Bài viết trên trang mạng của báo The Business Times mới đây đánh giá Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) - nhằm thúc đẩy thương mại và đầu tư giữa Liên minh châu Âu (EU) và Việt Nam - là dấu mốc lịch sử quan trọng về kinh tế đối với quốc gia Đông Nam Á này.
Có hiệu lực vào ngày 1/8, hiệp định thương mại được kỳ vọng cắt giảm đáng kể các rào cản thuế quan giữa hai đối tác thương mại, đồng thời hướng tới việc loại bỏ 99% số dòng thuế trong tương lai.
Theo số liệu thống kê, chỉ sau hơn một năm thực hiện, Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã đóng góp hơn 3,9 tỷ USD vào thặng dư thương mại của Việt Nam. Trong bối cảnh đó, EVFTA được kỳ vọng sẽ thúc đẩy sự tăng trưởng đáng kể trong thương mại và đầu tư.
Dù vậy, theo nghiên cứu gần đây nhất của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, 71% doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn chưa hiểu rõ về CPTPP và 77% doanh nghiệp thậm chí không biết, hoặc chỉ mới nghe nói về EVFTA. Tuy nhiên, thực tế này là không hiếm trên thế giới khi nhiều doanh nghiệp không hiểu biết về các thỏa thuận thương mại mà đất nước mình tham gia.
Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu về thỏa thuận thương mại EVFTA hiện nay và trong tương lai có ý nghĩa hết sức cần thiết để định hướng cho các doanh nghiệp.
* Tăng cường các tuyến thương mại sinh lời
EU vốn là điểm đến xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam. Xuất khẩu của quốc gia Đông Nam Á sang Khu vực sử dụng đồng euro (Eurozone) đã không ngừng tăng lên trong những năm gần đây, tổng cộng đạt 42,5 tỷ USD vào năm 2018 với tốc độ tăng trưởng hàng năm 11%. Trong đó, các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu bao gồm thiết bị viễn thông, điện tử, dệt may và các sản phẩm lương thực như cà phê, gạo và hải sản.
Trong vài năm qua, do chi phí sản xuất gia tăng ở Trung Quốc, Việt Nam đã nổi lên như một điểm thay thế hấp dẫn. Khi các nước trên toàn thế giới bắt đầu thận trọng mở cửa trở lại nền kinh tế sau thời gian phong tỏa do dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp COVID-19, nhiều công ty sẽ tìm cách xây dựng sự phục hồi mới trong các chuỗi cung ứng của họ - và vị trí có giá trị của Việt Nam sẽ được tăng cường hơn nữa bởi EVFTA. Ngoài ra, với việc Việt Nam là một trong những thị trường đầu tiên trong khu vực nới lỏng hạn chế phong tỏa, nước này đang ở vị trí hết sức thuận lợi để nắm bắt những cơ hội từ nhu cầu đầu tư đang bị dồn nén và những xu hướng sản xuất toàn cầu đang thay đổi.
Có ba vấn đề then chốt cần biết về các FTA. Đầu tiên là việc giảm bớt số dòng thuế và đơn giản hóa thủ tục thông quan. Với việc EVFTA có hiệu lực, 70% hàng hóa của Việt Nam giờ đây sẽ được miễn thuế khi xuất khẩu sang 26 nước thành viên của EU. Các hạng mục vẫn còn bị áp thuế sẽ được giảm dần trong 7 năm và các chủ doanh nghiệp cần phải duy trì cho tới ngày các mức thuế ưu đãi được áp dụng cho các ngành của họ để tận dụng giá cả cạnh tranh.
Hiệp định này cũng đơn giản hóa các thủ tục thông quan hàng hóa vào EU. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng cần biết rõ những yêu cầu về hải quan như nguồn gốc sản phẩm, an toàn thực phẩm và những đòi hỏi về kỹ thuật.
Về cơ bản, những quy định của EVFTA là nhất quán và có thể dự đoán, đem lại cho các doanh nghiệp trong khu vực sự tự tin lớn hơn để mở rộng vào thị trường mới này. Ngoài EVFTA, những thuận lợi của sự gắn kết dựa trên nguyên tắc là đặc biệt đáng chú ý trong các FTA đa phương, bởi cùng một lúc thống nhất các nguyên tắc về thương mại trên một số thị trường, và mang lại cho các quốc gia ký kết những sự lựa chọn rộng rãi hơn cho việc mở rộng ra quốc tế.
Thứ hai, các FTA thúc đẩy đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Với EVFTA, cùng với các thị trường như Hàn Quốc, Nhật Bản và Singapore, Việt Nam trở thành thành viên của câu lạc bộ FTA EU riêng biệt có quyền tiếp cận ưu đãi với 26 nước. Ngoài ra, do những quy định đặc biệt về nguồn gốc, hàng hóa Việt Nam được sản xuất từ những nguyên liệu đầu vào có nguồn gốc từ các nước trên sẽ giúp các doanh nghiệp đạt được tiêu chuẩn hơn nữa để được hưởng các ưu đãi thuế.
Hiệp định này là đặc biệt kịp thời sau những sự gián đoạn về chuỗi cung ứng và hàng rào thuế quan. Nhiều doanh nghiệp giờ đây tìm kiếm các cơ hội để đa dạng hóa hay định hình lại các chuỗi cung ứng của họ nhằm đối phó với những vấn đề hiện nay, hay đề phòng những rủi ro trong tương lai.
Những quy định đặc biệt về nguồn gốc là có giá trị đối với cả các doanh nghiệp Việt Nam cũng như với các công ty có trụ sở ở các nước khác trên toàn khu vực muốn coi Việt Nam như một phần trong chuỗi cung ứng của họ để xâm nhập vào thị trường EU. Chẳng hạn, với EVFTA, vải cotton và sợi có nguồn gốc từ Hàn Quốc được xử lý ở Việt Nam cuối cùng được xem là có nguồn gốc từ Việt Nam, cho phép các sản phẩm đó đủ tiêu chuẩn được hưởng các mức thuế thấp hơn khi xuất sang EU. Sự linh hoạt được EVFTA đưa ra ở đây cũng có thể được tìm thấy trong các FTA khác, và điều quan trọng là các doanh nghiệp nhận thấy những hiệp định này có thể biến các thị trường cụ thể thành những trung tâm chế tạo sản xuất lý tưởng như thế nào, hay có thể đem lại cho họ nhiều sự lựa chọn hơn trong việc tăng cường và đa dạng hóa các chuỗi cung ứng của họ.
Thứ ba, tính bền vững có vai trò trung tâm để đạt được thành công. Một khía cạnh khác biệt của EVFTA là sự tập trung của hiệp định này vào thương mại bền vững, và một tầm nhìn chung về lao động, trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường của công ty. Những giá trị này sẽ có tiềm năng sâu rộng để nâng cao tính cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam và thương hiệu của họ.
Tuy nhiên, những quy định này không phải chỉ EVFTA mới có – nhiều hiệp định thương mại thế hệ mới đều có những quy định về tính bền vững. Một mặt, những quy định như thế này có thể giúp đem lại những kết quả tốt hơn ở những nước chưa đưa ra những quy định xung quanh những vấn đề này. Tuy nhiên, mặt khác, những quy định này cũng giúp đảm bảo một sân chơi bình đẳng hơn cho tất cả các bên liên quan, đặc biệt là trong các thỏa thuận thương mại đa phương.
Trong những hoàn cảnh này, những quy định đảm bảo rằng không bên nào có thể gây phương hại cho các bên khác bằng việc nới lỏng các tiêu chuẩn về môi trường hay lợi dụng người lao động, qua đó tạo ra những sự khích lệ về tài chính để giúp thực hiện những giá trị quan trọng.
Có thể nói, EVFTA đánh dấu một chương mới trong quan hệ Việt Nam-EU và cùng với FTA EU-Singapore mở đường cho nhiều hiệp định thương mại tự do hơn với các nước thành viên khác của ASEAN và EU, hoặc thậm chí một FTA đa phương ASEAN-EU.
Một phần lớn thành công của những hiệp định này là tùy thuộc vào các doanh nghiệp. Khi nhiều nước hơn hướng tới việc gia nhập CPTPP, và khi các cuộc đàm phán về Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) tiếp tục diễn ra, các doanh nghiệp cần bắt đầu đưa các thỏa thuận thương mại này vào chuỗi cung ứng và việc lập kế hoạch kinh doanh của họ, đặc biệt khi các nước chuẩn bị khởi động lại nền kinh tế.
Môi trường thương mại quốc tế thuận lợi sẽ là yếu tố thúc đẩy sự phục hồi kinh tế và điều có ý nghĩa sống còn là chúng ta phải có sẵn các công cụ cần thiết để đảm bảo tiến trình phục hồi này diễn ra càng suôn sẻ càng tốt./.
Theo TTXVN