Đảng tồn tại và phát triển được, đủ sức mạnh để lãnh đạo nhân dân tiến hành thành công cách mạng giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội, đó là nhờ sự giúp đỡ, ủng hộ, tham gia của nhân dân. Đồng chí đã khẳng định: “Không thể không nhận thấy rằng cơ sở chủ yếu và nguồn gốc sâu xa tạo nên sức mạnh của chế độ chúng ta, nhân tố cơ bản bảo đảm giữ gìn và phát huy thành quả cách mạng chính là vai trò của quần chúng lao động. Bởi lẽ cách mạng bao giờ cũng là sự nghiệp của bản thân quần chúng. Chân lý đó hoàn toàn sáng rõ và được chứng minh đầy đủ trong bất cứ giai đoạn nào của cách mạng nước ta” (1).
Như chúng ta đều biết, Nhân dân là người sáng tạo ra lịch sử, sáng tạo ra mọi của cải cho xã hội, cho dù lịch sử đó thuộc ở bất cứ thời kỳ hay giai đoạn nào. Mọi sự thay đổi của xã hội cũng như bản chất của chế độ, xét đến cùng đều là phản ánh nhu cầu của quần chúng nhân dân và là sự vận động tất yếu của lịch sử. Sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, cả nước quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội. Say sưa trước chiến thắng, một số cán bộ, đảng viên, trong đó có cả cán bộ lãnh đạo chủ chốt có tư tưởng chủ quan, tự mãn, cộng với nhận thức sai lầm, mang tư duy, cung cách quản lý thời chiến sang áp dụng quản lý xã hội, quản lý kinh tế trong thời bình đã làm cho đất nước lâm vào tình trạng trì trệ, khó khăn. Trước tình hình đó, vấn đề đặt ra bức thiết lúc này là phải khẩn trương thực hiện công cuộc đổi mới, mà trước hết là đổi mới tư duy kinh tế. Đại hội VI của Đảng (12.1986) với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật đã đánh dấu mốc quan trọng, mở đầu cho công cuộc đổi mới đất nước do Đảng khởi xướng và lãnh đạo, đáp ứng sự đòi hỏi tất yếu của xã hội, mà trong đó, người dân là chủ thể. Nhân dân đồng lòng, tích cực ủng hộ công cuộc đổi mới đất nước.
Đồng chí Nguyễn Văn Linh luôn tâm đắc câu: “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”; cũng như lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Dân rất tài giỏi, rất sáng suốt, có thể giải quyết công việc khó khăn một cách mau chóng, có hiệu quả mà một cá nhân tài giỏi, một đoàn thể to lớn nghĩ mãi không ra. Hay nói khác đi, có lực lượng của nhân dân thì việc khó mấy, to mấy cũng làm được. “Cách xa dân chúng, không liên hệ chặt chẽ với dân chúng, cũng như đứng lơ lửng giữa trời, nhất định thất bại” (2). Thực tiễn cách mạng Việt Nam đã chứng tỏ, “nơi nào và lúc nào không tạo ra được phong trào cách mạng sôi nổi của quần chúng thì nơi đó và lúc đó công việc không tiến lên được, ngược lại tiêu cực phát sinh” (3).
Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, đồng chí Nguyễn Văn Linh luôn hòa mình với đời sống của nhân dân, lắng nghe, thấu hiểu và làm mọi việc vì dân, tất cả cùng là nhằm không ngừng cải thiện và nâng cao mọi mặt đời sống của nhân dân.
Là một nhà lãnh đạo kiên định và sáng tạo của Đảng và cách mạng Việt Nam, trên bất cứ cương vị công tác nào, đồng chí Nguyễn Văn Linh cũng xác định: “Phải kiên trì lấy dân làm gốc. Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. Chúng ta thực hiện cơ chế tổng hợp Đảng lãnh đạo, Nhân dân làm chủ, Nhà nước quản lý.” (4). Điều này đã trở thành phương châm, nguyên tắc lãnh đạo của Đồng chí trong suốt quá trình hoạt động cách mạng của mình, đặc biệt trên cương vị Trưởng Ban Dân vận – Mặt trận Trung ương, luôn thực hiện phát huy dân chủ, sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, để nhân dân thực sự làm chủ đất nước. Theo đồng chí Nguyễn Văn Linh, “Dân là gốc”, phải được thống nhất cả từ trong suy nghĩ nhận thức đến hành động, từ lời nói đến việc làm, từ lý luận đến thực tiễn. Người cán bộ lãnh đạo phải luôn lắng nghe, thấu hiểu xem dân muốn gì để phục vụ dân cho đúng, cho sát với tâm tư, nguyện vọng chính đáng của người dân. Người cán bộ lãnh đạo “phải nghe thường xuyên, chứ đừng đợi kỳ họp theo lịch; nghe từ cửa miệng nông dân từ xã, ấp, thậm chí tại nơi xóm vắng, nghe từ những xóm thợ cần lao, từ người công chức, viên chức; chiến sĩ thấp nhất; nghe qua đại diện các cán bộ đoàn thể, các đồng chí về hưu hằng ngày gần gũi, tâm sự với nhân dân. Phải luôn luôn đặt ra câu hỏi vì sao quần chúng chưa nói hết, vì sao quần chúng không dám nói, vì sao quần chúng nói không cụ thể, không chính xác. Nghe, nhưng lại phải phân tích, chọn lọc, xem xét đâu là vấn đề cần giải quyết trước, đâu là vấn đề giải quyết sau, và rồi lại phải xin ý kiến dân cách giải quyết” (5). Đồng chí Nguyễn Văn Linh hết sức lên án một bộ phận cán bộ, đảng viên làm việc không thiết thực, không xuất phát từ điều kiện thực tiễn, làm việc theo kiểu “quan cách mạng”, ra quyết định theo kiểu “một túi áo báo cáo, một túi quần chỉ thị” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng phê phán. Đó là những biểu hiện của bệnh quan liêu, mệnh lệnh, hách dịch, xa rời dân chúng rất có hại cho Đảng, cho cách mạng.
Hai là, đồng chí Nguyễn Văn Linh luôn quan tâm xây dựng, củng cố mối quan hệ “máu thịt” giữa Đảng với Nhân dân, giữa nhân dân với Đảng.
Trong quá trình công tác, trên cương vị lãnh đạo, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã dành nhiều thời gian đi xuống các địa phương, cơ sở, đến thăm công nhân hầm lò, công nông trường, quân khu, đơn vị bộ đội, gia đình cách mạng, thương binh, liệt sĩ, tù chính trị Côn Đảo và nhiều địa phương trong cả nước. Đồng chí luôn gần gũi với nhân dân, hoà mình vào đời sống của đồng bào, đồng chí để xem xét kỹ tình hình; lắng nghe ý kiến của nhân dân, thấu hiểu tâm tư nguyện vọng của dân, để tìm cách tháo gỡ khó khăn cho dân. Từ những chuyến đi khảo sát thực tiễn này, những ý tưởng mới, giải pháp mới sát với thực tiễn đã được đồng chí đề xuất với Đảng, Nhà nước trong việc hoạch định các chủ trương, chính sách nhằm ổn định nhanh chóng tình hình kinh tế - xã hội, xây dựng và phát triển đất nước. Đúng là Đồng chí luôn quán triệt phong cách dân vận của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin” và “phải thật thà nhúng tay vào việc”.
Với phong cách lãnh đạo gần dân, tin dân, hiểu dân và vì dân, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã chiếm được lòng tin yêu của quần chúng nhân dân, giúp họ vững tin vào sự thành công của cách mạng, kề vai sát cánh cùng Đảng trong những hoàn cảnh khó khăn, nguy nan nhất. Quán triệt và thực hiện nghiêm nguyên tắc nói đi đôi với làm, xây đi đôi với chống, đồng chí Nguyễn Văn Linh đặc biệt quan tâm đấu tranh loại trừ những căn bệnh quan liêu, tham nhũng, mà Đồng chí coi là những “mầm bệnh”, “ung nhọt” trong cơ thể Đảng. Bản thân Đồng chí tuy rất bận rộn, vẫn tranh thủ viết bài cho chuyên mục " Những việc cần làm ngay", ký bút danh NVL, in nhiều số trên báo Nhân Dân từ ngày 25/5/1987. Các bài đều ngắn, nội dung xoay quanh những hiện tượng tiêu cực và khơi dậy tinh thần chống tiêu cực của các tầng lớp xã hội để công cuộc đổi mới thắng lợi. Loạt bài “Những việc cần làm ngay” chứa đựng tinh thần “hãy gần dân hơn nữa, hãy nắm bắt thực tiễn một cách sinh động hơn, bớt đi cái quan liêu, hành chính, xơ cứng và chung chung để làm cho dân bớt khổ hơn và dân tin tưởng hơn ở người cán bộ đảng viên, tin ở Đảng” (6) đã tạo một luồng sinh khí mới trong xã hội, được cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân ủng hộ, hưởng ứng nhiệt tình. Ngày 27/3/1990, Đồng chí ký ban hành Nghị quyết 8B, của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VI “Về đổi mới công tác quần chúng của Đảng, tăng cường mối quan hệ giữa Đảng và Nhân dân”. Đồng chí khẳng định rằng: Mối quan hệ “máu thịt” giữa Đảng với Nhân dân, giữa Nhân dân với Đảng được biểu hiện tập trung ở sự thống nhất giữa “ý Đảng” với “Lòng dân” đã trở thành nguồn sức mạnh và truyền thống vô cùng quý báu của cách mạng Việt Nam. Đồng chí cho rằng, chỉ khi Đảng thực sự vì dân, lấy lợi ích của nhân dân làm trọng thì mới có sức mạnh đoàn kết toàn dân. Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh thì phải gắn bó mật thiết với nhân dân. Tăng cường mối quan hệ giữa Đảng và nhân dân, chăm lo giữ gìn sự đoàn kết thống nhất trong Đảng, nghiêm túc thực hiện các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt Đảng, chống chủ nghĩa cá nhân, quan liêu, xa dân; phát huy dân chủ, đồng thời giữ nghiêm kỷ luật, kỷ cương; không chấp nhận “đa nguyên, đa đảng”; phải kiên quyết chống tệ tham nhũng, vi phạm quyền làm chủ của nhân dân.
Ba là, Đồng chí Nguyễn Văn Linh - một nhà lãnh đạo có cái tâm cao thượng, luôn gần dân, hiểu dân, tin dân và vì dân. Trong hành động thể hiện phẩm chất tốt đẹp, đạo đức sáng trong của một người cộng sản kiên trung, mẫu mực, hết lòng, hết sức vì sự ấm no và hạnh phúc của nhân dân.
Đồng chí Nguyễn Văn Linh chính là hiện thân và tấm gương mẫu mực nói đi đôi với làm, nói ít, làm nhiều. Dù ở cương vị hay hoàn cảnh nào, Đồng chí vẫn giữ nếp sống giản dị; phong cách lãnh đạo bình tĩnh, dân chủ, sâu sát cơ sở, sát dân, quyết đoán, giải quyết công việc hợp lý, hợp tình, vừa có lý luận, vừa có thực tế và trên cơ sở tổng kết thực tiễn để không ngừng hoàn thiện chủ trương, đường lối của Đảng. Trong công việc và cuộc sống hàng ngày, Đồng chí luôn thực hành chuẩn mực đạo đức cần, kiêm, liêm, chính, chí công vô tư, lo nghĩ làm sao tránh lãng phí, phô trương, hình thức. Gần dân, hiểu dân, tin dân và vì dân, nắm bắt được tâm tư nguyện vọng của dân, biết chắt lọc trí tuệ của nhân dân để đóng góp cho Đảng; dám nghĩ, dám làm, giám chịu trách nhiệm trước Đảng, trước dân đã trở thành phương châm, nguyên tắc và phong cách lãnh đạo của đồng chí Nguyễn Văn Linh trong suốt quá trình hoạt động cách mạng của mình. Trong lời điếu đọc tại lễ truy điệu đồng chí Nguyễn Văn Linh, đồng chí Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu đã khẳng định: “Từ buổi đầu tiên tham gia cách mạng đến khi vĩnh biệt chúng ta, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã giữ trọn danh hiệu cao quý của người đảng viên Cộng sản một lòng, một dạ phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, hy sinh cao cả vì lý tưởng cao đẹp của Đảng. Đồng chí đã để lại cho cán bộ, đảng viên và nhân dân ta một tấm gương sáng về phẩm chất của người cộng sản “tận trung với nước, tận hiểu với dân”, sống trung thực thẳng thắn, chan hòa, gần gũi với mọi người, giản dị và cần kiệm, ghét thói phô trương, hình thức… luôn gắn bó với thực tiễn đất nước, đồng cam với đồng bào, chiến sĩ” (7). Bằng thái độ chân thành, cởi mở, cách ứng xử khiêm tốn, tình nghĩa, trân trọng, lắng nghe ý kiến của các đồng chí cán bộ, đảng viên và nhân dân, cho nên Đồng chí đã được cán bộ, đảng viên và nhân dân tin yêu, kính trọng.
Kỷ niệm 110 năm Ngày sinh đồng chí Nguyễn Văn Linh, ôn lại cuộc đời và sự nghiệp, công lao, phẩm chất, đạo đức cách mạng và phong cách dân vận của Đồng chí, chúng ta càng trân trọng, tự hào, bày tỏ lòng biết ơn, kính trọng sâu sắc đối với Đồng chí và nguyện mãi mãi đi theo con đường mà Đảng, Bác Hồ và Nhân dân ta đã lựa chọn. Học tập và noi gương đồng chí Nguyễn Văn Linh, chúng ta tiếp tục thực hiện tốt công tác dân vận, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và các nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về đổi mới toàn diện, đồng bộ phát triển đất nước nhanh và bền vững; chào mừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng tám thành công và thành lập nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa(nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2/9/1945- 2/9/2025); 95 năm Ngày truyền thống công tác dân vận của Đảng(15/10/1930 – 15/10/2025); chào mừng Đại hội đảng bộ các cấp, tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, mở ra kỷ nguyên mới – kỷ nguyên phát triển đất nước ngày càng giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội./.
TS. Nguyễn Văn Hùng,
Hội đồng Lý luận Trung ương
---------------------------------------------------------------------------------------------
Chú thích tài liệu tham khảo:
(1). Nguyễn Văn Linh: Mãi mãi đi theo con đường Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lựa chọn, Nxb. Chính trị quốc gia, H. 2010, tr.49-50.
(2). Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, H. 2011, tr.326
(3). Nguyễn Văn Linh: Sđd, tr.50-51.
(4). Nguyễn Văn Linh: Tuyển tập, t.II, Nxb Chính trị quốc gia, H. 2009, tr.24
(5). Nguyễn Văn Linh: Về công tác vận động quần chúng hiện nay, Nxb. Tổng hơp thành phố Hồ Chí Minh, 2015, tr.201-202.
(6). Nguyễn Văn Linh: Hành trình cùng lịch sử, Sđd, tr. 397.
(7). Nguyễn Văn Linh - Nhà lãnh đạo kiên định và sáng tạo, Nxb. Chính trị quốc gia, H. 2003, tr.15.