trang thông tin điện tử

1. Sự phát triển tư duy lý luận của Đảng về xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân

Tại Đại hội toàn quốc lần thứ VI, cùng với đề ra bài học “lấy dân làm gốc”, Đảng khẳng định phải “đẩy mạnh công cuộc xây dựng nền quốc phòng và an ninh toàn dân”^[1]. Đến Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII, cụm từ “xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân” lần đầu tiên được đề cập trong phần quốc phòng - an ninh. Cương lĩnh 1991 nêu rõ: “Không ngừng nâng cao giác ngộ và cảnh giác chính trị của nhân dân, xây dựng vững chắc thế trận quốc phòng toàn dân kết hợp chặt chẽ với thế trận an ninh nhân dân trong điều kiện mới, với những lực lượng nòng cốt tinh nhuệ”.

Sau đó, vấn đề xây dựng nền an ninh nhân dân được thể hiện rõ hơn trong các văn kiện đại hội của Đảng và trong nhiều nghị quyết, chỉ thị của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ an ninh quốc gia. Nghị quyết 08 về Chiến lược An ninh quốc gia ngày 17/12/1998 của Bộ Chính trị đưa ra chủ trương: “Phát động sâu rộng phong trào quần chúng bảo vệ an ninh Tổ quốc. Dựa vào dân, huy động sức mạnh toàn dân tham gia bảo vệ an ninh quốc gia...”. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX chỉ rõ: “Xây dựng cơ sở chính trị - xã hội, thế trận quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân... trên các địa bàn chiến lược trọng yếu [2]”. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 (khóa IX) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, nhấn mạnh: “Củng cố và hoàn thiện nền quốc phòng toàn dân, nền an ninh nhân dân và thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân trên từng địa bàn tỉnh, thành phố, đặc biệt là trên các địa bàn chiến lược”. Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X, ngày 09/02/2007 về Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020 xác định: “Xây dựng và phát triển kinh tế biển phải gắn chặt với đảm bảo quốc phòng, an ninh; xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân gắn với phát triển kinh tế biển”.

Báo cáo chính trị tại Đại hội XI và Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) tiếp tục nhấn mạnh: xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân, kết hợp chặt chẽ với xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân vững chắc; chỉ rõ “sức mạnh quốc phòng, an ninh là sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị kết hợp với sức mạnh dân tộc, sức mạnh thời đại, sức mạnh của thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân”. Các quan điểm này được cụ thể hóa trong Nghị quyết số 28, Khóa XI về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”.

Để khơi dậy, quy tụ các tầng lớp nhân dân tham gia công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bên cạnh việc kế thừa quan điểm về xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân văn kiện, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X, XI đều chú trọng đến việc phải “xây dựng thế trận lòng dân vững chắc”. Tại Đại hội XII, nhận thức về xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân được phát triển lên tầm cao mới: “Xây dựng thế trận lòng dân, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân”.

Đến nay, xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân ngày càng được nhận thức rõ hơn về nội hàm, quan điểm, chủ trương, biện pháp xây dựng. Cụ thể:

Xác định rõ nền an ninh nhân dân là sức mạnh về tinh thần, vật chất, sự đoàn kết và truyền thống dựng nước, giữ nước của toàn dân tộc được huy động vào sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, trong đó lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh quốc gia làm nòng cốt. Thế trận an ninh nhân dân là việc tổ chức, bố trí lực lượng bảo vệ an ninh quốc gia và các nguồn lực cần thiết để chủ động bảo vệ an ninh quốc gia.

Xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân bao gồm vận động toàn dân tham gia phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc; xây dựng địa phương, cơ quan, tổ chức vững mạnh; xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc; xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, chính sách, kế hoạch bảo vệ an ninh quốc gia gắn với xây dựng, củng cố hệ thống chính trị, phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, đối ngoại và kết hợp chặt chẽ với xây dựng nền quốc phòng toàn dân; kết hợp chặt chẽ giữa quốc phòng, an ninh và đối ngoại, với phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội; xây dựng lực lượng bảo vệ an ninh quốc gia vững mạnh; xây dựng các phương án và tổ chức, bố trí lực lượng, phương tiện cần thiết để chủ động bảo vệ an ninh quốc gia trong mọi tình huống.

Xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của cả hệ thống chính trị và toàn dân, đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng, sự quản lý tập trung, thống nhất của Nhà nước. Công an nhân dân làm nòng cốt trong xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân, xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc. Bộ, ngành, địa phương có trách nhiệm tham gia xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân, gắn với nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân vững mạnh; xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, xây dựng tiềm lực bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội; thực hiện giáo dục quốc phòng và an ninh. Người đứng đầu cấp uỷ và chính quyền các cấp phải chịu trách nhiệm chỉ đạo tổ chức thực hiện phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc; cán bộ, đảng viên có trách nhiệm tự giác thực hiện và tuyên truyền, giáo dục, vận động nhân dân tích cực tham gia.

Xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, có số lượng hợp lý, với chất lượng tổng hợp và sức chiến đấu cao; ưu tiên hiện đại hóa một số lực lượng. Củng cố bản chất cách mạng, bản lĩnh chính trị vững vàng, lòng trung thành tuyệt đối với Đảng, Nhà nước, tăng cường mối quan hệ máu thịt với nhân dân. Xây dựng, kiện toàn về tổ chức, đảm bảo các yêu cầu chính quy, tinh gọn, cơ động mạnh; tích cực, chủ động chuẩn bị lực lượng đủ mạnh và các kế hoạch, phương án cụ thể, khoa học, sẵn sàng bảo vệ vững chắc an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội trong mọi tình huống. Xây dựng đội ngũ cán bộ chiến sỹ đủ về số lượng và đảm bảo chất lượng về mọi mặt, đủ khả năng hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.

Tập trung xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân kết hợp với xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân vững chắc. Xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân. Sự ổn định và phát triển bền vững mọi mặt đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội là nền tảng vững chắc của quốc phòng - an ninh. Để xây dựng nền an ninh nhân dân phải kết hợp chặt chẽ kinh tế với quốc phòng - an ninh, quốc phòng - an ninh với kinh tế trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển kinh tế - xã hội và trên từng địa bàn. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của các cấp, các ngành, của mỗi cán bộ, đảng viên và từng người dân tham gia bảo vệ an ninh, trật tự, xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân.

Tập trung xây dựng, củng cố tiềm lực của nền an ninh nhân dân; phát triển công nghiệp an ninh theo hướng lưỡng dụng; tăng cường nguồn lực, tạo cơ sở vật chất - kỹ thuật hiện đại cho lực lượng Công an nhân dân đáp ứng yêu cầu bảo vệ an ninh, trật tự trong mọi tình huống. Phát triển lý luận, khoa học an ninh; chủ động, tăng cường hợp tác quốc tế về quốc phòng, an ninh.

Tuy nhiên, bên cạnh những nhận thức đã rõ vẫn còn một số nhận thức chưa rõ, chưa thống nhất, đó là:

- Chưa làm rõ nhận thức chung về mối quan hệ giữa nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân. Đồng thời chưa làm rõ các thành tố và mối quan hệ giữa các thành tố trong nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân; đặc thù cơ bản của nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh khác với nền quốc phòng toàn dân và thế trận quốc phòng toàn dân. Chưa thống nhất về chủ thể nòng cốt là Công an nhân dân hay Công an nhân dân và Quân đội nhân dân trong xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân trong các văn kiện của Đảng và quy định của pháp luật.

- Hiện nay, mặc dù thống nhất về cơ bản bản chất của thế trận an ninh nhân dân là tổ chức, bố trí lực lượng, phương tiện nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp để chủ động bảo vệ an ninh, trật tự, tuy nhiên vẫn còn những quan điểm khác nhau khi diễn giải khái niệm: là hình thái, hay là hoạt động, là việc tổ chức lực lượng, phương tiện...

- Chưa thống nhất phạm vi xây dựng thế trận an ninh nhân dân, nhất là theo địa bàn, mục tiêu, tuyến, lĩnh vực. Có ý kiến cho rằng chỉ xây dựng từ địa bàn cấp tỉnh trở lên; có ý kiến đồng nhất thế trận an ninh nhân dân với thế trận của lực lượng nghiệp vụ hoặc đồng nhất xây dựng thế trận với xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc...

- Chưa phân định rõ xây dựng nền an ninh nhân dân và xây dựng thế trận an ninh nhân dân. Thể chế hóa quan điểm của Đảng, Điều 16 - Luật An ninh quốc gia năm 2004 gộp chung quy định về xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân: (1) Vận động toàn dân tham gia phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc; giáo dục, động viên cán bộ, công chức, người lao động và mọi công dân tham gia xây dựng địa phương, cơ quan, tổ chức vững mạnh; xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc; nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. (2) Xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, chính sách, kế hoạch bảo vệ an ninh quốc gia gắn với xây dựng, củng cố hệ thống chính trị, phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, đối ngoại và kết hợp chặt chẽ với xây dựng nền quốc phòng toàn dân. (3) Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ an ninh quốc gia; xác định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong bảo vệ an ninh quốc gia. (4) Xây dựng lực lượng bảo vệ an ninh quốc gia vững mạnh; xây dựng các phương án và tổ chức, bố trí lực lượng, phương tiện cần thiết để chủ động bảo vệ an ninh quốc gia trong mọi tình huống.

Nguyên nhân của những bất cập, hạn chế trên là do chưa có sự quan tâm tổng kết thực tiễn về xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân. So với nền quốc phòng toàn dân và thế trận quốc phòng toàn dân đã có bề dày lý luận, việc tổ chức nghiên cứu lý luận về xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân còn ít, chưa bài bản. Bảo vệ Tổ quốc trong văn kiện của Đảng và bảo vệ an ninh quốc gia trong văn bản pháp luật vốn là hai khái niệm gốc nhưng nhưng chưa phân biệt rõ nội hàm.

Việc chưa thống nhất về chủ thể nòng cốt là do việc chủ trì thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự, xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân trên một số địa bàn, lĩnh vực còn có sự chồng chéo giữa hai lực lượng Công an và Quân đội. Việc tổ chức một số lực lượng Công an, Quân đội chưa phù hợp với chủ trương kiện toàn tổ chức: một lực lượng có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ, nhưng một nhiệm vụ chỉ một lực lượng chủ trì và chịu trách nhiệm chính.

2. Thực trạng xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân thời gian qua

(1) Ưu điểm, thành tựu

Đã hình thành trên thực tế nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân trong phạm vi cả nước và trên các địa bàn, lĩnh vực trọng điểm về an ninh, trật tự. Qua đó đã góp phần phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và của toàn dân trong bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội; từng bước tăng cường tiềm lực quốc phòng và an ninh của đất nước, góp phần giữ vững ổn định chính trị, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, phục vụ thắng lợi sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và đối ngoại của đất nước.

Vai trò lãnh đạo của Đảng, cấp ủy và quản lý, điều hành của Nhà nước, chính quyền các cấp đối với việc xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân được đảm bảo. Sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân đã được khẳng định. Thể hiện rõ trong việc định hướng quan điểm, xác định mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ, giải pháp bảo vệ an ninh, trật tự để thống nhất về tư tưởng trong hệ thống chính trị và nhân dân; chỉ đạo các ngành, các cấp tham gia xây dựng nền an ninh nhân dân, tổ chức thế trận an ninh nhân dân; kết hợp chặt chẽ với xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân, với phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội trên các địa bàn, lĩnh vực.

Phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc đã được xây dựng với nhiều loại hình phong phú, đa dạng. Nhiều mô hình, điển hình tiên tiến đã được nhân rộng, thu hút ngày càng sâu rộng các tầng lớp nhân dân tham gia phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh với các thế lực thù địch và các loại tội phạm; tham gia giải quyết các “điểm nóng” về an ninh, trật tự. Việc huy động quần chúng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự đã có sự đổi mới, tập trung hơn vào các đối tượng và địa bàn trọng điểm như: công tác vận động người có uy tín trong dân tộc, tôn giáo, công tác vận động quần chúng ở các vùng chiến lược Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ, vùng dân tộc Chăm. Thực tế 10 năm qua, nhân dân đã tích cực tham gia phòng ngừa, góp phần giải quyết có hiệu quả các vụ gây rối, bạo loạn, ổn định tình hình, làm giảm tội phạm và các tệ nạn xã hội; cung cấp hàng chục triệu tin có giá trị, giúp các cơ quan chức năng phát hiện, điều tra, xử lý có hiệu quả nhiều vụ việc về an ninh, trật tự.

Sức mạnh cả về vật chất và tinh thần của nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân từng bước được nâng cao. Các tổ chức đảng, chính quyền từ trung ương đến địa phương được củng cố, xây dựng theo hướng trong sạch, vững mạnh; nâng cao năng lực lãnh đạo. Việc thực hiện nghiêm các quy định về xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4, Khóa XI, XII, các quy định về nêu gương cán bộ, đảng viên, nhất là với đảng viên giữ các cương vị lãnh đạo cao nhất đã góp phần nâng cao uy tín với nhân dân. Lòng tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước ngày càng được củng cố, giúp hình thành “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng để xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân. Bên cạnh đó, thành tựu to lớn của quá trình đổi mới, sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế đã giúp tăng cường tiềm lực, sức mạnh của nền an ninh nhân dân. Tiềm lực khoa học - công nghệ, các phương tiện, trang bị kỹ thuật hiện đại phục vụ nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự được tăng cường đã giúp củng cố, xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân ngày càng vững chắc, nâng cao hiệu quả nắm tình hình, đấu tranh với các thế lực thù địch và tội phạm.

Lực lượng Công an nhân dân được xây dựng ngày càng vững mạnh, phát huy vai trò nòng cốt trong xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân. Đã tập trung xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Tổ chức bộ máy của Bộ Công an tiếp tục đổi mới, hoàn thiện, hoạt động ngày càng có hiệu lực, hiệu quả hơn. Đã tập trung củng cố lực lượng trực tiếp chiến đấu, lực lượng tại cơ sở, nhất là tại các địa bàn trọng điểm, chiến lược về an ninh, trật tự. Lực lượng Công an đã phát huy vai trò nòng cốt tham mưu với Đảng, Nhà nước, cấp ủy, chính quyền các cấp trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân; phối hợp, hướng dẫn các ngành, các địa phương xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc rộng khắp trên các địa bàn, lĩnh vực. Chủ động nắm tình hình, xây dựng và triển khai nhiều đề án, phương án, kế hoạch đảm bảo an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội theo địa bàn, mục tiêu, tuyến, lĩnh vực, gắn với đối tượng trọng điểm; góp phần phòng ngừa, đấu tranh làm thất bại âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, các loại tội phạm; bảo vệ Đảng, chính quyền và các tổ chức thuộc hệ thống chính trị, bảo vệ nhân dân, đảm bảo an ninh, an toàn cho mọi hoạt động của cả hệ thống chính trị từ trung ương đến cơ sở.

Việc kết hợp thế trận an ninh nhân dân với thế trận quốc phòng toàn dân đã được triển khai một cách đồng bộ và có bước phát triển mới. Sự kết hợp giữa thế trận an ninh nhân và thế trận quốc phòng toàn dân đã được tiến hành đồng bộ từ tham mưu cho Đảng, Nhà nước, cấp ủy, chính quyền các cấp ban hành các chủ trương, quyết sách về các vấn đề liên quan đến an ninh, quốc phòng, đến củng cố nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân ở các vùng chiến lược, các địa bàn trọng điểm phức tạp về an ninh, trật tự. Chủ động phối hợp trong vận động quần chúng, củng cố cơ sở chính trị làm nền tảng chung cho cả hai thế trận; củng cố, tăng cường sự đoàn kết gắn bó máu thịt giữa các lực lượng vũ trang với nhân dân. Lực lượng Công an nhân dân và Quân đội nhân dân đã chú trọng phối hợp trao đổi thông tin, đánh giá và xử lý tình hình; đấu tranh làm thất bại âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch, phản động; xử lý các tình huống bạo loạn, phá rối an ninh, trật tự; bảo vệ các cơ quan đầu não, các bộ phận quan trọng, thiết yếu trong hệ thống chính trị; đấu tranh phòng, chống tội phạm, nhất là tội phạm về ma túy, tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm mạng.

(2) Hạn chế, bất cập và nguyên nhân

Nền an ninh nhân dân chưa được xây dựng vững chắc, toàn diện trên tất cả các địa bàn, lĩnh vực. Thế trận an ninh nhân dân chưa phát huy được hiệu quả một cách đồng bộ, bền vững và thường xuyên liên tục; nhiều mặt công tác chưa được nhận thức, triển khai theo đúng tinh thần, nội dung của việc xây dựng, nên có lúc, có nơi thế trận chưa được hình thành rõ nét. Việc xảy ra các vụ biểu tình, bạo loạn, phá rối an ninh và tình hình phức tạp về an ninh, trật tự ở các địa bàn, lĩnh vực cho thấy còn những khoảng trống lớn trong xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh dân dân. Phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc tuy có chuyển biến tích cực nhưng chưa đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ đảm bảo an ninh, trật tự trong bối cảnh tình hình có những diễn biến mới phức tạp; bộc lộ những hạn chế, bất cập trước những âm mưu, thủ đoạn mới của các thế lực thù địch và bọn tội phạm, nhất là âm mưu “diễn biến hòa bình”, chia rẽ nhân dân với Đảng, Nhà nước; chia rẽ nhân dân với lực lượng Công an nhân dân; lợi dụng vấn đề tự do, dân chủ, nhân quyền, vấn đề tôn giáo, dân tộc để kích động chống phá.

Một bộ phận cán bộ, đảng viên, cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể các cấp chưa nhận thức đúng đắn, đầy đủ về vai trò, trách nhiệm tham gia bảo vệ an ninh, trật tự; còn có biểu hiện mơ hồ, chủ quan, mất cảnh giác trước âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình”, gây bạo loạn, lật đổ của các thế lực thù địch. Còn có tư tưởng cho rằng đảm bảo an ninh, trật tự, xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân là nhiệm vụ riêng của lực lượng Công an nhân dân nên thiếu sự chỉ đạo huy động sức mạnh tổng hợp, tham gia phòng ngừa, đấu tranh với các đối tượng; dẫn tới bị động, lúng túng trong xử lý, giải quyết vụ việc phức tạp nảy sinh.

Việc cụ thể hóa, thể chế hóa các nội dung, tinh thần tư tưởng chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân của các cơ quan chức năng còn chậm nên trong thời gian dài việc nhận thức và tổ chức thực hiện xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân còn thiếu thống nhất, đồng bộ, thiếu chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể, thiếu đôn đốc, sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm chuyên sâu dẫn đến hiệu quả bị hạn chế, không đồng đều. Quan điểm chỉ đạo của Đảng liên quan đến lĩnh vực bảo đảm an ninh, trật tự, xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân chưa được triển khai có chiều sâu nhất là việc kết hợp giữa phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, mở rộng quan hệ quốc tế với bảo đảm an ninh, trật tự; những vấn đề này cũng chưa được thể chế hóa làm cơ sở pháp lý để xác định và xử lý trách nhiệm các cơ quan, tổ chức và cá nhân liên quan.

Việc kiện toàn, củng cố hệ thống chính trị, nhất là hệ thống chính trị cơ sở ở nhiều nơi còn bất cập. Hệ thống chính trị cơ sở chưa đủ sức lãnh đạo, tổ chức quần chúng đảm bảo an ninh, trật tự, quản lý, giáo dục đối tượng tại cộng đồng; thậm chí có nơi, có lúc còn bị các thế lực thù địch và tội phạm lôi kéo, lũng đoạn, vô hiệu hóa; đặc biệt là ở một số địa bàn trọng điểm phức tạp về an ninh, trật tự ở cơ sở, nhất là trong vùng dân tộc thiểu số, vùng tôn giáo.

Tình trạng “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; sự suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống; tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên trong thời gian qua đã ảnh hưởng đến năng lực, sức chiến đấu của Đảng và nguy hiểm nhất là làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ, để các thế lực thù địch, phản động lợi dụng lôi kéo một bộ phận quần chúng chống phá. Điều này đã gây ra nhiều khó khăn trong xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân.

Sự kết hợp giữa an ninh với quốc phòng, an ninh với kinh tế và với các lĩnh vực khác có lúc, có nơi chưa được thực hiện tốt. Việc đổi mới các biện pháp công tác bảo vệ an ninh quốc gia trên một số lĩnh vực chưa theo kịp sự thay đổi nhanh chóng của tình hình, nhất là dự báo chiến lược còn yếu, thiếu chiều sâu, nên bị động trong xây dựng nền an ninh nhân dân và tổ chức thế trận an ninh nhân dân, huy động các lực lượng tham gia phòng ngừa và xử lý các vụ việc về an ninh, trật tự phát sinh đột xuất.

Nguyên nhân của hạn chế, bất cập trên, về mặt khách quan là do ảnh hưởng từ sự biến động phức tạp, nhanh chóng, khó lường của tình hình thế giới, khu vực, nhất là sự điều chỉnh chiến lược của các nước lớn tác động tiêu cực đến lợi ích và an ninh quốc gia của Việt Nam. Quá trình đổi mới đất nước, chuyển đổi nền kinh tế sang cơ chế thị trường, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, bên cạnh mặt tích cực cũng làm nảy sinh nhiều khó khăn, thách thức cả về lý luận và thực tiễn trong lĩnh vực an ninh, trật tự. Mặt khác, tiềm lực kinh tế của đất nước còn hạn chế, đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn, công nghệ, kỹ thuật còn lạc hậu không chỉ ảnh hưởng đến nguồn lực vật chất mà còn tác động tiêu cực đến niềm tin của nhân dân đối với Đảng và khối đại đoàn kết dân tộc; ảnh hưởng đến tiềm lực của nền an ninh nhân dân và sức mạnh của thế trận an ninh nhân dân cả về vật chất và chính trị, tinh thần.

Về mặt chủ quan, trước hết là chưa tạo ra được sự chuyển biến căn bản trong nhận thức về nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội trong cả hệ thống chính trị và trong các giai tầng xã hội tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ. Việc tổ chức thực hiện các chủ trương liên quan đến xây dựng nền an ninh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân từ thể chế hóa các chủ trương đến hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra, sơ kết, tổng kết còn nhiều bất cập. Công tác chỉ đạo, chỉ huy tổ chức thế trận an ninh nhân dân chưa tập trung, thiếu thường xuyên liên tục; chưa được cụ thể hóa phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ, tình hình đặc điểm, điều kiện của từng địa phương, đơn vị; thiếu sự thống nhất về tổ chức, bố trí lực lượng chuyên trách cần thiết tham gia thế trận.

Việc xây dựng hệ thống chính sách, pháp luật còn thiếu đồng bộ, chồng chéo giữa các lĩnh vực, nhiều quy định chưa phù hợp chậm được bổ sung, sửa đổi. Chức năng quản lý nhà nước về an ninh, trật tự có nhiều lực lượng tham gia nhưng sự phối hợp hoạt động chưa thật hiệu quả. Bảo vệ an ninh, trật tự ở tuyến biên giới và khu vực biên phòng còn trùng dẫm và sơ hở.

Sự phối hợp giữa các ngành, các lực lượng trong đảm bảo an ninh, trật tự bộc lộ những hạn chế trong cả nhận thức và tổ chức thực hiện. Một số cơ quan, ban, ngành các cấp chưa có ý thức chủ động, tự giác phối hợp thường xuyên với lực lượng Công an; chưa coi nhiệm vụ đảm bảo an ninh quốc gia, phòng, chống tội phạm, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm của mỗi ngành, mỗi cấp, mỗi đơn vị. Còn thiếu cơ chế hữu hiệu đảm bảo sự kết hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa nhiệm vụ đảm bảo an ninh, trật tự với phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội./.

Đại tá, PGS.TS Trần Anh Vũ