1 - Thực tế và xu hướng phát triển AI
Sau hơn 30 năm đổi mới, Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ, trở thành nền kinh tế hội nhập, năng động, hấp dẫn đầu tư trong khu vực. Trong bối cảnh phát triển và hội nhập quốc tế, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, Việt Nam xác định tập trung phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) - một mũi nhọn, được dự báo trở thành ngành công nghệ đột phá nhất trong 10 năm tới.
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang đi vào cuộc sống một cách mạnh mẽ, thay thế nhiều công việc thủ công, tốn sức lao động. Trên thế giới, các cường quốc đều xây dựng chiến lược phát triển riêng cho AI, lấy công nghệ AI làm cốt lõi cho sự tăng tốc của nền kinh tế. Tại Việt Nam, Chính phủ xác định công nghệ AI là sự đột phá, mũi nhọn cần được triển khai nghiên cứu. Bộ Khoa học và Công nghệ tập trung tham mưu, định hướng để thúc đẩy phát triển công nghệ, trong đó tập trung nguồn lực cho phát triển trí tuệ nhân tạo (AI); đồng thời tiếp tục phê duyệt chương trình khoa học trọng điểm, hỗ trợ nghiên cứu phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo, liên kết các nhà nghiên cứu, đầu tư, doanh nghiệp, thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo.
* Công nghệ đột phá
Tại “Ngày hội Trí tuệ nhân tạo” mới diễn ra, ông Nguyễn Chí Dũng, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhấn mạnh: Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra mạnh mẽ, trí tuệ nhân tạo có bước phát triển mạnh. Năm 2018, ngành công nghiệp AI tăng trưởng hơn 70% so với năm 2017, tương đương 200 tỷ USD. AI có khả năng trở thành công nghệ đột phá nhất trong 10 năm tới và cần thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hơn nữa.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết: Ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo toàn cầu đã có bước phát triển vượt bậc. Việt Nam xác định công nghệ AI là một trong các công nghệ đột phá, mũi nhọn. Để thúc đẩy phát triển AI, Chính phủ giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng Chiến lược quốc gia về Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Trong dự thảo Chiến lược đang được lấy ý kiến để hoàn thiện, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đặt AI là một trong các ngành công nghệ ưu tiên cần tập trung các nhóm chính sách để thúc đẩy phát triển. Trong đó, nguồn nhân lực là một trong những ưu tiên hàng đầu, gồm: Nâng cao chất lượng đào tạo đại học; xây dựng một số trung tâm đào tạo xuất sắc về công nghệ 4.0; khuyến khích ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp; ưu tiên đầu tư nghiên cứu phát triển thông qua các quỹ khoa học công nghệ và các trung tâm đổi mới sáng tạo.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh cho biết: Việt Nam có những thuận lợi cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và phát triển công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực AI. Thời gian qua, tại Việt Nam, với môi trường kinh doanh mở và nguồn nhân lực đam mê công nghệ, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong các lĩnh vực đã có bước phát triển mạnh mẽ, thúc đẩy mối liên kết giữa các thành tố trong hệ sinh thái trí tuệ nhân tạo trên cả nước.
Tại “Ngày hội Trí tuệ nhân tạo”, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam khẳng định: Bản chất của AI là phát triển một xã hội an toàn, văn minh. Những dự án đang ứng dụng như thành phố thông minh, hỗ trợ di chuyển, kiểm soát an ninh, bảo mật thông tin đều phục vụ một đất nước hùng cường. Vì vậy, những tri thức trẻ, những doanh nghiệp Việt phải cùng chung tay giải “bài toán” ngày một lớn hơn của công nghệ trong nước bởi hiện Việt Nam không có lựa chọn nào khác và AI chính là cơ hội để Việt Nam ứng dụng, tạo sự phát triển bứt phá và đưa Việt Nam đi lên trong thời gian tới.
Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, trí tuệ nhân tạo không còn là câu chuyện khoa học, mà là vấn đề kinh tế - xã hội để đưa Việt Nam phát triển. Thế giới đã thay đổi, minh bạch hơn, khoa học công nghệ nói chung đã phát triển vượt bậc, kết nối hơn với mối liên kết giữa con người, máy móc, chính phủ, doanh nghiệp, trường học... cùng nguồn lực dữ liệu lớn thúc đẩy AI phát triển.
* Thực tế phát triển AI
Tại Việt Nam, AI đã và đang được ứng dụng mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực như y tế, giáo dục, nông nghiệp, giao thông, thương mại điện tử... Công nghệ AI cũng đã mang lại cho Việt Nam sự phát triển vượt bậc thời gian qua. Đặc biệt, vấn đề dữ liệu lớn, Việt Nam cần chia sẻ nhiều hơn cho cộng đồng, thậm chí là các quốc gia khác, bởi dữ liệu không nên chỉ nói trong phòng kín mà cần ở một mặt phẳng chung để lan tỏa và các quốc gia cùng chia sẻ.
Nói về thực tế phát triển và ứng dụng AI tại Việt Nam, ông Lê Hồng Việt, Giám đốc Công nghệ Tập đoàn FPT cho rằng: Quá trình nghiên cứu và ứng dụng nền tảng AI đã được thực hiện và tại FPT, AI đã ứng dụng cho các doanh nghiệp, tích hợp sản phẩm và xây dựng nguồn nhân lực… Các ứng dụng AI tại FPT đang triển khai gồm: Hệ thống giao thông thông minh tại Thành phố Hồ Chí Minh, xe tự hành cấp độ 3 tự di chuyển tránh vật cản và tháng 10/2019, mọi người có thể trải nghiệm một phần của chiếc xe tự hành của FPT. FPT cung cấp nền tảng trí tuệ nhân tạo toàn diện FPT.AI xây sẵn các "giác quan" để máy hiểu và tương tác với con người thông qua 4 modules: Thị giác máy tính, tổng hợp và nhận diện giọng nói, xử lý ngôn ngữ tự nhiên và hệ tri thức số hóa. Hiện nền tảng FPT.AI đã được hơn 27.000 lập trình viên sử dụng, nhận được hơn 5 triệu yêu cầu, 500.000 người dùng cuối hàng tháng.
Ông Nguyễn Quang Vinh, Tổng Công ty giải pháp doanh nghiệp Viettel cho biết: AI đã được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như trong lĩnh vực y tế. Viettel là đơn vị đầu tiên triển khai ứng dụng AI trong chẩn đoán nội soi qua hình ảnh, giúp tự động xác định, khoanh vùng và đánh giá mức độ tổn thương của hệ tiêu hóa vốn có nhiều căn bệnh phổ biến tại Việt Nam. Sử dụng AI giúp thời gian chẩn đoán nhanh gấp 5 lần so với phương pháp truyền thống, độ chính xác lên đến 90%. Trong quản lý rừng, nông nghiệp, Viettel tiên phong ứng dụng giải pháp thống kê diện tích rừng, tình trạng rừng hoàn toàn tự động với độ chính xác 80%, phản ứng kịp thời gấp 5 lần. Giải pháp giúp giải bài toán xây dựng cơ sở dữ liệu về rừng, bản đồ quản lý rừng đang được triển khai.
Tại Việt Nam, dự kiến đến năm 2020 sẽ có khoảng 50 tỉ thiết bị IoT (Mạng lưới vạn vật kết nối internet hay còn gọi là mạng lưới thiết bị kết nối internet) và thực trạng hệ thống này phần lớn bảo mật kém, 80% là lỗ hổng bảo mật, dễ lây lan và các doanh nghiệp thường không có khả năng tự vệ trước tấn công mạng, nên Viettel đã xây dựng giải pháp chống tấn công từ chối dịch vụ. Giải pháp chống tấn công từ chối dịch vụ của Viettel có thể giám sát 24/7, phát hiện 100% cuộc tấn công, với chi phí tiết kiệm khoảng 90%, thấp hơn 0,1% so với chi phí trả chuyên gia.
Trên thế giới và tại Việt Nam, trí tuệ nhân tạo được xem là một trong những công nghệ cốt lõi của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Vì vậy, AI được kỳ vọng sẽ thúc đẩy và lan tỏa sự phát triển của công nghệ, đồng thời thông qua kết nối các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp, tập đoàn công nghệ, start-up… Việt Nam sẽ xây dựng được cộng đồng AI mạnh.
2 - Xây dựng cộng đồng AI - Giá trị “cốt lõi” phát triển
Việt Nam cần khởi động và phát triển một cộng đồng chuyên gia nhân lực về trí tuệ nhân tạo, hình thành hệ sinh thái trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ thúc đẩy công nghệ AI phát triển trên tất cả các ngành nghề, lĩnh vực và phạm vi cả nước, tạo nên sự đột phá mang tính chiến lược, nhằm tăng năng suất lao động, chất lượng và hiệu quả, đẩy nhanh quá trình cơ cấu lại nền kinh tế đất nước, phát triển nhanh và bền vững, thu hẹp khoảng cách phát triển với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.
* Hướng đến hệ sinh thái số
Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển của AI, đây là yếu tố để Việt Nam phát triển đột phá. Không chỉ tại Việt Nam mà tại Cộng hòa Liên bang Đức, AI là ưu tiên trong nghiên cứu và AI là nền tảng để làm việc nhanh hơn, hiệu quả hơn. Deep learning là cốt lõi của AI - giúp tận dụng tối đa nguồn dữ liệu về giao dịch, hiểu rõ hơn hành vi người dùng. Trong ngành công nghiệp AI, các doanh nghiệp sớm ứng dụng dữ liệu để nâng cao năng suất, chất lượng. Khi hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa, hệ thống công nghệ và dữ liệu ngày càng thông minh hơn nhờ loại bỏ yếu tố chủ quan trong quá trình phân tích, ra quyết định chính xác hơn. Nhờ đó, các hoạt động sẽ liên kết và tương tác với nhau nhiều hơn, nâng cao hiệu quả và chất lượng trong phát triển kinh tế - xã hội cũng như trong đời sống, ông Ulli Waltinger, Giám đốc Công nghệ của Siemens (Cộng hòa Liên bang Đức) chia sẻ.
AI đang tác động rất lớn đến sự phát triển của thế giới thời gian qua, Tập đoàn Siemens cũng không nằm ngoài sự phát triển đó. AI có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ những quy trình và tự động hóa. Cách mạng công nghiệp 4.0 tập trung và hướng đến tự động hóa, chuyển đổi số và Tập đoàn Siemens đang hướng đến những thiết bị không người lái với sự hỗ trợ của máy tính và AI trong cải thiện hệ thống giao thông, cải thiện tính dịch chuyển của con người... Để phát triển AI, chuyên gia Tập đoàn Siemens đề xuất một số nguyên tắc nhất định như định hình và phát triển bền vững; thúc đẩy tính bao trùm, chia sẻ lợi ích; đảm bảo quyền riêng tư, quản trị dữ liệu; đồng thời đẩy mạnh tính trách nhiệm, giải trình trong việc sử dụng AI.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết: Việc xây dựng một hệ sinh thái số hoàn chỉnh cho đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo là mục tiêu Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang quyết liệt triển khai thực hiện, với việc thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia. Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng đề án, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt việc thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia với mô hình theo các thông lệ tốt nhất của thế giới, với những thể chế vượt trội và cạnh tranh, nhằm giúp những công nghệ ý tưởng sáng tạo đột phá của người Việt sẽ được ươm mầm nuôi dưỡng và phát triển thành công, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước. Bộ Kế hoạch và Đầu tư ủng hộ, đồng hành cùng Bộ Khoa học và Công nghệ để cùng nhau chia sẻ, giải quyết các thách thức mà cộng đồng AI phải đối mặt trong quá trình nghiên cứu phát triển ngành công nghiệp AI tại Việt Nam.
Hướng đến chuyển đổi số, Viettel vừa tổ chức cuộc thi tìm kiếm giải pháp công nghệ toàn cầu tại Campuchia và lựa chọn được 3 đội xuất sắc đi đến vòng chung kết diễn ra tại Boston, Mỹ, vào tháng 9/2019, Cuộc thi nhằm kêu gọi sự tham gia của cộng đồng khởi nghiệp vào hệ sinh thái số, cùng hướng tới sứ mệnh kiến tạo hệ sinh thái số trong tương lai. Chuyển đổi số là "bài toán" của Viettel hiện tại và trong tương lai, ông Nguyễn Quang Vinh, Tổng Công ty giải pháp doanh nghiệp Viettel cho biết: Hiện nay, 39% các công ty đang tiến đến AI để chuyển đổi số, Viettel AI được ứng dụng đa dạng và phát triển trong các hệ sinh thái, y tế, giáo dục, ngân hàng số, thương mại điện tử...
Ông Tạ Hải Tùng, Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết: Năm 2019, Bách Khoa lần đầu tiên mở ra ngành trí tuệ nhân tạo với số điểm trên 27 và số lượng hạn chế cho một lớp, đảm bảo khi ra trường, các sinh viên này sẽ là đội ngũ có trình chuyên môn cao, đào tạo bài bản và dẫn đầu cho nền trí tuệ nhân tạo Việt Nam. Về nghiên cứu, các chuyên gia Đại học Bách Khoa Hà Nội tập hợp và mở các nguồn dữ liệu lớn, đầu tiên là nền tảng tổng hợp tiếng nói có khoảng 15.000 người sử dụng, tiếp đến là bản đồ nhiệt về giá bất động sản. Khi click vào bất cứ địa điểm nào trên bản đồ, khách hàng có thể biết được mọi thông tin về diện tích, tốc độ tăng giá... Ngoài ra, Bách Khoa cũng phát triển một sản phẩm khác về giám sát trường học, tập trung về di chuyển từ nhà đến trường và ngược lại. Công nghệ AI tối ưu của Bách Khoa có thể phân tuyến đường và thực hiện đưa đón cho 4.000 học sinh/ngày. Hệ thống cũng giúp điểm danh tự động, báo đón, báo trả, báo đến trường cho phụ huynh thông qua ứng dụng trên điện thoại; sử dụng công nghệ camera nhận dạng, RFID và GPS... Hiện tại, lĩnh vực khoa học máy tính và công nghệ thông tin của Đại học Bách Khoa xếp hạng từ 501-550 trên thế giới theo QS. Chúng tôi có thể xếp trên nhiều đơn vị đào tạo của thế giới nếu AI phát triển hơn.
* Xây dựng cộng đồng AI
Chính phủ đã xây dựng chiến lược quốc gia về công nghiệp 4.0, lấy ý kiến của Bộ Kế hoạch Đầu tư, ưu tiên phát triển ngành AI với nhiều nhóm chính sách. Trong đó, nguồn nhân lực được chú trọng, như đào tạo trong bậc đại học, hỗ trợ khu doanh nghiệp ứng dụng AI; ưu tiên đầu tư thông qua các quỹ, trung tâm đổi mới sáng tạo. "Ngày hội trí tuệ nhân tạo" là sự kiện mang ý nghĩa quan trọng để phát triển cộng đồng AI, hình thành hệ sinh thái để đẩy mạnh ứng dụng AI trong tất cả các ngành nghề, tăng năng suất và chất lượng chung của ngành kinh tế, đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững. Đây là thời điểm mang tính lịch sử, cần hành động theo tinh thần "bây giờ hoặc không bao giờ".
Hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư có nhiều hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, trong đó có AI. Theo đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tập trung khơi thông nguồn vốn cho AI qua các quỹ đầu tư trong nước quốc tế. Như sự kiện Vietnam Venture Summit tháng 6/2019 vừa qua, 18 quỹ đầu tư quốc tế và trong nước cam kết đầu tư 425 triệu USD cho startup Việt trong 3 năm tới. Đồng thời, Bộ đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực với việc năm 2018 đánh dấu sự kiện thành lập mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam, quy tụ các chuyên gia công nghệ và cộng đồng AI. Thời gian tới, Bộ sẽ mở rộng và phát triển mạng lưới tri thức AI người Việt tại một số quốc gia khác, cũng như thành lập quỹ Global Fund nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đưa tri thức người Việt ra thế giới. Đặc biệt, Bộ sẽ hoàn chỉnh hệ sinh thái đổi mới sáng tạo với mục tiêu quyết liệt thành lập Trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia. Bộ đang trình Chính phủ dự án này để xây dựng theo mô hình quốc tế với thể chế cạnh tranh vượt trội, dự kiến sẽ khởi công tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc vào cuối năm 2019.
Ông Tạ Hải Tùng, Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đánh giá: Cộng đồng AI Việt Nam trẻ và nhiều tiềm năng phát triển. Cách đây 3 năm, các chuyên gia trong lĩnh vực công nghệ của Việt Nam từ nước ngoài bắt đầu trở về Việt Nam đặt ra yêu cầu phải phát triển trí tuệ AI Việt Nam, đặc biệt là giúp cho cộng đồng AI trẻ đi nhanh hơn, tiếp xúc nhiều hơn với nền trí tuệ nhân tạo thế giới.
Cộng đồng trí tuệ nhân tạo Việt Nam có sự góp mặt của nhiều nhà đầu tư nước ngoài và không hề nhỏ so với các quốc gia trong khu vực. Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, đây là tiền đề tốt cho một chặng đường dài phía trước. Qua "Ngày hội trí tuệ nhân tạo", Phó Thủ tướng bày tỏ sự vui mừng vì cộng đồng AI trong nước đã ra mắt được hội liên hiệp, kết nối giữa người làm chuyên môn với cơ quan Nhà nước, với thị trường. Nếu Việt Nam làm tốt điều này góp phần cho cộng đồng AI Việt Nam phát triển và cũng là đóng góp chung cho cộng đồng AI thế giới.
Liên hiệp các cộng đồng AI ở Việt Nam, góp phần đưa Việt Nam sánh vai với các cường quốc trên thế giới chính thức ra mắt với đại diện gồm: Câu lạc bộ Khoa - Trường - Viện Công nghệ Thông tin - Truyền thông Việt Nam FISU; Cộng đồng nghiên cứu, triển khai và ứng dụng Trí tuệ nhân tạo AI4Life; Cộng đồng Chuyển đổi số - Digital Transformation; Cộng đồng Machine Learning Cơ bản; Cộng đồng Google Developer; Cộng đồng Business Intelligence; Cộng đồng VietAI - Trí tuệ nhân tạo Việt.
3 - Kinh nghiệm quốc tế trong phát triển AI
Phát triển AI là tất yếu, AI sẽ là tương lai của Việt Nam và sẽ là công nghệ chủ lực trong 10 năm tới. Sau mỗi cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất, thứ 2 và thứ 3, kinh tế thế giới nói chung có những bước thay đổi chóng mặt. Cách mạng công nghiệp 4.0 cũng không nằm ngoài làn sóng đó, tận dụng tốt AI, các quốc gia có thể tiến một bước dài, bỏ qua giai đoạn phát triển mà những cường quốc từng trải qua.
* Kinh nghiệm quốc tế
Ông Ulli Waltinger, Giám đốc Công nghệ của Siemens từ Đức khẳng định: AI đang tác động mạnh mẽ đến sự phát triển kinh tế - xã hội trên thế giới thời gian qua. Việt Nam cũng chứng kiến sự phát triển của AI - yếu tố cốt lõi để phát triển đột phá của đất nước. Tại Siemens, AI được ưu tiên trong nghiên cứu khi tập đoàn có tới 250 chuyên gia AI. Về nghiên cứu AI, có nhiều khái niệm mới và nhiều sản phẩm demo xuất phát từ quá trình nghiên cứu, con người tận dụng nhiều mô hình mô phỏng để nâng cao hiệu quả của các ngành công nghiệp; ứng dụng và sản phẩm, chuỗi vòng đời sản xuất công nghiệp, nâng cao quy trình nghiệp vụ... Trong 4 năm qua, từ nền tảng đám mây, tới đây Tập đoàn sẽ chuyển sang Mindsphere nhiều hơn. Siemens nghiên cứu nhiều lĩnh vực khác nhau với hơn 300 dự án tại tập đoàn từ sản phẩm đến quy trình về AI, có giấy chứng nhận bản quyền, phát minh và đưa ứng dụng và đời sống. Với kinh nghiệm và nguồn lực, tập đoàn muốn đẩy mạnh hơn nữa trong kiểm soát, phát hiện lỗi hệ thống điện, xác định chủ đề dựa trên ngôn ngữ tự nhiên.
Để phát triển AI, chuyên gia Tập đoàn Siemens đề xuất một số nguyên tắc như: Định hình và phát triển bền vững; thúc đẩy tính bao trùm, chia sẻ lợi ích; đảm bảo quyền riêng tư, quản trị dữ liệu; đồng thời đẩy mạnh tính trách nhiệm, giải trình trong việc sử dụng AI.
Chia sẻ về kinh nghiệm phát triển AI của Hàn Quốc, ông Kyoo Sung Noh, Chủ tịch, kiêm Tổng giám đốc Trung tâm Năng suất Hàn Quốc gợi ý, trí tuệ nhân tạo có thể là hướng đi của Việt Nam. Giống như Hàn Quốc, AI sẽ là tương lai của Việt Nam. Tại Hàn Quốc, trí tuệ nhân tạo đã thay đổi cơ cấu toàn xã hội, việc làm, ngành nghề và cả con người. Chính phủ xây dựng các chính sách phát triển AI, trong đó tập trung cho phát triển nguồn nhân lực chất lượng, đủ sức phục vụ phát triển công nghiệp trong nước. Hàn Quốc nghiên cứu và xây dựng cơ sở hạ tầng cho nguồn dữ liệu lớn. Trí tuệ nhân tạo cũng tác động đến việc thay đổi các công việc tuyển dụng và phân loại chất lượng nhân lực ở Hàn Quốc.
Từ năm 2017 các nước đã tham gia vào cuộc chạy đua triển khai AI, Việt Nam là một trong số đó. Tiến sĩ Kyoo Sung Noh đánh giá mức độ ứng dụng AI của Việt Nam khá cao trong khu vực Đông Nam Á, ngang Singapore. Tuy nhiên, ông cho rằng Việt Nam cần xây dựng chiến lược phát triển AI dài hạn hơn. Tại Hàn Quốc, AI hiện diện mạnh mẽ trong sản phẩm của những tập đoàn nổi tiếng như: Samsung, LG... Hàn Quốc chỉ cách biệt khoảng 1,4 năm so với trình độ AI của Mỹ. Thị trường AI trong nước đạt giá trị khoảng 2,2 tỷ won vào năm 2018. Về nhân lực, Hàn Quốc thành lập các khoa đào tạo chuyên sâu về AI ở trường đại học, viện nghiên cứu và ngay trong doanh nghiệp. Đồng thời, Chính phủ hỗ trợ chính sách về việc ứng dụng AI, tạo tiền đề thu hút nhiều nhân tài, tham gia vào tiến trình này.
Là đồng sáng lập Fun Academy và Rovio (Angry Birds), Phần Lan và cũng là cha đẻ của trò chơi nổi tiếng Angry Birds, ông Peter Vesterbacka cho rằng, trí tuệ nhân tạo (AI) đã xuất hiện từ lâu. Xét về góc độ lịch sử, AI không phải là điều gì mới mẻ bởi cách đây 150 năm, AI đã xuất hiện trong những câu chuyện mang tính tưởng tượng của con người. Trước đó, máy móc cũng được sử dụng khá nhiều. 600 năm qua, máy móc đã hỗ trợ và dần thay thế con người. Thời gian tới, máy móc và AI sẽ tiếp tục hỗ trợ con người, một mặt tạo ra công việc mới, mặt khác sẽ khiến con người không có việc làm. Tuy nhiên, điều này sẽ tạo ra những cơ hội mới với các bạn trẻ. Vì vậy, cần phải chuẩn bị cho tương lai. Đất nước Phần Lan là một nước nhỏ, chỉ khoảng 5 triệu dân, gần như không có tài nguyên thiên nhiên, nhưng Phần Lan giành độc lập cách đây hàng trăm năm và nhận thấy "con người" là nguồn tài nguyên quý giá nhất, cần được phát triển. Con người ngày càng thích thú với những khái niệm mới, để theo kịp sự phát triển, con người là trung tâm là nguồn lực trong quá trình phát triển AI. Con người không cạnh tranh với máy móc mà cần kết hợp với máy móc để tạo hiệu quả trong công việc.
Giáo dục đào tạo phải hướng đến AI và trang bị kỹ năng cần thiết cho giới trẻ, đầu tư cho hệ thống giáo dục là yếu tố để nâng cao kỹ năng, trang bị cho giới trẻ những kiến thức để họ theo kịp những thay đổi trong tương lai. Phần Lan có những sản phẩm nổi tiếng thế giới vì Phần Lan có hệ thống giáo dục tuyệt vời, giúp học sinh phát huy sự sáng tạo, là cái nôi thúc đẩy sự sáng tạo, nuôi dưỡng sự sáng tạo để đổi mới.
Cha đẻ Angry Birds nêu ra mô hình 3 chữ E (entertainment - education và enterpreneurship) được ứng dụng tại Phần Lan và cho thấy hiệu quả. Cụ thể, hệ thống giáo dục cần có tính sáng tạo để thúc đẩy sự phát triển. Tinh thần kinh doanh cũng cần được đẩy mạnh trong giới trẻ để bắt kịp sự vận động của thế giới. Trong đó, cha đẻ Angry Birds nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục, sáng tạo. Trong thời đại 4.0 và trí tuệ nhân tạo, cần đầu tư vào cái gốc là giáo dục để đi xa hơn, nhanh hơn. Tại Việt Nam, Trường Đại học Bách Khoa lần đầu tiên mở ra ngành trí tuệ nhân tạo.
* Đào tạo nguồn nhân lực - Vấn đề nòng cốt
Ông Kyoo Sung Noh, Chủ tịch, kiêm Tổng giám đốc Trung tâm Năng suất Hàn Quốc cho rằng: Từ kinh nghiệm vận dụng AI tại Hàn Quốc, ông đề xuất các ý tưởng hợp tác trong lĩnh vực AI giữa Việt Nam và Hàn Quốc như: Việt Nam đang nỗ lực xây dựng thành phố thông minh trong tương lai. Hàn Quốc xây dựng smartcity từ năm 2000 với tổng vốn đầu tư 200 tỷ USD. Do đó, những kinh nghiệm trong lĩnh vực này của Hàn Quốc sẽ giúp ích cho Việt Nam thời gian tới. Bên cạnh đó, các tập đoàn lớn của Hàn Quốc như Samsung, LG... đều áp dụng dây chuyền hiện đại trong sản xuất, không ít doanh nghiệp Hàn Quốc đã đầu tư tại Việt Nam và gặt hái nhiều thành công. Vì vậy, Chính phủ Hàn Quốc đang kết hợp với các tập đoàn lớn để hỗ trợ công ty nhỏ trong sản xuất. Thông qua AI sẽ điện tử hóa dây chuyền sản xuất và nâng cao năng xuất; giảm tỷ lệ hàng hóa lỗi... Đặc biệt, theo thống kê khoảng 40% dân số Việt Nam đang sản xuất nông nghiệp. Hàn Quốc cũng có tỷ lệ người dân làm nông nghiệp lớn dù không bằng Việt Nam, nhưng Hàn Quốc đã đưa AI dùng trong nông nghiệp như data cây trồng...
Ông Tuấn Cao - CEO Genetica giới thiệu ứng dụng vi sinh của startup. Giải mã gen là xu hướng đã có tại Mỹ và nhiều nước trên thế giới nhưng còn khá mới ở các nước Đông Nam Á. Cụ thể, ứng dụng giải mã gen của Genetica không chỉ giúp giải trình tự gen mà còn phân tích kết quả mã gen cho người dùng một cách dễ hiểu, dễ ứng dụng. Nếu 2 - 3 năm nữa, tại các bệnh viện có thể cung cấp bản đồ gen cho người bệnh thay vì phát các mẫu khám, bệnh nhân vẫn có thể hiểu được phương pháp và thuốc chữa.
Trước câu hỏi về "bài toán" nguồn nhân lực, ông Lê Hồng Việt, Giám đốc Công nghệ Tập đoàn FPT cho biết, đây đang là thách thức với FPT khi thị trường khan hiếm nhân lực AI. Những người xuất sắc nhất Việt Nam thường đi nước ngoài và không trở về. FPT tìm hiểu lý do thì thấy rằng các nhân lực hầu hết học part-time nên chất lượng nghiên cứu không cao. Do đó FPT mong muốn các đơn vị đào tạo thay đổi và FPT sẵn sàng tài trợ học bổng để họ chuyên tâm học tập nghiên cứu.
Ông Nguyễn Quang Vinh, Tổng Công ty giải pháp doanh nghiệp Viettel bổ sung thêm dẫn chứng ở 14 quốc gia có nền AI phát triển nhất thế giới, điểm chung là hầu như đầu tư nguồn nhân lực. Từ kinh nghiệm của bản thân, khi làm tiến sỹ ở Pháp, ông có làm việc tại một doanh nghiệp Pháp. Do đó theo đại diện Viettel nên tuyển sinh thạc sĩ, tiến sĩ tại trường đại học, giải quyết vấn đề vừa đào tạo vừa không lãng phí nguồn sinh viên của đơn vị đào tạo. Việc chia sẻ dữ liệu, hỗ trợ các nhóm nghiên cứu nhỏ lẻ sẽ là viên gạch để phát triển cộng đồng AI Việt Nam.
Ông Trần Công Quỳnh Lân, đại diện Vietinbank cho biết: Vietinbank không có cơ hội sở hữu nguồn nhân sự chất lượng, cách duy nhất là hợp tác, đưa ra những bài toán cụ thể, đặt hàng với các trường đại học, viện nghiên cứu. Ở góc độ ngân hàng, Vietinbank mong muốn nhân sự cấp độ quản lý trung, cao được đào tạo để có sự hiểu biết tương đối.
Ông Bùi Hải Hưng, đại diện VinAI cũng đồng tình với ý kiến của đại diện Vietinbank. Đào tạo tại các trường đại học là cơ sở nòng cốt, mấu chốt để giải quyết vấn đề nhân lực. Việt Nam nên tập trung vào vấn đề con người - trước hết là giáo viên. VinAI có định hướng hỗ trợ các trường đại học về lĩnh vực nghiên cứu, giúp các giảng viên hứng thú với vấn đề nghiên cứu, tiếp cận với thế giới.
Đại diện VinAI chia sẻ kinh nghiệm từ chính Tập đoàn nhờ tận dụng các lợi thế sẵn có từ các viện nghiên cứu, hệ sinh thái đa dạng cung cấp dịch vụ chủ yếu cho tầng lớp trung lưu Việt Nam, đem đến kho dữ liệu hữu ích có thể khai thác. Sắp tới, tập đoàn cũng sẽ có thêm những chương trình phát triển công nghệ mới.
Đại diện Trường Đại học Bách Khoa chia sẻ, Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo là một trong 4 định hướng nghiên cứu ưu tiên của trường trong thời gian sắp tới. Coi nhân lực là động lực quan trọng, trường sẽ đẩy mạnh nghiên cứu, đào tạo bậc đại học và sau đại học, đội ngũ giảng viên, đồng thời thúc đẩy hợp tác giữa trường đại học và doanh nghiệp, tận dụng nguồn lực giữa các bên./.
Phạm Thị Thu Hà (TTXVN)