Hơn 87 năm lãnh đạo nhân dân ta làm cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam ngày càng nhận thức đầy đủ, sâu sắc hơn sự cần thiết phải đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị và quân đội; coi đó là cơ sở quan trọng và là một trong những nội dung không thể thiếu của quá trình đổi mới tư duy lý luận, phát triển nhận thức của Đảng Cộng sản Việt Nam về vị trí, vai trò và sứ mệnh lịch sử của một đảng cầm quyền do giai cấp công nhân lãnh đạo, phù hợp với tình hình, nhiệm vụ mới. Vì vậy, những thành tựu nghiên cứu về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, của Đảng bộ Quân đội đã và đang góp phần quan trọng trong việc cung cấp luận cứ khoa học phục vụ công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Đảng bộ Quân đội vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức; nâng cao uy tín, vị thế, năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, làm tăng sức sống mới của các tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên trong quân đội; đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
1. Thành tựu và những vấn đề đặt ra trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng thông qua các tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên trong quân đội
Nghiên cứu nguyên nhân sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa theo mô hình xô viết ở Liên Xô và các nước Đông Âu, thực tiễn lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với quân đội xô viết và từ thực tiễn lãnh đạo sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhận thấy rằng, một số Đảng Cộng sản đã giành được chính quyền, đã tổ chức thực hiện quyền lãnh đạo của mình nhưng chưa thành công trong việc cầm quyền. Nguyên nhân bao trùm là do các Đảng Cộng sản này chưa nhận thức đầy đủ, sâu sắc đặc điểm, nội dung, phương thức lãnh đạo, điều kiện mới và những nguy cơ, thách thức đối với một Đảng Cộng sản khi cầm quyền, nắm trong tay lực lượng vũ trang, lợi ích kinh tế và quyền lực chính trị, đã mất cảnh giác để các thế lực thù địch, lực lượng đối lập lũng đoạn, tước mất quyền lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, quân đội và xã hội.
Qua thực tiễn hơn 70 năm lãnh đạo Quân đội nhân dân Việt Nam, đặc biệt là qua hơn 30 năm đổi mới toàn diện đất nước, Đảng Cộng sản Việt Nam, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã tập trung nghiên cứu, từng bước nhận diện, làm rõ đặc điểm, vị trí, vai trò, chức năng của Đảng Cộng sản cầm quyền; phương thức lãnh đạo của Đảng cầm quyền đối với quân đội; mối quan hệ giữa Đảng với quân đội và các tổ chức, đoàn thể chính trị - xã hội, đoàn thể nhân dân trong hệ thống chính trị thông qua các tổ chức đảng và đảng viên trong quân đội. Trên cơ sở đó, Đảng Cộng sản Việt Nam, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tiếp tục bổ sung, phát triển đường lối đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; nâng cao chất lượng, hiệu quả lãnh đạo của Đảng đối với quân đội; tạo mọi điều kiện thuận lợi để các tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng bộ Quân đội tham gia thể chế hóa đường lối, bổ sung, sửa đổi, ban hành các đạo luật có liên quan đến công tác quân sự, quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc; xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, tổ chức và hoạt động của các tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên trong Đảng bộ Quân đội; mối quan hệ chặt chẽ giữa tổn chức này với các tổ chức đảng trong hệ thống chính trị và đoàn thể nhân dân.
Đảng Cộng sản Việt Nam, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng luôn coi trọng công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, làm trong sạch Đảng gắn với xây dựng Đảng bộ Quân đội xứng tầm yêu cầu, nhiệm vụ mới. Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Đảng bộ Quân đội đã tập trung vào những vấn đề cơ bản như: đổi mới nâng cao chất lượng công tác tư tưởng, lý luận; chấn chỉnh, kiện toàn bộ máy tổ chức của Đảng từ Quân ủy Trung ương đến tổ chức cơ sở đảng trực thuộc Quân ủy Trung ương, đội ngũ cán bộ “vừa hồng vừa chuyên”, trước hết là đội ngũ chính ủy, chính trị viên, đội ngũ đảng viên, phấn đấu thực hiện tốt Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, XII về một số vấn đề cấp bách trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay; Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 513 của Đảng ủy quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) về tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đảo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam; phát huy quyền làm chủ, đoàn kết nội bộ; thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ; nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên; đổi mới cán bộ và công tác cán bộ; khắc phục tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên. Công tác kiểm tra, giám sát của Đảng trong Đảng bộ Quân đội đã được tăng cường và đã phối hợp ngày càng có hiệu quả với các ban, bộ, ngành, địa phương trong xây dựng, chính đốn Đảng thông qua các tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên trong quân đội.
Đảng Cộng sản Việt Nam, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã xác định sự cần thiết phải đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với quân đội theo hướng: giữ vững vai trò lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với quân đội, thông qua việc xây dựng tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên quân đội trong sạch vững mạnh, thực sự là quân đội của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; lãnh đạo xây dựng Quân ủy Trung ương, các tổ chức đảng trực thuộc Quân ủy Trung ương, đặc biệt là xây dựng, phát huy vai trò của đội ngũ chính ủy, chính trị viên, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị hoạt động đúng chức năng, yêu cầu nhiệm vụ đã xác định. Nghị quyết Đại hội X Đảng bộ Quân đội nhiệm kỳ 2016 - 2020 chỉ rõ: Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Quân ủy Trung ương đối với hoạt động của các tổ chức đảng, đội ngũ đảng viên trong Đảng bộ Quân đội, tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, nâng cao chất lượng, hiệu quả, hiệu lực công tác đảng, công tác chính trị; tính khoa học, năng lực và hiệu quả lãnh đạo của Đảng đối với quân đội, sự gắn bó mật thiết giữa Đảng với quân đội và nhân dân; tăng cường kỷ luật quân đội; xây dựng Đảng bộ Quân đội trong sạch vững mạnh tiêu biểu, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước, Nhân dân giao phó; góp phần quan trọng trong giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển nhanh và bền vững đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với quân đội được đặt trong tổng thể nhiệm vụ đổi mới, xây dựng và chỉnh đốn Đảng; tiến hành đồng bộ với đổi mới công tác đảng, công tác chính trị, cơ quan chính trị các cấp; chú trọng các mặt công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong Đảng bộ Quân đội với đổi mới tổ chức và hoạt động của toàn bộ hệ thống chính trị, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ chính ủy, chính trị viên. Đồng thời, tiến hành đồng bộ với đổi mới công tác quân sự, quốc phòng, an ninh; nâng cao tính năng, tác dụng của vũ khí, trang bị kỹ thuật quân sự gắn với xây dựng chính quy, tinh huệ, hiện đại, từng bước thích ứng với đòi hỏi của cuộc chiến tranh có sử dụng vũ khí công nghệ cao và phương thức đấu tranh “phi vũ trang” và làm phá sản chiến lược “diễn biến hòa bình” của các thế lựa thù địch chống phá Việt Nam.
Mối quan hệ giữa phương thức cầm quyền, lãnh đạo của Đảng, của Quân ủy Trung ương và phương thức chỉ huy, quản lý nhà nước của các cấp chính quyền; mối quan hệ giữa lãnh đạo, cầm quyền với phục tùng lãnh đạo, chỉ huy trong quân đội được nhận thức ngày càng rõ hơn. Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo chính trị đối với Nhà nước, xã hội và quân đội. Quân đội do Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao. Do đó, coi nhẹ, hạ thấp vai trò lãnh đạo của Đảng, buông lỏng sự cầm quyền của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với quân đội là sai lầm về nguyên tắc. Điều đó không chỉ làm cho quân đội suy yếu mà sức mạnh quân sự nhà nước cũng không thể phát triển. Sức mạnh chiến đấu của quân đội không được tăng cường. Cả hai khuynh hướng đó đều nguy hại đến vận mệnh của Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa.
Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với quân đội, Đảng xác định cần phải cải cách nền hành chính nhà nước; coi đó là trọng tâm của việc xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước để củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Mục tiêu của cải cách hành chính nhà nước đối với công tác quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc là nhằm xây dựng, củng cố nền hành chính trong sạch, vững mạnh, đủ năng lực phát huy quyền làm chủ của quân nhân, tăng cường kỷ cương, kỷ luật quân đội, góp phần xây dựng, củng cố Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Cùng với toàn Đảng, toàn dân xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa vững mạnh; Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng luôn quan tâm lãnh đạo, xây dựng các tổ chức quần chúng, quân nhân trong quân đội: công đoàn, phụ nữ, thanh niên..., thực hiện ngày càng tốt hơn các hoạt động xây dựng, giám sát mọi hoạt động của các tổ chức đảng, chính quyền, đội ngũ cán bộ, đảng viên trong quân đội về việc chấp hành đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; các Nghị quyết, chỉ thị của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, về bồi dưỡng tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội; chức năng, nhiệm vụ, truyền thống vẻ vang của quân đội, của đơn vị; đề xuất với Đảng, Nhà nước các chủ trương, chính sách, giải pháp xây dựng Đảng bộ Quân đội ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới.
2. Định hướng nội dung giải pháp đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với quân đội
Thực tiễn lãnh đạo của Đảng đối với quân đội hơn 70 năm qua, nhất là trong điều kiện hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế thị trường đã và đang nảy sinh nhiều vấn đề mới, cần được tiếp tục nghiên cứu, giải đáp, phát triển lý luận về Đảng cầm quyền lãnh đạo nói chung, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với quân đội nói riêng. Trong đó, nghiên cứu phát triển lý luận về Đảng cầm quyền, lãnh đạo đối với quân đội phải đạt được mục tiêu, yêu cầu là giữ vững vai trò lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với quân đội; xây dựng Đảng bộ Quân đội trong sạch vững mạnh tiêu biểu, có đóng góp quan trọng vào sự nghiệp xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh; xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa thật sự của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân; xây dựng Quân ủy Trung ương thật sự là hạt nhân lãnh đạo, thực hiện tốt vai trò quy tụ và phát huy trí tuệ của các tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên và mọi quân nhân xây dựng và thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước, thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Trong thời gian tới cần tập trung nghiên cứu, làm sáng rõ hơn những nội dung đổi mới phương thức cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với quân đội.
Một là, nghiên cứu, làm rõ những vấn đề lý luận - thực tiễn về Đảng cầm quyền lãnh đạo quân đội trong chế độ nhất nguyên chính trị; tạo sự thống nhất nhận thức trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân về tính tất yếu khách quan Đảng phải nắm quyền lãnh đạo tuyệt đối, trục tiếp về mọi mặt đối với quân đội. Hiện nay, các nước phương Tây thực hiện chế độ đa đảng, nhưng quyền lãnh đạo xã hội, nắm giữ quân đội vẫn là đảng của giai cấp tư sản; quân đội của họ vẫn là công cụ bảo vệ lợi ích của giai cấp tư sản. Ở Mỹ có nhiều đảng chính trị, nhưng Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hoà thay nhau cầm quyền, đảng nào cũng phải nắm giữ quân đội. Cả hai đảng này đều là đại diện cho lợi ích của những tập đoàn tư sản, họ vừa tranh giành, vừa thoả hiệp để cùng hành động và sử dụng quân đội vì những mục tiêu chiến lược của nước Mỹ, đem lại sự phồn vinh cho nước Mỹ theo nguyên tắc tư bản chủ nghĩa. Các nước phương Tây thực hiện chế độ đa đảng, nhưng thực chất vẫn chỉ có một đảng cầm quyền hoặc liên minh cầm quyền, trong đó quyền nắm giữ quân đội là một nguyên tắc bất di bất dịch.
Lịch sử đấu tranh cách mạng của nhân dân Việt Nam kể từ khi Quân đội nhân dân Việt Nam ra đời cho đến nay đã chứng minh rằng, dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng Cộng sản Việt Nam, quân đội ta đã cùng nhân dân kiên quyết, kiên trì đấu tranh mới giành thắng lợi trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Bằng phương thức lãnh đạo quân đội đúng đắn, sáng tạo; bằng sự trung thành tuyệt đối với sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, quân đội ta luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó; luôn được nhân dân tin cậy, khen tặng danh hiệu cao quý “Bộ đội Cụ Hồ”. Trước sau như một, Quân đội nhân dân Việt Nam luôn kiên định mục tiêu, lý tưởng của Đảng: độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng và nhân dân, ra sức phấn đấu thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ, góp phần khẳng định vai trò, sứ mệnh cầm quyền, lãnh đạo sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đây không chỉ là quan điểm, phương châm chỉ đạo đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với quân đội mà còn là thái độ, trách nhiệm của Quân ủy Trung ương, các tổ chức đảng và đội ngũ đảng viên trong Đảng bộ Quân đội thông qua tổ chức và nhiệm vụ chính trị của mình; góp phần quan trọng để làm cho Đảng Cộng sản Việt Nam mãi mãi là “đạo đức và văn minh”.
Hai là,tiếp tục nghiên cứu đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với quân đội trong điều kiện chiến tranh có sử dụng vũ khí công nghệ cao, chống chiến lược “diễn biến hòa bình”,hội nhập quốc tế để bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, cuộc sống hòa bình, ấm no, tự do, hạnh phúc của nhân dân . Cần khẳng định rằng, quân đội ta là quân đội của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, từ nhân dân mà ra vì nhân dân mà chiến đấu. Ngoài mục tiêu, lý tưởng của Đảng, của nhân dân, quân đội ta không có mục tiêu, lý tưởng nào khác. Do đó, để quân đội tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, của nhân dân, luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao thì việc đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với quân đội trong tình hình mới là một yêu cầu khách quan mang tính quy luật, không thể không làm.
Mục tiêu của đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với quân đội hiện nay là làm cho vai trò lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với quân đội ngày càng hiệu quả hơn, quân đội ngày càng vững mạnh hơn, chất lượng, hiệu quả hoạt động huấn luyện, chiến đấu, công tác của quân đội tốt hơn; không để sơ hở để âm mưu, thủ đoạn “phi chính trị hóa” quân đội của các thế lực thù địch có “đất mọc mầm”. Nắm lấy quân đội và sử dụng quân đội là một tất yếu để Đảng thực hiện sự cầm quyền của mình, để bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, hạnh phúc của nhân dân. Mấu chốt của vấn đề là ở chỗ: cần định rõ hơn chức năng của Đảng Cộng sản Việt Nam, của Quân ủy Trung ương và chức năng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, của Bộ Quốc phòng; mối quan hệ và quyền lực của Đảng, của Quân ủy Trung ương, các tổ chức đảng trong Đảng bộ Quân đội và quyền lực của Nhà nước, của Bộ Quốc phòng, các quân khu, quân đoàn, quân chủng, đơn vị quân đội trong điều kiện lịch sử mới toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, phát triển kinh tế thị trường để xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số đơn vị, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại, làm cho quân đội đủ sức hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trong điều kiện duy nhất một Đảng cầm quyền là Đảng Cộng sản Việt Nam. Nghiên cứu đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với quân đội không chỉ ở phương diện đổi mới công tác chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức mà phải chú trọng đổi mới công tác nghiên cứu mô hình cầm quyền, cơ chế kiểm soát quyền lực trong điều kiện một Đảng cầm quyền; mối quan hệ giữa sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, quyền thống lĩnh lực lượng vũ trang nhân dân của Chủ tịch Nước, vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, các cấp ủy đảng và chỉ huy trong toàn quân để bảo đản sự lãnh đạo của Đảng đối với quân đội là tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt; đồng thời phát huy được tính chủ động, sáng tạo của các tổ chức đảng, chỉ huy, cán bộ, đảng viên trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của mình. Qua đó, khắc phục sự yếu kém, bất cập của các thể chế, thiết chế pháp lý, các mối quan hệ và các hiện tượng mất dân chủ từ khi ra nghị quyết, quyết định đến khi thực hiện nghị quyết, quyết định.
Ba là, ngăn chặn, đẩy lùi những “căn bệnh” của Đảng cầm quyền như V.I.Lênin và Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam đã từng chỉ ra; không để các tệ nạn, tiêu cực xã hội xâm nhập vào các đơn vị quân đội. Các tổ chức đảng trong quân đội từ Quân ủy Trung ương đến các tổ chức đảng ở đơn vị cơ sở, đội ngũ cán bộ, đảng viên, chiến sĩ trong toàn quân kiên quyết, kiên trì đấu tranh chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; luôn đoàn kết nhất trí cao cùng toàn Đảng, toàn dân, đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống, khắc phục tình trạng tham nhũng, lãng phí, quan liêu; việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, giữ nghiêm kỷ cương, kỷ luật quân đội, v.v.. Đây là môi trường, điều kiện quan trọng để thực hiện đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với quân đội, xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển đất nước, thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ mà Đại hội XII của Đảng đã chỉ ra.
Bốn là, nâng cao trình độ trí tuệ, bản lĩnh và năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, của Quân ủy Trung ương, các tổ chức đảng, đội ngũ đảng viên, xây dựng Đảng bộ Quân đội trong sạch vững mạnh tiêu biểu đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.
Đây là nhân tố quyết định sự phát triển, chất lượng hoàn thành nhiệm vụ chính trị của quân đội; là điều kiện cốt yếu để giữ vững và thực hiện nghiêm nguyên tắc Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với quân đội; phát huy vai trò tiền phong gương mẫu của một đảng cầm quyền trong một lĩnh vực cụ thể là quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong tình hình mới, công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với quân đội cần thường xuyên nắm vững và làm tốt những vấn đề có tính nguyên tắc đối với toàn Đảng: đổi mới phong cách lãnh đạo của Đảng, giải quyết tốt hơn nữa các mối quan hệ giữa sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với quân đội, công tác quân sự, quốc phòng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ trí tuệ, phẩm chất đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên; củng cố Đảng về tổ chức; thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ; chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên; nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng; đổi mới và tăng cường công tác vận động nhân dân, củng cố mối quan hệ giữa Đảng, nhân dân và quân đội, giữa chính ủy, chính trị viên và người đứng đầu cơ quan, đơn vị; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và chấp hành kỷ luật của Đảng; khắc phục mọi biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên; không mắc mưu “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “phi chính trị hóa” quân đội.
Năm là, phát huy vai trò của các tổ chức quân nhân, quần chúng trong quân đội và các đoàn thể chính trị - xã hội nơi đơn vị quân đội đóng quân tham gia giám sát, phản biện góp ý xây dựng tổ chức đảng, chính quyền, cán bộ, đảng viên, thực hiện dân chủ ở cơ sở. Trong điều kiện duy nhất một Đảng cầm quyền và thực hiện nhiệm vụ xây dựng quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới với nhiều khó khăn, phức tạp, các tổ chức đảng trong quân đội từ Quân ủy Trung ương đến chi bộ cơ sở và người đứng đầu tổ chức đảng, chính quyền, đơn vi phải đặc biệt coi trọng phát huy dân chủ, phát huy vai trò của các tổ chức quân nhân, quần chúng trong đơn vị và tranh thủ sự giúp đỡ của các đoàn thể chính trị - xã hội nơi đơn vị đóng quân trong giám sát, phản biện xã hội, tham gia góp ý xây dựng Đảng và chính quyền, thực hiện dân chủ ở cơ sở. Tiếp tục bổ sung, hoàn thiện và ban hành những chủ trương, chính sách mới “hợp lòng dân” để bảo đảm cho mọi quân nhân và người dân tham gia tích cực, thiết thực, có hiệu quả vào việc tổ chức giám sát và phản biện xã hội, tham gia góp ý kiến xây dựng Đảng, chính quyền, khắc phục những hạn chế, khuyết điểm.Theo đó quán triệt và thực hiện nghiêm túc quyết định của Bộ Chính trị về Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở; các quy chế, quy định của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam về việc các tổ chức quần chúng trong quân đội và sự phối hợp với các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân góp ý kiến tham gia xây dựng Đảng và chính quyền.
Sáu là,trong điều kiện Đảng cầm quyền, nội dung, phương thức lãnh của Đảng đối với quân đội cần có sự bổ sung, phát triển cho phù hợp với tình hình thực tế. Nội dung sự lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối về mọi mặt của Đảng đối với quân đội thể hiện ở việc Đảng xác định đường lối quân sự, bao gồm: đường lối xây dựng nền quốc phòng toàn dân, đường lối chiến tranh nhân dân; đường lối xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân... Đảng lãnh đạo nghiên cứu, xây dựng và phát triển nền khoa học quân sự và nghệ thuật quân sự Việt Nam; lãnh đạo công tác mua sắm trang bị vật chất, vũ khí, phương tiện kỹ thuật và nuôi dưỡng bộ đội; lãnh đạo công tác xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội; lãnh đạo tiến hành công tác đảng, công tác chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
Trên cơ sở đường lối, nhiệm vụ chính trị hiện nay, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư xác định rõ hơn mục tiêu chiến đấu, đối tượng tác chiến, nhiệm vụ của quân đội, các nguyên tắc tổ chức và xây dựng quân đội; xây dựng đội ngũ cán bộ; tổ chức sự lãnh đạo của Đảng trong quân đội và công tác đảng, công tác chính trị; xây dựng các tổ chức quần chúng vững mạnh….
Về phương thức lãnh đạo, để thực hiện nghiêm sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với quân đội, Đảng đã cần bổ sung, hoàn thiện cơ chế lãnh đạo phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ lãnh đạo của Đảng, nhiệm vụ quân đội trong giai đoạn hiện nay. Trước mắt cần tổng kết một số vấn đè lý luận - thực tiễn về thực hiện Nghị quyết số 51/ NQ- TW ngày 20 tháng 7 năm 2005, Bộ Chính trị khoá IX“Về việc tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực thực hiện chế độ chính uỷ, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam”.
Hiện nay, yêu cầu giữ vững, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với nhiệm vụ củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc, xây dựng quân đội trong thời kỳ mới đã có một số điểm thay đổi căn bản so với 12 năm trước đây nhưng chưa được bổ sung, cập nhật, hoàn thiện Nghị quyết ở cấp Bộ Quốc phòng để thực hiện công tác đổi mới cho đồng bộ, thống nhất.
Cần có những điều khoản mới để tiếp tục khẳng định nguyên tắc, cơ chế: Đảng Cộng sản Việt Nam mà thường xuyên và trực tiếp là Bộ Chính trị, Ban Bí thư, lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với Quân đội nhân dân Việt Nam. Theo đó cần có sự điều chỉnh nhất định công tác tổ chức đảng trong quân đội, nhất là việc tổ chức theo hệ thống dọc từ cơ sở đến Quân ủy Trung ương nhằm bảo đảm cho Đảng nắm chắc quân đội về mọi mặt, trong mọi tình huống. Tăng quyền hạn cho Quân ủy Trung ương và cấp uỷ đảng các cấp theo hướng tăngthêm quyền hạn, trách nhiệm lãnh đạo về mọi mặt đơn vị theo phạm vi, chức năng và nội dung cho từng cấp. Trên cơ sở bảo đảm sự lãnh đạo vững chắc, xuyên suốt của các tổ chức đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính uỷ, chính trị viên. Chính uỷ (chính trị viên) và người chỉ huy được Đảng, Nhà nước, quân đội giao cho những quyền hạn nhất định trong phạm vi chức trách và chịu trách nhiệm trước pháp luật, cấp uỷ, người chỉ huy, cơ quan chính trị, chính uỷ, chính trị viên cấp trên và cấp uỷ cấp mình về toàn bộ hoạt động của đơn vị theo phạm vi, chức trách, nhiệm vụ. Như vậy, cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với quân đội chính là sự cụ thể hóa phương thức cầm quyền của Đảng trong quân đội phù hợp với điều kiện lịch sử mới.
Đây chính là sự cụ thể hóa phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng sát với tình hình, yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc, rõ hơn tính đặc thù về tổ chức và hoạt động của quân đội, phù hợp với tổ chức quân sự. Hiện nay, cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với quân đội mới dừng lại ở quan điểm, nguyên tắc chung, chưa được thể chế hóa, pháp lý hóa và triển khai thực hiện đầy đủ ở các cấp, các ngành, các địa phương, cơ sở. Vì vậy, cần tiếp tục nghiên cứu, quán triệt và tổ chức thực hiện tốt Nghị quyết 51/NQ-TW của Bộ Chính trị khóa IX là việc làm thiết thực, góp phần nghiên cứu, bổ sung, phát triển lý luận về Đảng lãnh đạo quân đội trong điều kiện mới./.
Thiếu tướng, PGS, TS, NGND. Nguyễn Bá Dương
Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương, Viện trưởng
Viện Khoa học Xã hội Nhân văn quân sự Bộ Quốc phòng